Η International Association of Volcanology and Chemistry of the Earth’s Interior (Διεθνής Ένωση Ηφαιστειολογίας και Χημείας του Εσωτερικού της Γης) (IAVCEI) ανακοίνωσε την απονομή του Μεταλλίου Fisher στην Καθηγήτρια Παρασκευή (Εύη) Νομικού από το Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ.
Το μετάλλιο Fisher (https://www.iavceivolcano.org/guidelines-for-iavcei-awards/fisher-medal/ https://www.iavceivolcano.org/guidelines-for-iavcei-awards/fisher-medal/) τιμά τον καθηγητή Richard V. Fisher (University of California Santa Barbara). Ο καθηγητής Fisher είναι γνωστός για το έργο του στα πυροκλαστικά ρεύματα πυκνότητας. Ανέπτυξε μοντέλα για τη μεταφορά και την απόθεση με βάση πολύ προσεκτικά περιγραφόμενες στρωματογραφικές τομές και ιζηματολογικές ιδιότητες των αποθέσεων. Το μετάλλιο έπειτα από αυστηρή επιλογή και ψηφοφορία, απονέμεται κάθε 4 χρόνια στην Επιστημονική Συνέλευση του IAVCEI όπου φέτος θα πραγματοποιηθεί στη Γενεύη (2 Ιουλίου 2025).
Να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά που επιστήμονας από την Ελλάδα βραβεύεται από την IAVCEI για την έρευνα των ηφαιστείων.
Ερευνητική δράση
Η Καθηγήτρια Παρασκευή (Εύη) Νομικού είναι γεωλόγος, η οποία ερευνά τη μορφολογία των υποθαλάσσιων ηφαιστείων, με εκτεταμένη εμπειρία σε θαλάσσια ηφαιστειακά φαινόμενα και διεργασίες. Είναι καθηγήτρια Γεωλογικής Ωκεανογραφίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και μία από τις παγκοσμίως κορυφαίες ειδικούς στη μελέτη της μορφολογίας των υποθαλάσσιων ηφαιστείων, της τεκτονικής και των πυροκλαστικών και υδροθερμικών διεργασιών στον θαλάσσιο πυθμένα.
Με περισσότερες από 80 Ελληνικές και Διεθνείς ωκεανογραφικές αποστολές στο ενεργητικό της έχει πραγματοποιήσει χαρτογραφήσεις υψηλής ανάλυσης και δειγματοληψίες από τον πυθμένα της θάλασσας (Μεσόγειος, Ειρηνικός και Ατλαντικός Ωκεανός). Έχει ηγηθεί σε έρευνες πεδίου σε όλο το Ελληνικό Ηφαιστειακό Τόξο, εστιάζοντας ιδιαίτερα στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο και τη Σαντορίνη, τη Μήλο, τη Νίσυρο και τα Μέθανα – περιοχές που φιλοξενούν μερικά από τα πιο ενεργά και επικίνδυνα ηφαιστειακά συστήματα στην Ευρώπη. Το έργο της βασίζεται στη χαρτογράφηση του θαλάσσιου πυθμένα, στις καταδύσεις με υποβρύχια ρομποτικά οχήματα, στις επιτόπιες δειγματοληψίες και στη συλλογή γεωφυσικών δεδομένων, τα οποία έχουν τις ρίζες τους στην παράδοση της παρατήρησης που καθόρισε την κληρονομιά του Richard V. Fisher.
