Με μεγάλη επιτυχία και αξιοσημείωτη συμμετοχή πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 31 Μαΐου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη η παρουσίαση της μελέτης «Πολιτικές Ιθαγένειας και Φιλοσοφικές Αρχές».
Η μελέτη εκπονήθηκε από τους Γιώργο Ν. Πολίτη, Βασίλη Αναγνώστου, Μαρία-Άρτεμη Κολλινιάτη στο πλαίσιο του Παρατηρητηρίου Ιθαγένειας. Πρόκειται για ένα διεπιστημονικό ερευνητικό πρόγραμμα που ανέλαβε το Εργαστήριο «Φιλοσοφία-Διακυβέρνηση-Οικονομία», PPE Lab, του ΕΚΠΑ σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Ιθαγένειας του Υπουργείου Εσωτερικών. Το Εργαστήριο «Φιλοσοφία-Διακυβέρνηση-Οικονομία» στοχεύει στη μελέτη, τεκμηρίωση, ανάλυση και προώθηση προτάσεων δημόσιας πολιτικής. Για το σκοπό αυτό συνεργάζεται με εγχώριους και διεθνείς φορείς, ινστιτούτα, ερευνητικά κέντρα και ιδρύματα.
Κεντρικοί ομιλητές ήταν ο Γενικός Γραμματέας Ιθαγένειας κ. Νάσος Μπαλέρμπας, ο Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ, Διευθυντής του PPE Lab και εκ των συγγραφέων του βιβλίου, Γιώργος Ν. Πολίτης και ο Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκών Σπουδών του ΕΚΠΑ, Μιχάλης Τσινισιζέλης.
Χαιρετισμό απηύθυναν ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ κ. Μελέτιος Α. Κ. Δημόπουλος και η Υπουργός Εσωτερικών, Καθηγήτρια Διοικητικής Επιστήμης & Δημόσιου Δικαίου κ. Καλλιόπη Σπανού.
Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους η πρώην Υπουργός Παιδείας κ. Νίκη Κεραμέως, υποψήφιοι βουλευτές, Γενικοί Γραμματείς, φοιτητές και πλήθος εκλεκτών προσκεκλημένων.
Οι ομιλητές ανέδειξαν την υψηλή ποιότητα της έρευνας του Παρατηρητηρίου Ιθαγένειας, και την ιδιαίτερη σημασία της συνέργειας μεταξύ Πολιτείας και ελληνικού δημοσίου πανεπιστημίου.
Ειδικότερα, τρία είναι τα βασικά ερωτήματα στα οποία η διεπιστημονική μελέτη Πολιτικές Ιθαγένειας και Φιλοσοφικές Αρχές επιχειρεί να απαντήσει:
- Ποιες πολιτικές ιθαγένειας ακολουθούνται σήμερα σε χώρες του ευρωπαϊκού Νότου και Βορρά, της αμερικανικής ηπείρου, της Ασίας, της Ωκεανίας;
Για να εκτιμήσουν τη Διεθνή Εμπειρία, οι ερευνητές προέβησαν στη συγκριτική αποτύπωση των πολιτικών ιθαγένειας επιλεγμένες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου (Ιταλία, Ισπανία), του ευρωπαϊκού Βορρά (Γερμανία), της αμερικανικής ηπείρου (Καναδάς), της Ασίας (Ιαπωνία), της Ωκεανίας (Αυστραλία).
- Πως διαμορφώθηκαν οι ελληνικές πολιτικές ιθαγένειας την τελευταία δεκαπενταετία;
Για την ανάδειξη της Ελληνικής Εμπειρίας, οι ερευνητές προχώρησαν στη συγκριτική αποτύπωση των πολιτικών ιθαγένειας που ακολουθούνται στη χώρα μας κατά τη δεκαπενταετία 2006-2021 και την ανάδειξη μεταξύ τους συγκλίσεων και αποκλίσεων.
