Κέντρο Εμπειρογνωμοσύνης Σπάνιων Αιματολογικών Νοσημάτων Παίδων και Ενηλίκων – Δερματικό Λέμφωμα του ΕΚΠΑ

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ- ΕΠ. ΥΠΕΥΘΥΝΗ: Παπαδαυίδ Ευαγγελία

ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΡΙΑ ΕΠ.  ΥΠΕΥΘΥΝΗ: Παππά Βασιλική

ΦΕΚ-4276/Β (22-11-2019)

Επίσημος ιστοχώρος: https://cutaneouslymphoma.gr/

Εθνικό Κέντρο Αναφοράς Δερματικών Λεμφωμάτων

Τo 2019 αναγνωρίστηκε ως Κέντρο Εμπειρογνωμοσύνης Σπάνιων Αιματολογικών Νοσημάτων Παίδων και Ενηλίκων – Δερματικό Λέμφωμα (ΦΕΚ 4276/29-11-2019) του ΕΚΠΑ από το Υπουργείο Υγείας και έχει γίνει η  ένταξή του στο Eυρωπαϊκό δίκτυο ERN BLOOD NET από 1/1/2022 (θετική έγκριση 10/2021).

Συμμετοχή όλων των απαραίτητων ιατρικών ειδικοτήτων υπό τον συντονισμό της Διευθύντριας και Επιστημονικά Υπεύθυνης του Κέντρου Εμπειρογνωμοσύνης, Καθηγήτρια Αφροδισιολογίας – Δερματολογίας Δρ. Παπαδαυίδ Ευαγγελία και της Αναπληρώτριας Διευθύντριας Παππά Βασιλική.

Β΄Προπαιδευτική Κλινική

1. Αιματολογική Μονάδα, Καθηγήτρια Αιματολογίας, Παππά Βασιλική και αναπληρώτρια Διευθύντρια του Κέντρου
2. Μονάδα Αλλογενούς Μεταμόσχευσης, Καθηγητής Αιματολογίας, Τσιριγώτης Παναγιώτης

Β΄ Εργαστήριο Ακτινολογίας, αποτελούμενο από το ακτινοδιαγνωστικό και την Ακτινοθεραπευτική Μονάδα με μοναδική εγκατάσταση ολόσωμης θεραπείας με δέσμη ηλεκτρονίων στη Νότια Μεσόγειο και τα Βαλκάνια, Καθηγητή Ακτινοθεραπείας, Κουλουλία Βασίλειο.

Στο ΠΓΝ «Αττικόν» είναι το μοναδικό κέντρο στην Ελλάδα όπου υπάρχει Ακτινοθεραπευτική Πανεπιστημιακή Μονάδα με τη δυνατότητα της θεραπείας ολικού δέρματος με δέσμη ηλεκτρονίων (Total Skin Electron Beam Therapy [TSEBT]).

Στο ΠΓΝ «Αττικόν» παρέχεται η δυνατότητα αλλογενούς μεταμόσχευσης μυελού των οστών, η οποία αποτελεί θεραπεία για ασθενείς με προχωρημένου σταδίου Τ δερματικού λεμφώματος οι οποίοι δεν ανταποκρίνονται σε προηγούμενες θεραπείες

Μέσω του Κέντρου Αναφοράς των Δερματικών Λεμφωμάτων γίνεται κεντρικός σχεδιασμός αυτών των περιστατικών.