Ως επιστημονική υπεύθυνη του SANTORY (SANTORini seafloor’s observatorY), δημιούργησε το πρώτο υποθαλάσσιο παρατηρητήριο στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο του Κολούμπο. Η έρευνά της παρείχε κρίσιμες πληροφορίες για τις σεισμο-ηφαιστειακές κρίσεις του 2011-2012 και του 2025 στη Σαντορίνη, βελτιώνοντας την κατανόηση των διαδικασιών που προηγούνται των υποθαλάσσιων εκρήξεων και του τρόπου με τον οποίο τα σήματα παραμόρφωσης σχετίζονται με τους ηφαιστειακούς κινδύνους. Οι μελέτες της σε υποθαλάσσιες ηφαιστειακές περιοχές όπου σημειώνονται νέοι σεισμοί και παραμορφώσεις είναι κρίσιμες για τη συνεχιζόμενη αξιολόγηση σεναρίων μελλοντικών υποθαλάσσιων εκρήξεων.
Έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση των διεθνών συνεργασιών, συμμετέχοντας σε περισσότερα από 70 ερευνητικά έργα με χρηματοδότηση από την Ελλάδα, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η συνεισφορά της στον επιστημονικό τομέα αποτυπώνεται και στο πλούσιο ιστορικό δημοσιεύσεών της σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά. Μέσω αυτών των συνεργατικών πρωτοβουλιών, έχουν οικοδομηθεί και διατηρηθεί μακροχρόνιες συνεργασίες με κορυφαία ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστήμια στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Η αριστεία της έχει αναγνωριστεί επανειλημμένα μέσα από σημαντικές τιμητικές διακρίσεις. Το 2017 τιμήθηκε με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών (Βραβείο Κωνσταντίνου Κτενά) για τη δημοσίευσή της στο *Nature Communications* σχετικά με τη γεωλογία της Ελλάδας. Προηγουμένως, το 1998, είχε λάβει το Βραβείο της Γεωλογικής Εταιρείας Ελλάδος, ενώ το 2012 και το 2013 απέσπασε υποτροφίες από το IGCP585 για συμμετοχή στις Γενικές Συνελεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης Γεωεπιστημών (EGU). Η συμβολή της στην ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας στον τομέα της ηφαιστειολογίας αναγνωρίστηκε επίσης μέσω διακρίσεων στο πλαίσιο διμερών επιστημονικών συμφωνιών: μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 2015 και μεταξύ Ελλάδας και Ουγγαρίας το 2017. Πιο πρόσφατα, το 2023, έλαβε τόσο την επιχορήγηση της EGU για την Ημέρα Γεωεπιστημών όσο και την επιχορήγηση της για δράσεις EGU διδασκαλίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Έχει διατελέσει επικεφαλής της Επιτροπής της Διεθνούς Επιτροπής για την Υποθαλάσσια Ηφαιστειότητα από το 2017 και επιστημονική υπεύθυνη του τμήματος φυσικών κινδύνων της EGU για τους ηφαιστειακούς κινδύνους από το 2017 έως το 2020. Το 2023, διοργάνωσε την Ημέρα Γεωεπιστημών στη Νίσυρο και τη Σαντορίνη, αφιερωμένη στην ευαισθητοποίηση για τους ηφαιστειακούς κινδύνους και τη συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων.
Εκπαιδευτική δράση
Παράλληλα με το ερευνητικό της έργο, έχει επιδείξει αξιοσημείωτη αφοσίωση στην εκπαίδευση και τη διάδοση της ηφαιστειολογίας. Διοργανώνει κάθε χρόνο θερινά σχολεία για φοιτητές σε ηφαιστειακά νησιά όπως η Μήλος, η Νίσυρος και η Σαντορίνη, ενώ υλοποιεί και προγράμματα εκπαίδευσης πεδίου για μαθητές γυμνασίου στη Σαντορίνη και τη Νίσυρο. Ήταν η επικεφαλής διοργανώτρια του συνεδρίου «Cities on Volcanoes 11» στο Ηράκλειο της Κρήτης, το οποίο συγκέντρωσε επιστήμονες από όλο τον κόσμο με στόχο την προώθηση του διαλόγου για τη μείωση του ηφαιστειακού κινδύνου. Κατά τη διάρκεια της αποστολής 398 του IODP, ηγήθηκε μιας καινοτόμου εκπαιδευτικής πρωτοβουλίας που έφερε σχεδόν 5.000 μαθητές από όλο τον κόσμο σε επαφή με τις υποθαλάσσιες γεωτρήσεις σε πραγματικό χρόνο, μέσω ζωντανών συνδέσεων. Παράλληλα, υλοποίησε ένα εβδομαδιαίο εργαστήριο στο νησί, προσφέροντας εκπαίδευση στους τοπικούς μαθητές πριν από την αποστολή.
