2ο Πανελλήνιο Διαθεματικό Συνέδριο Ειδικής Αγωγής: Ένα διήμερο γόνιμου διαλόγου, έρευνας και συμπερίληψης

Το περασμένο Σαββατοκύριακο 18 και 19 Οκτωβρίου 2025 πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία το 2ο Πανελλήνιο Διαθεματικό Συνέδριο Ειδικής Αγωγής, στο ξενοδοχείο Royal Olympic Hotel στην Αθήνα με τη συνεργασία του ΠΜΣ «Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση» του ΠΤΔΕ/ΕΚΠΑ.

Περισσότεροι από 50 ομιλητές αναφέρθηκαν στις εισηγήσεις τους σε ένα ευρύ φάσμα θεματικών στον χώρο της Ειδικής Αγωγής, της Συμπερίληψης, της Πολιτειότητας και της Ψυχικής υγείας. Πανεπιστημιακοί, ερευνητές, σύμβουλοι εκπαίδευσης εκπαιδευτικοί γενικής και ειδικής αγωγής, παιδίατροι, ψυχολόγοι, ψυχίατροι, λογοθεραπευτές και επαγγελματίες άλλων ειδικοτήτων του χώρου παρουσίασαν τις τελευταίες εξελίξεις, τις καλές πρακτικές και τις καινοτόμες προσεγγίσεις για τη διδασκαλία, τη μάθηση και την υποστήριξη μαθητών/τριών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες σε ένα διήμερο γόνιμου διαλόγου και συνεργασίας. Παράλληλα, παρουσιάστηκαν και αξιόλογες αναρτημένες ανακοινώσεις με σημαντικά πορίσματα από πρόσφατες ερευνητικές μελέτες.

Τις εργασίες του συνεδρίου άνοιξε με την κεντρική του ομιλία ο καθηγητής Ψυχολογίας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ, Αλέξανδρος-Σταμάτιος Αντωνίου με τίτλο: «Θα μπορούσαν τα χαρισματικά παιδιά του σήμερα να είναι οι αυριανοί ηγέτες; Ο ρόλος των ηθικών αξιών και της συναισθηματικής νοημοσύνης». Ο κ. Αντωνίου ανέπτυξε τη σημασία της ολιστικής προσέγγισης στην εκπαίδευση των χαρισματικών παιδιών, επισημαίνοντας ότι η ακαδημαϊκή αριστεία οφείλει να συμβαδίζει με τη συναισθηματική νοημοσύνη και την ηθική ωριμότητα που θα διαμορφώσουν υπεύθυνους και κοινωνικά ευαίσθητους μελλοντικούς ηγέτες. Τόνισε ακόμη την ανάγκη για εκπαιδευτικά προγράμματα, τα οποία θα καλλιεργούν την ενσυναίσθηση, τη συνεργασία και τη δημιουργικότητα, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στον ρόλο του/της εκπαιδευτικού, ο οποίος κρίνεται καθοριστικός ως προς την αναγνώριση, την υποστήριξη και την ανάδειξη των ιδιαίτερων ικανοτήτων κάθε παιδιού στο πλαίσιο ενός σχολείο που θα προάγει τη συμπερίληψη και τον σεβασμό στη διαφορετικότητα.

Στις κεντρικές ομιλίες του συνεδρίου περιλαμβανόταν και η παρουσίαση του Δρ. Ηλία Βασιλείου, γλωσσολόγου και μεταδιδακτορικού ερευνητή του ΠΤΔΕ/ΕΚΠΑ, με θέμα «Η αυτορρύθμιση και ο αυτοέλεγχος ως βασικές δεξιότητες στη σχολική πραγματικότητα», μέσα από την οποία αναδείχθηκε η σημασία της συναισθηματικής εκπαίδευσης και της ανάπτυξης δεξιοτήτων αυτοδιαχείρισης στη σχολική τάξη. Η Δρ. Δέσποινα Μπαστάκη παρουσίασε την εισήγηση «Διαταραχές επικοινωνίας σε παιδιά προσχολικής ηλικίας», εστιάζοντας στις πρώιμες ενδείξεις, τα διαγνωστικά εργαλεία και τις παρεμβάσεις που υποστηρίζουν την ομαλή γλωσσική και κοινωνική ανάπτυξη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε και η ομιλία της Δήμητρας Κατσαρού, Επίκουρης Καθηγήτριας του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου, με θέμα «Βελτίωση κοινωνικών και γνωστικών δεξιοτήτων μέσω χορού σε ασθενείς με νευροαναπτυξιακές και νευροεκφυλιστικές διαταραχές», η οποία ανέδειξε τη σημασία της καλλιτεχνικής έκφρασης και της κίνησης ως εργαλείων θεραπείας και κοινωνικής ένταξης. Ακόμη, στην κεντρική της ομιλία με θέμα «Η γενετική βάση των διαταραχών της ανάπτυξης», η αναπτυξιακή παιδίατρος Δρ. Ελίνα Καραντανά, ανέλυσε τη συμβολή των γενετικών παραγόντων στη διαμόρφωση των αναπτυξιακών δυσκολιών, παρουσιάζοντας σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα για τις γενετικές μεταλλάξεις και τις νευροβιολογικές διεργασίες που επηρεάζουν την πορεία της ανάπτυξης. Τόνισε, επίσης, τη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης και της διεπιστημονικής προσέγγισης στη διαχείριση παιδιών με αναπτυξιακές διαταραχές, με στόχο την εξατομικευμένη υποστήριξη και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.