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ

1. Το κέντρο συνεργάζεται στενά  με κλινικές ΕΚΠΑ  και ΕΣΥ οι οποίες παραπέμπουν ασθενείς με δερματικά λεμφώματα καθώς και όλες τις Πανεπιστημιακές Δερματολογικές κλινικές της χώρας.
2. Συμμετέχουν ειδικοί δερματολόγοι και αιματολόγοι κατά την ενημέρωση των ασθενών και από άλλες συνεργαζόμενες δομές πχ Νοσoκομείο «Α. Συγγρός» και ΠΓΝ «Λαικό»

Συνεργασία με επιστημονικές εταιρείες όπως:

1. Ελληνική Δερματολογική & Αφροδισιολογική Εταιρεία (www.edae.gr)
2. Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία (www.eae.gr)
3. Ελληνική Εταιρεία Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας (www.eeao.gr/)

Συνεργασία με διεθνής επιστημονικούς φορείς όπως:

1. EORTC
2. ERN EuroBloodNet

Δερματικά Λεμφώματα

Τα Δερματικά Λεμφώματα αποτελούν μία ομάδα σπάνιων, ανίατων κακοήθων νοσημάτων που επηρεάζουν σημαντικότατα την ποιότητα ζωής του ατόμου και σε προχωρημένα στάδια την ίδια του τη ζωή. Καμία θεραπεία από τις μέχρι σήμερα υπάρχουσες, πλην της αλλογενούς μεταμόσχευσης δεν έχει αλλάξει το προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών αυτών. Η επιβίωση τους εξαρτάται από το στάδιο της νόσου των ασθενών αυτών και από κάποιους επιπλέον προγνωστικούς παράγοντες οι οποίοι διερευνώνται ενδελεχώς από διεθνείς συμπράξεις εξειδικευμένων ιατρών.

Η τρέχουσα ταξινόμηση των πρωτογενών δερματικών λεμφωμάτων της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας-Ευρωπαϊκής Οργάνωσης για την Έρευνα και Θεραπεία του Καρκίνου (WHO-EORTC) απαριθμεί 13 διαφορετικούς υποτύπους της νόσου (1).

Το Πρωτοπαθές Δερματικό Λέμφωμα (PCL) είναι το 2^ο πιο συχνό λέμφωμα από την ομάδα των εξωλεμφαδενικών δερματικών λεμφωμάτων με συχνότητα εμφάνισης 1 ανά 100000 άτομα στις δυτικές χώρες (1,2) και διαχωρίζονται στα Β- και Τ-δερματικά λεμφώματα.

Τα CTCL αποτελούν το 75% -80% όλων των πρωτοπαθών δερματικών λεμφωμάτων [με σπογγγοειδή μυκητίαση fungoides (MF) ως τον πιο συνηθισμένο τύπο CTCL], ενώ τα CBCL αποτελούν το 20% -25% των πρωτοπαθών δερματικών λεμφωμάτων (3,4,5). Παρά το γεγονός ότι αυτή η ομάδα δερματικών νοσημάτων που ανήκει στα σπάνια νοσήματα, μοιάζει με άλλες, πιο συνηθισμένες και λιγότερο επικίνδυνες παθήσεις του δέρματος‐ όπως η ψωρίαση, το έκζεμα,κλπ.‐ έχει πολύ καλή πρόγνωση εφόσον διαγνωσθεί έγκαιρα. Αυτό  μάλιστα,  δεν  είναι  το  μοναδικό  καλό  νέο:  τα  επιδημιολογικά  στοιχεία  της  χώρας  μας  δείχνουν  ότι  περισσότεροι  από  8  στους  10  Έλληνες  ασθενείς  με  δερματικό  λέμφωμα, διαγιγνώσκονται  σε  αρχικά  στάδια  της  πάθησης,  ποσοστό  υψηλότερο  από  το  διεθνή  μέσο  όρο  (75%)!!! 

Η συχνότητα εμφάνισης δερματικών λεμφωμάτων Τ-λεμφοκυττάρων (CTCL) έχει αυξηθεί και είναι σήμερα 6,4 ανά εκατομμύριο άτομα, με βάση τα δεδομένα μητρώου επιτήρησης, επιδημιολογίας και τελικών αποτελεσμάτων (SEER), με τα υψηλότερα ποσοστά εμφάνισης να εμφανίζονται στους άνδρες και τους Αφροαμερικανούς (3).