Παράλληλα, είναι η Επιστημονική Υπεύθυνη του υποψήφιου UNESCO Γεωπάρκου Νισύρου, όπου προωθεί τον βιώσιμο γεωτουρισμό, την εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση σχετικά με φυσικούς κινδύνους. Το έργο της έχει προβληθεί ευρέως μέσω της συμμετοχής της σε περισσότερα από 50 διεθνή ντοκιμαντέρ, μεταξύ των οποίων παραγωγές των National Geographic, Cosmote History, Discovery Channel, History Channel, Mare TV, Arte TV, Travel Channel και ZDF. Από το 2000, έχει δώσει περισσότερες από 150 συνεντεύξεις σε ελληνικά μέσα ενημέρωσης και τουριστικούς οδηγούς, καθώς και σε πάνω από 50 διεθνή διαδικτυακά αφιερώματα, συμβάλλοντας στην ενημέρωση του κοινού για τις γεωλογικές διεργασίες και τους φυσικούς κινδύνους που συνδέονται με τα ηφαιστειακά πεδία του Κολούμπου και της Σαντορίνης.
Η διαχρονική αφοσίωση της καθηγήτριας Εύης Νομικού στα ηφαίστεια της γενέτειράς της, της Σαντορίνης, αποτελεί βαθιά προσωπικό κίνητρο για την επιστημονική της πορεία και αποστολή:
«Γεννήθηκα σε ένα από τα πιο ενεργά ηφαίστεια του κόσμου, τη Σαντορίνη, και από νεαρή ηλικία ήθελα να κατανοήσω τη δυναμική των ηφαιστείων και να βρω τρόπους να βοηθήσω τους κατοίκους σε περίπτωση μιας πιθανής έκρηξης. Το όνειρό μου ήταν να εξερευνήσω το υποθαλάσσιο ηφαίστειο του Κολούμπο… και μέσω των σπουδών μου στη γεωλογία κατάφερα να το κάνω πραγματικότητα. Αντιμετωπίζοντας την πρόσφατη σεισμική κρίση στη Σαντορίνη, συνειδητοποίησα ακόμη πιο έντονα τη σημασία του να μεταφέρουμε τη γνώση στους ανθρώπους και να τους προσφέρουμε ασφάλεια μέσα από τα επιστημονικά μας ευρήματα».
Με την ακλόνητη δέσμευσή της στην επιτόπια έρευνα, τη δημόσια εκπαίδευση και τη διεθνή συνεργασία, η Δρ. Νομικού ενσαρκώνει το πνεύμα της επιστημονικής και κοινωνικής παρακαταθήκης του Richard V. Fisher. Οι συνεισφορές της έχουν όχι μόνο εμπλουτίσει την κατανόηση της υποθαλάσσιας ηφαιστειότητας, αλλά και ενισχύσει ουσιαστικά τη γέφυρα μεταξύ επιστημονικής γνώσης και κοινωνικής ανθεκτικότητας, τονίζει η IAVCEI.
Η επίσημη ανακοίνωση της IAVCEI βρίσκεται στα links:
https://www.iavceivolcano.org/content/uploads/2025/06/iavcei_newsno2_june2025_final.pdf
Αναφορά στη σημαντική διάκριση γίνεται και στα παρακάτω Links:
https://greekcitytimes.com/2025/06/05/greek-volcanologist-win-prestigious-fisher-award/
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.