- Πως διακρίνονται οι συντηρητικές, φιλελεύθερες και σοσιαλιστικές πολιτικές ιθαγένειας, τόσο διεθνώς όσο και στον ελληνικό χώρο;
Το Εργαστήριο «Φιλοσοφία-Διακυβέρνηση-Οικονομία» εισηγήθηκε μια εξαιρετικά καινοτόμο προσέγγιση, που επιχειρεί τη διασύνδεση εφαρμοσμένων πολιτικών με φιλοσοφικές αρχές. Οι συγγραφείς αναγνωρίζουν τέσσερις γενικές κατηγορίες αρχών από τις οποίες παράγονται οι πολιτικές ιθαγένειας:
Η συντηρητική αντίληψη είναι αυτή που θέλει να προστατεύσει την εθνική ταυτότητα, την κοινότητα, τις παραδόσεις. Άρα δέχεται μικρότερες αλλαγές και είναι πιο επιφυλακτική ως προς την απόδοση ιθαγένειας.
Η ιδιοκτησιακά φιλελεύθερη αντίληψη δεν είναι αντίθετη προς τις αλλαγές, εν γένει, αλλά θέτει εισοδηματικά κριτήρια για την απόδοση ιθαγένειας, τέτοια που να διασφαλίζουν ότι όσοι την λάβουν, δεν θα επιβαρύνουν την οικονομία της χώρας που την παρέχει.
Η εξισωτικά φιλελεύθερη αντίληψη είναι περισσότερο πρόθυμη να δεχθεί αλλαγές εφ’ όσον αυτές έρχονται να αμβλύνουν «τεχνητές» διαφορές, άρα πρακτικά είναι περισσότερο ανοικτή ως προς την απόδοση ιθαγένειας.
Στον αντίποδα η σοσιαλιστική εκδοχή, υπό το πρίσμα του ταξικού διεθνισμού, θα επιθυμούσε την ανατροπή των υφισταμένων κοινωνικών δομών του έθνους-κράτους. Επομένως, θα ήταν εξαιρετικά πρόθυμη να αποδώσει ιθαγένεια σε πρόσωπα και ομάδες με κοινό ταξικό και πολιτικό συμφέρον.
Σε ό,τι αφορά στη μελέτη των διεθνών πολιτικών ιθαγένειας ένα πρώτο ερευνητικό συμπέρασμα είναι ότι αυτές κινούνται σε ένα ευρύ πλαίσιο «από-έως»: Από αρκετά έως πολύ συντηρητικές έως αρκετά φιλελεύθερες (εξισωτικές και ιδιοκτησιακές). Αμιγώς σοσιαλιστικές πολιτικές δεν εντοπίστηκαν.
Μελετώντας την εξέλιξη των ελληνικών πολιτικών ιθαγένειας τη δεκαπενταετία 2006-2021, διαπιστώνεται ότι με την εξαίρεση του νομοθετικού πλαισίου του 2010 που ήταν τόσο ανοικτό ώστε κρίθηκε αντισυνταγματικό από το ΣτΕ και ορισμένων επί μέρους ρυθμίσεων της περιόδου 2015-2019, οι οποίες έτειναν περισσότερο προς τη σοσιαλιστική εκδοχή, συνολικά, οι ακολουθούμενες πολιτικές προβαίνουν στο συγκερασμό μεταξύ φιλελεύθερων και συντηρητικών αρχών, παρέχοντας συναφή αποτελέσματα.
Οι ελληνικές πολιτικές κινούνται εντός του πλαισίου που οριοθετεί η διεθνής εμπειρία. Μάλιστα, το ακολουθούμενο σχήμα είναι σε γενικές γραμμές περισσότερο ανοικτό και ελαστικό από τη μέση προσέγγιση των εξεταζομένων χωρών.
Υπ’ αυτήν την έννοια, η μελέτη «Πολιτικές Ιθαγένειας και Φιλοσοφικές Αρχές», καταρρίπτει με επιστημονική τεκμηρίωση την ευρέως διακινούμενη αντίληψη, κατά την οποία οι πολιτικές ιθαγένειας που ακολουθούνται στη χώρα μας είναι εξόχως αυστηρές και περιοριστικές.
Ενδεικτικό της ευρύτερης τάσης μεταστροφής των αντιλήψεων που επικρατούν, διεθνώς, είναι το νέο σύμφωνο μετανάστευσης και ασύλου της 8ης Ιουνίου 2023, που θεσπίζει νέο μηχανισμό αλληλεγγύης προς όφελος του Ευρωπαϊκού Νότου και προωθεί τον εξορθολογισμό της διαδικασίας ασύλου στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.