Ενώ το CTCL μπορεί να εμφανιστεί σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες, αυτό είναι πολύ ασυνήθιστο και συχνά σχετίζεται με ιστοπαθολογικές παραλλαγές του MF (6-8). Η επίπτωση του CTCL αυξάνεται σημαντικά με την ηλικία, με μέση ηλικία διάγνωσης μεταξύ 55 και 60 ετών και με τετραπλάσια αύξηση της συχνότητας εμφάνισης σε ασθενείς άνω των 70 ετών (3, 8-12). Σύμφωνα με τα διεθνή βιβλιογραφικά δεδομένα, αναμένουμε ιδανικά για τα δεδομένα του ελλαδικού χώρου 64 νέα περιστατικά το χρόνο. Μέχρι στιγμής στο Ειδικό Ιατρείο Δερματικών Λεμφωμάτων τα νέα περιστατικά CTCL είναι ~10/έτος, τα CBCL είναι ~3/έτος και τα λοιπά δερματικά λεμφώματα είναι ~2/ έτος. Μέσα από την λειτουργία του Κέντρου Εμπειρογνωμοσύνης στόχος μας είναι η ανίχνευση και η έγκαιρη διάγνωση δερματικών λεμφωμάτων σε αρχικά στάδια.

Το  γεγονός  αυτό  καθιστά  πολύ  πιο  αποτελεσματικό  τον  έλεγχο  της  νόσου  και  ανακόπτει θεαματικά την εξέλιξή της. Κάθε  χρόνο, περίπου 50‐60 νέες περιπτώσεις δερματικών λεμφωμάτων καταγράφονται στη χώρα μας, εκ των οποίων, σχεδόν το 60% αφορούν στη σπογγοειδή μυκητίαση. Η ομάδα των δερματικών λεμφωμάτων οφείλονται σε  νεοπλασματικά σε  Τ ή Β λεμφοκύτταρα,  τα  οποία  αποικίζουν το  δέρμα και δημιουργούν πλάκες ή όγκους. 

Υποστηρικτική Βιβλιογραφία

1. EORTC guidelines 2017
2. R. Willemze, E. Hodak, P. L. Zinzani, L. Specht & M. Ladetto, on behalf of the ESMO Guidelines Committee, Primary Cutaneous Lymphomas: ESMO Clinical Practice Guidelines, Ann Oncol (2018); 00: 1–11
3. Willemze R, Jaffe ES, Burg G et al. WHO–EORTC classification for cutaneous lymphomas. Blood 2005; 105: 3768–3785.
4. Swerdlow SH, Campo E, Harris NL et al. (eds). WHO Classification of Tumours Haematopoietic and Lymphoid Tissues, Revised 4th edition. IARC, Lyon 2017.
5. Willemze R, Jaffe ES, Burg G et al. WHO–EORTC classification for cutaneous lymphomas. Blood 2005; 105: 3768–3785
6.  Criscione VD, Weinstock MA. Incidence of cutaneous T-cell lymphoma in the United States, 1973–2002. Arch Dermatol. 2007;143:854–859.
7. Burns MK, Ellis CN, Cooper KD. Mycosis fungoides–type cutaneous T-cell lymphoma arising before 30 years of age. Immunophenotypic, immunogenotypic and clinicopathologic analysis of nine cases. J Am Acad Dermatol. 1992;27:974–978.
8. Pope E, Weitzman S, Ngan B, Walsh S, Morel K, Williams J, Stein S, Garzon M, Knobler E, Lieber C, Turchan K, Wargon O, Tsuchiya A. Mycosis fungoides in the pediatric population: report from an international Childhood Registry of Cutaneous Lymphoma. J Cutan Med Surg. 2010;14:1–6.
9. Sant M, Allemani C, Tereanu C, et al. Incidence of hematologic malignancies in Europe by morphologic subtype: results of the HAEMACARE project. Blood 2010; 116:3724.
10. Bradford PT, Devesa SS, Anderson WF, Toro JR. Cutaneous lymphoma incidence patterns in the United States: a population-based study of 3884 cases. Blood 2009; 113:5064
11. Fujita A, Hamada T, Iwatsuki K. Retrospective analysis of 133 patients with cutaneous lymphomas from a single Japanese medical center between 1995 and 2008. J Dermatol 2011; 38:524
12. Agar NS, Wedgeworth E, Crichton S, Mitchell TJ, Cox M, Ferreira S, Robson A, Calonje E, Stefanato CM, Wain EM, Wilkins B, Fields PA, Dean A, Webb K, Scarisbrick J, Morris S, Whittaker SJ. Survival outcomes and prognostic factors in mycosis fungoides/Sezary syndrome: validation of the revised International Society for Cutaneous Lymphomas/European Organisation for Research and Treatment of Cancer staging proposal. Journal of Clinical Oncology. 28:4730–4739.

ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΜΠΕΙΡΟΓΝΩΜΟΣΥΝΗΣ ΓΙΑ ΣΠΑΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ – ΔΕΡΜΑΤΙΚΑ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ

1. Κεντρικός θεραπευτικός σχεδιασμός αυτών των περιστατικών από ομάδα
2. Δυνατότητα της θεραπείας ολικού δέρματος με δέσμη ηλεκτρονίων (Total Skin Electron Beam Therapy [TSEBT]) Ακτινοθεραπευτική Πανεπιστημιακή Μονάδα
3. Εξωσωματική Φωταφαίρεση –επανέναρξη θεραπείας με το σύστημα κλειστού κυκλώματος
4. Κλινικές μελέτες φάσης ΙΙ για ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται σε θεραπείες με ανοσοθεραπεία και μονοκλωνικά αντισώματα.
5. Αλλογενής μεταμόσχευση μυελού των οστών- Αιματολογική Μονάδα
6. Διατηρούνται μητρώα με φακέλους ασθενών ή ηλεκτρονική πλατφόρμα με εκτενείς πληροφορίες σχετικά με το ιστορικό, την πορεία νόσου τους και τις θεραπείες στις οποίες υποβάλλονται.
7. Συμμετοχή από τα ιατρεία Δερματικών Λεμφωμάτων στην Ελλάδα
8. Κατευθυντήριες Οδηγίες (κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου για τα Δερματικά Λεμφώματα τον 2^ο/2021)
9. Εθνικό αρχείο καταγραφής ασθενών

Νοσήματα

Τ-Δερματικά Λεμφώματα

1. Σπογγοειδής Μυκητίαση
2. Πρωτοπαθείς δερματικές CD30+ λεμφοϋπερπλαστικές διαταραχές
3. Λέμφωμα Τ-κυττάρων τύπου SPTCL
4. Πρωτοπαθής δερματική λεμφοϋπερπλαστική διαταραχή CD4+ μικρών και μεσαίων Τ-κυττάρων
5. Πρωτοπαθές δερματικό λέμφωμα CD8+ T-κυττάρων άκρων
6. Σύνδρομο Sezary
7. Λευχαιμία/Λέμφωμα Τ-κυττάρων ενηλίκων
8. Εξωλεμφαδενικό ΝΚ/Τ-κυτταρικό λέμφωμα, ρινικού τύπου
9. Πρωτοπαθές δερματικό CD8+ επιθετικό επιδερμοτροπικό κυτταροτοξικό λέμφωμα Τ-κυττάρων
10. Πρωτοπαθές δερματικό λέμφωμα γ/δ Τ-κυττάρων
11. Πρωτοπαθές δερματικό λέμφωμα περιφερικών Τ-κυττάρων

Β- Δερματικά Λεμφώματα

1. Πρωτοπαθές δερματικό λέμφωμα κεντρικού θύλακα (PCFCL)
2. Πρωτοπαθές δερματικό λέμφωμα Β-λεμφοκυττάρων οριακής ζώνης (PCMZL)
3. Πρωτοπαθές διάχυτο δερματικό λέμφωμα από μεγάλα κύτταρα, τύπου ποδός (PLBCL-LT)

