Διακυμάνσεις στο φως από τον Εγγύτατο του Κενταύρου που παρατηρούνται για πάνω από δύο χρόνια, αποκαλύπτουν την ύπαρξη τρίτου πλανήτη σε τροχιά γύρω από το άστρο.

Αστρονόμοι ανακάλυψαν και τρίτο πλανήτη σε τροχιά γύρω από τον Εγγύτατο του Κενταύρου, το  κοντινότερο αστέρι στον Ήλιο μας. Ο νέος πλανήτης ονομάστηκε Εγγύτατος Κενταύρου δ,  είναι πιθανότατα μικρότερος από τη Γη και θα μπορούσε να έχει ωκεανούς με νερό σε υγρή μορφή.

«Αυτό δείχνει ότι το κοντινότερο μας αστέρι έχει πιθανότατα ένα πολύ πλούσιο πλανητικό σύστημα», δήλωσε ο Guillem Anglada-Escudé, αστρονόμος στο Ινστιτούτο Διαστημικών Σπουδών της Βαρκελώνης (Ισπανία) και επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας που ανακάλυψε τον πρώτο πλανήτη στο σύστημα του Εγγύτατου του Κενταύρου το 2016.

Ο αστρονόμος João Faria και οι συνεργάτες του ανίχνευσαν τον Εγγύτατο του Κενταύρου δ μετρώντας ελάχιστες μετατοπίσεις στο φάσμα του φωτός του αστεριού, καθώς η βαρύτητα του πλανήτη το έλκει όσο βρίσκεται σε τροχιά. Η ομάδα χρησιμοποίησε ένα υπερσύγχρονο όργανο με το όνομα Echelle Spectrograph for Rocky Exoplanets and Stable Spectroscopic Observations (Echelle Φασματογράφος για Βραχώδεις Εξωπλανήτες και Σταθερές Φασματοσκοπικές Παρατηρήσεις) ή αλλιώς ESPRESSO στο Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (Very Large Telescope), ένα σύστημα τεσσάρων τηλεσκοπίων 8.2 μέτρων στο Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο στο Cerro Paranal της Χιλής. Τα αποτελέσματα αυτά δημοσιεύθηκαν στις 10 Φεβρουαρίου στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Astronomy & Astrophysics.

Με την τεχνική «ταλάντωσης» αναζητούνται μεταβολές στην κίνηση του άστρου κατά μήκος της ευθείας θέασης από τη Γη (της νοητής ευθείας που ενώνει τη Γη με το άστρο). Το ΕSPRESSO μπορεί να ανιχνεύσει διακυμάνσεις μόλις 10 εκατοστών ανά δευτερόλεπτο. Η συνολική επίδραση της τροχιάς του πλανήτη, διάρκειας μονάχα 5 ημερών, είναι περίπου 40 εκατοστά ανά δευτερόλεπτο, σύμφωνα με τον Faria, ο οποίος εργάζεται στο Ινστιτούτο Αστροφυσικής και Διαστημικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Πόρτο στην Πορτογαλία. Συγκεκριμένα αναφέρει: «Ήξερα ότι το ESPRESSO μπορούσε να το κάνει αυτό, αλλά παρόλα αυτά εξεπλάγην που το είδα να ξεπετάγεται».

Για να βρουν την ταλάντωση, η ομάδα πραγματοποίησε πάνω από 100 μετρήσεις του φάσματος του Εγγύτατου Κενταύρου, για περισσότερο από δύο χρόνια. Το ESPRESSO φυλάσσεται μέσα σε μία δεξαμενή, σε ένα ειδικό δωμάτιο στο αστεροσκοπείο, στο οποίο μπορεί να κρατούνται σταθερές οι τιμές της πίεσης και της θερμοκρασίας. Αυτό διασφαλίζει ότι οι μετρήσεις είναι σταθερές και επαναλαμβανόμενες ανά τα χρόνια. Το ESPRESSO μπορεί να μετρήσει το μήκος κύματος των φασματικών γραμμών με ακρίβεια 10-5 ångström, ή ισοδύναμα με το ένα δεκάκις χιλιοστό της διαμέτρου του ατόμου του υδρογόνου, αναφέρει ο Faria.

Υποψήφιος πλανήτης

Μέχρι στιγμής, οι ερευνητές θεωρούν τον Εγγύτατο Κενταύρου δ έναν «υποψήφιο πλανήτη»: οι αστρονόμοι κατά σύμβαση περιμένουν μια ανεξάρτητη επιβεβαίωση πριν εισαγάγουν επίσημα έναν καινούριο κόσμο στους καταλόγους τους. Αλλά η ομάδα του ESPRESSO έχει μεγάλη εμπιστοσύνη σε αυτή την ανακάλυψη, σύμφωνα με τον Faria. Από την επίδρασή  του στο φάσμα του αστεριού, η ομάδα εκτιμά ότι ο πλανήτης είναι πιθανώς μικρότερος από τη Γη, αλλά όχι λιγότερο από το 26% της μάζας του πλανήτη μας.

Το ESPRESSO κατασκευάστηκε κατά κύριο λόγο για την έρευνα για εξωπλανήτες, καθώς και για τη μελέτη φωτός από εξαιρετικά φωτεινά αλλά και απομακρυσμένα αντικείμενα που ονομάζονται κβάζαρς. Το πιο συναρπαστικό σχετικά με την τελευταία αυτή ανακάλυψη είναι ότι δείχνει πως το όργανο λειτουργεί όπως αναμενόταν, λέει ο Anglada-Escudé. «Το ESPRESSO είναι το νέο όργανο που όλοι θέλουν να χρησιμοποιήσουν και να “παίξουν” μαζί του», λέει.

Ο Εγγύτατος του Κενταύρου έχει ξεχωριστή θέση στις καρδιές των αστρονόμων, προσθέτει επίσης ο Anglada – Escude. «Πάντα έχει κάτι το μυστηριακό, όντας το κοντινότερο άστρο».

«Είναι συναρπαστικό να γνωρίζεις ότι ο εγγύτερος κοσμικός μας γείτονας φιλοξενεί τρεις μικρούς πλανήτες», εξηγεί η Elisa Quintana, αστροφυσικός του κέντρου διαστημικών πτήσεων Goddard της NASA στο Greenbelt, Maryland. «Η εγγύτητα τους, τους καθιστά εξαιρετικό σύστημα για περαιτέρω μελέτη, όσον αφορά την κατανόηση της φύσης τους και το πως αυτοί σχηματίστηκαν».

Ο Faria παραδέχεται ότι παρ’όλο που τα διαστρικά ταξίδια παραμένουν στη σφαίρα της φαντασίας, το όνειρο του ανθρώπου πως θα μπορούσε κάποια μέρα να επισκεφθεί το κοντινότερο άστρο μας, τον κινητοποιεί να ψάξει για πλανήτες παρόμοιους με τη Γη. «Σε κάνει να αναρωτιέσαι», αναφέρει.

Απόδοση του άρθρου

Earth-like planet spotted orbiting Sun’s closest star

Πηγές

Faria, J. P. et al. Astron. Astrophys. 658, A115 (2022).

Την μετάφραση έκαναν για την ομάδα διάχυσης της επιστήμης SpaceGates οι: Στέλλα Τσιλιά, Δρ. Αναστασία Τεζάρη, Μανώλης Δριμάλας, Αλέξης Παπαδόπουλος και Νάντια Μουτσουρούφη