Παράλληλα, οργανώθηκε ένα θεματικό συμπόσιο με συντονιστή τον καθηγητή Α.-Σ. Αντωνίου, με θέμα «Η συμπερίληψη ως διαρκής εκπαιδευτική πρό[σ]κληση». Η σύμβουλος εκπαίδευσης Ζωή Κρόκου, στην πρώτη εισήγηση, τόνισε τη σημασία της κοινωνικοσυναισθηματικής μάθησης στην προαγωγή της συμπερίληψης στο σχολείο μέσα από τον εμπλουτισμό της μαθησιακής διαδικασίας με συνεργατικές τεχνικές, οι οποίες ενισχύουν σημαντικά τόσο τη θετική συμπεριφορά όσο και τη σχολική επίδοση. Ακολούθως, η σύμβουλος εκπαίδευσης Μαρία Τσούτσουβα εστίασε στην επίδραση της διδασκαλίας της λογοτεχνίας στην ενδυνάμωση της συμπερίληψης, επισημαίνοντας ότι η αποδοχή της διαφορετικότητας μπορεί να καλλιεργηθεί και μέσα από τις οπτικές αναπαραστάσεις που υπάρχουν σε λογοτεχνικά κείμενα για παιδιά. Ο Ηλίας Ανδρόγιαννης, διευθυντής του 1ου Ειδικού Δημοτικού Σχολείου Αγίου Δημητρίου, παρουσίασε πώς υλοποιούνται στη σχολική μονάδα προγράμματα συμπερίληψης και τον αντίκτυπο που έχουν στους μαθητές/τριες αλλά και στην τοπική κοινωνία. Τέλος, ο Ηλίας Βασιλείου έθεσε το πλαίσιο της συμπερίληψης σε μαθητές/τριες προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας και ανέπτυξε τις ιδιαιτερότητες και τις προκλήσεις της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Επιπλέον, στο πνεύμα ενίσχυσης και προβολής των εργασιών νέων ερευνητών/τριων, το ΠΜΣ «Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση» παρείχε βήμα σε εκείνες/ους τις/τους φοιτήτριες/ές που εκπόνησαν πρωτότυπες έρευνες οι οποίες διακρίθηκαν, ώστε να εκθέσουν τα ευρήματα και τα συμπεράσματα αυτών.

Ιδιαίτερη συγκίνηση προκάλεσε η βιωματική παρουσίαση του Δημήτρη Παπανικολάου, παλαίμαχου διεθνή καλαθοσφαιριστή, ο οποίος μίλησε με ειλικρίνεια για τη Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος, όπως την έχει βιώσει και τη βιώνει ο ίδιος και η κόρη του. Μέσα από το προσωπικό του αυτό βίωμα και της οικογένειάς του περιέγραψε τις προκλήσεις, τα εμπόδια αλλά και τις στιγμές αποδοχής, δύναμης και ενότητας που σημάδεψαν την πορεία τους, τονίζοντας ότι ο αυτισμός δεν είναι ασθένεια αλλά ένας διαφορετικός τρόπος ύπαρξης και επικοινωνίας. Με λόγο αυθεντικό και συγκινητικό, ανέδειξε την ανάγκη για σεβασμό στη διαφορετικότητα, για ενσυναίσθηση και για μια κοινωνία που αγκαλιάζει χωρίς προκαταλήψεις τα άτομα στο φάσμα του αυτισμού. Η τοποθέτησή του υπήρξε ένα από τα πιο ανθρώπινα και δυνατά μηνύματα του συνεδρίου, υπενθυμίζοντας ότι η κατανόηση και η αποδοχή αποτελούν το πρώτο βήμα προς τη συμπερίληψη.

Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του συνεδρίου ήταν ο καθηγητής Α.-Σ. Αντωνίου και στην οποία συμμετείχαν 55 μέλη, εκ των οποίων πανεπιστημιακοί από πολλά ΑΕΙ της χώρας και της Κύπρου, στελέχη εκπαίδευσης, σύμβουλοι εκπαίδευσης, παιδίατροι, ψυχολόγοι και άλλοι ειδικοί επιστήμονες συμβάλλοντας με τη μεγάλη τους εμπειρία και την επιστημονική τους κατάρτιση στη διασφάλιση της ποιότητας και του υψηλού επιπέδου της διοργάνωσης.

Η θεματολογία του Συνεδρίου ήταν ιδιαιτέρως εκτενής και διεπιστημονική, καλύπτοντας σημαντικές πτυχές της ειδικής αγωγής και της ενταξιακής εκπαιδευτικής πολιτικής. Παρουσιάστηκαν σύγχρονες προσεγγίσεις για τη διαχείριση των μαθησιακών δυσκολιών, της ΔΕΠ-Υ και της ΔΑΦ, καθώς και ζητήματα που αφορούν τη συνεργασία σχολείου, οικογένειας και ειδικών, την ψυχοκοινωνική ενδυνάμωση των μαθητών/τριών, την εφαρμογή καινοτόμων εκπαιδευτικών πρακτικών και τη χρήση της τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Το 2ο Διαθεματικό Συνέδριο Ειδικής Αγωγής ανέδειξε τη σημασία της επιστημονικής συνεργασίας, της συνεχούς επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και της προώθησης της δίκαιης πρόσβασης όλων των μαθητριών και μαθητών στη γνώση, επιβεβαιώνοντας -για μια φορά ακόμη- και τον πρωταγωνιστικό ρόλο του ΕΚΠΑ στην έρευνα, την εκπαίδευση και την προαγωγή της συμπεριληπτικής παιδείας στη χώρα μας.