Θεραπείες

1. Φωτοθεραπεία: Θεραπείες στενής ζώνης UVB, PUVA (ψωραλένιο συν υπεριώδης Α), ακτινοβολία (τοπική και ολόκληρη επιφάνεια του δέρματος), ακτινοβολία με ολόσωμη / εντοπισμένη δέσμη ηλεκτρονίων
2. Tοπική θεραπεία: τοπικά κορτικοστεροειδή, τοπική χημειοθεραπεία
3. Συστηματική θεραπεία: Βιολογικές ή ανοσοτροποιητικές θεραπείες, όπως ρετινοειδή βεξαροτένιο (Targretin®) και πεγκιντερφερόνη, χημειοθεραπεία (μεθοτρεξάτη, γεμσιταβίνη, λιποσωμική δοξορουβικίνη, χλωραμβουκίλη, κυκλοφωσφαμίδη, ετοποσίδη), στοχευμένες θεραπείες αντισωμάτων (Brentuximab, Μogamulizumab)
4. Eξωσωματική φωτοφαίρεση με χρήση κλειστού κυκλώματος (ECP)
5. Αllogeneic stem cell transplantation (allo-SCT)

Ερευνητικό Έργο

To Ερευνητικό Εργαστήριο του Κέντρου Εμπειρογνωμοσύνης Σπάνιων Αιματολογικών Νοσημάτων Παίδων και Ενηλίκων – Δερματικό Λέμφωμα σε συνεργασία με την Μονάδα Β΄Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής, Π.Γ.Ν. ΑΤΤΙΚΟΝ και με εποπτεία των επιβλεπόντων Καθηγητριών ΕΚΠΑ Αιματολογίας κα Παππά Βασιλική, Κλινικής Βιοχημείας, κα Πιπέρη Χριστίνα και Δερματολογίας κα Ευαγγέλια Παπαδαυίδ έχουν αναπτυχθεί σε ερευνητικό επίπεδο πρωτόκολλα στα οποία η έρευνα έχει στόχο ευρήματα που θα βοηθήσουν την κλινική εφαρμογή.

Τα ερευνητικά μας πρωτόκολλα (Ευρωπαϊκά, εταιρικά) και εργασίες δημοσιεύονται, σε καταξιωμένα διεθνή ιατρικά περιοδικά.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το Ερευνητικό Εργαστήριο του Κέντρου Εμπειρογνωμοσύνης Δερματικών Λεμφωμάτων είναι αποδέκτης χρηματοδότησης της «1ης Ανοιχτής Πρόσκλησης για την παροχή δωρεάν ερευνητικών υπηρεσιών εξατομικευμένης ιατρικής» από την ερευνητική υποδομή pMedGR με τίτλο: «The role of different cell population in microenvironment of Mycosis Fungoides, as a tool for identifying biomarkers for disease progression and individualized therapy» (CyTOF), πρόταση η οποία επιλέχθηκε από 35 προτάσεις υψηλότατου επιστημονικού ενδιαφέροντος και ποιότητας του ΕΚΠΑ.

        Συνοπτικά το ερευνητικό μας ενδιαφέρον επικεντρώνεται:

1. στη διερεύνηση των πιθανών μηχανισμών που εμπλέκονται στην παθογένεια των Τ δερματικών λεμφωμάτων
2. στην επίδραση αναστολέων (JAK/STAT, HDAC, κ.ά) στο Δερματικό Λέμφωμα in vitro, in vivo σε chicken model και σε δείγματα ασθενών
3. στο ρόλο του μικροπεριβάλλοντος στα δερματικά λεμφώματα Τ-λεμφοκυττάρων (ερευνητική πρόταση pMEDgr)
4. στον καθορισμό του προφίλ της γονιδιακής έκφρασης σε ασθενείς με Τ-δερματικό λέμφωμα
5. στην εύρεση νέων βιοδεικτών για την έγκαιρη πρόγνωση του δερματικού λεμφώματος και την διαφοροδιάγνωση από άλλες φλεγμονώδεις παθήσεις του δέρματος

Στόχος και προτεραιότητα της ερευνητικής μας δραστηριότητας είναι η ανάδειξη κατάλληλων εργαλείων – βιοδεικτών με σκοπό την έγκαιρη διάγνωση, την έγκυρη διαφοροδιάγνωση από άλλες φλεγμονώδης δερματοπάθειες, την πρόβλεψη για ανταπόκριση στη θεραπεία καθώς και τον σχεδιασμό νέων εξατομικευμένων θεραπειών.

Πρόσφατες Δημοσιεύσεις

Combination of Resminostat with Ruxolitinib exerts antitumor effects in the chick embryo chorioallantoic membrane model for Cutaneous T-cell Lymphoma, Fani Karagianni*, Christina Piperi*, Berta Casar, Dalia de la Fuente-Vivas, Rocío García-Gómez, Vasiliki Pappa, Evangelia Papadavid, (submitted to Cancers – Special Issue)

Predominant Role of mTOR Signaling in Skin Diseases with Therapeutic Potential, Fani Karagianni , Antreas Pavlidis , Lina S. Malakou , Christina Piperi  and Evangelia Papadavid (accepted at International Journal of Molecular Sciences)

Novel therapeutic approaches for Cutaneous T cell lymphomas.Pavlidis A, Piperi C, Papadavid E.Expert Rev Clin Immunol. 2021 Apr 23. doi: 10.1080/1744666X.2021.1919085

Ruxolitinib with resminostat exert synergistic antitumor effects in Cutaneous T-cell Lymphoma. Karagianni F, Piperi C, Mpakou V, Spathis A, Foukas PG, Dalamaga M, Pappa V, Papadavid E.PLoS One. 2021 Mar 11;16(3):e0248298. doi: 10.1371/journal.pone.0248298. eCollection 2021

Cutaneous T-cell lymphoma: aetiopathogenesis and current diagnostic and therapeutic developments. Papadaki M, Saraki K, Karagianni F, Piperi C, Papadavid E.Eur J Dermatol. 2020 Apr 16. doi: 10.1684/ejd.2020.3712

Κλινικές Μελέτες

Σε εξέλιξη

1. Φάσης ΙΙ δοκιμή της ατεζολιζουμάμπης (anti-PD-L1) στη θεραπεία των ασθενών με υποτροπιάζουσα/ανθεκτική σπογγοειδή μυκητίαση/σύνδρομο Sezary σταδίου IIb-IV έπειτα από προηγούμενη συστημική θεραπεία (PARCT-1652)
2. Μελέτη καταγραφής δεδομένων για ασθενείς με δερματικά λεμφώματα (PROCLIPI)
3. Μια πολυκεντρική, διπλά τυφλή, τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο δοκιμή φάσης ΙΙ για την αξιολόγηση του Resminostat στη θεραπεία συντήρησης ασθενών με προχωρημένου σταδίου (στάδιο IIB-IVB) σπογγοειδή μυκητίαση (ΣΜ) ή σύνδρομο Sezary (SS), οι οποίοι έχουν επιτύχει έλεγχο της νόσου με συστημική θεραπεία (RESMAIN)
4. Μελέτη για τον προσδιορισμό της αιτιολογίας της επαγόμενης από γέλη χλωρομεθίνης δερματικής αντίδρασης στο φάρμακο σε δερματικό Τ-λέμφωμα–σπογγοειδή μυκητίαση πρώιμου σταδίου (MF-CTCL) REACH (Rash aEtiology After CHlormethine gel)

Προς έναρξη

1. Ανοικτής επισήμανσης, φάσης II, πολυκεντρική μελέτη του μονοκλωνικού αντισώματος αντι-CCR4 (μογκαμουλιζουμάμπη) σε συνδυασμό με ολική ακτινοθεραπεία με δέσμη ηλεκτρονίων, χαμηλής ενέργειας (TSEB) σε ασθενείς με δερματικό λέμφωμα Τ  κυττάρων σταδίου IB-IIB (MOGAT)