Στις 25 Οκτωβρίου του 2023 εγκρίθηκε από την 154η συνεδρίαση του Ειδικού Επταμελούς Οργάνου της Επιτροπής Ερευνών και Διαχείρισης του Ε.Λ.Κ.Ε. του Πανεπιστημίου Αθηνών και συγκεκριμένα για το Tμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης (ΙΦΕ) η έναρξη του έργου: «Διακυβέρνηση Δίκαιων Κοινωνικο-τεχνικών Μεταβάσεων (Go-JuST)» με επιστημονικό υπεύθυνο τον Αναπληρωτή Καθηγητή κ. Στάθη Αραποστάθη. Η ερευνητική ομάδα απoτελείται από έξι (6) συνολικά νέους/νέες ερευνητές/ερευνήτριες τόσο μεταδιδάκτορες όσο και υποψηφίους διδάκτορες. Το νέο ερευνητικό έργο χρηματοδοτείται από το ΕΛΙΔΕΚ στο πλαίσιο της Προκήρυξης με τίτλο «Χρηματοδότηση της Βασικής Έρευνας (Οριζόντια υποστήριξη όλων των Επιστημών)», που χρηματοδοτείται από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας στο πλαίσιο της Δράσης «Ενίσχυση Βασικής και Εφαρμοσμένης Έρευνας» με κωδικό 16618 (MIS: 5163923) και Φορέα Υλοποίησης το ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. που επιλέχθηκε μέσα από ένα σύνολο ανταγωνιστικών προτάσεων στις κοινωνικές επιστήμες.
Ο πρωταρχικός στόχος του Go-JuST είναι να εντοπίσει και να αναλύσει τους δυνητικούς παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν στην επίτευξη «δίκαιων μεταβάσεων» στον τομέα της αγρο-διατροφής σε συνθήκες κλιματικής κρίσης μέσα στο πλαίσιο για βιώσιμες μεταβάσεις. Αυτή η ανάλυση είναι ικανή να συμβάλει ενεργά στις πρωτοβουλίες για δίκαιες περιφερειακές μεταβάσεις, οι οποίες υπάρχουν σε διεθνές επίπεδο και πλέον αρχίζουν να διαμορφώνονται και στην Ελλάδα. Η προσέγγιση επιτρέπει σε ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών ομάδων και φορέων λήψης αποφάσεων να προβλέψουν, να αναγνωρίσουν και να μειώσουν τις ενδεχόμενες αδικίες στη διαδικασία λήψης πολιτικών αποφάσεων και σχεδιασμού των κοινωνικο-τεχνικών μεταβάσεων. Μέσω μιας πρωτότυπης μεθοδολογίας που διασφαλίζει τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στην συνδιαμόρφωση των κατευθύνσεων για δίκαιες μεταβάσεις, το Go-JuST προτείνει τη δημιουργία ενός συμπαραγωγικού μοντέλου διακυβέρνησης κοινωνικο-τεχνικών μεταβάσεων στον ελληνικό αγροδιατροφικό τομέα. Το έργο εντάσσεται στο αναδυόμενο επιστημονικό πεδίο των βιώσιμων κοινωνικο-τεχνικών μεταβάσεων, που αποτελεί ένα διακριτό και πολύ δυναμικό πεδίο των κοινωνικών σπουδών της καινοτομίας και της τεχνολογίας. Γνωστό πλέον ως Σπουδές Μετάβασης (Transition Studies), το πεδίο συνδυάζει προσεγγίσεις από διαφορετικά πεδία των κοινωνικών επιστημών: την ιστορία και κοινωνιολογία της τεχνολογίας, τη γεωγραφία των τεχνολογικών μετασχηματισμών, την περιβαλλοντική ιστορία και της σπουδές περιβάλλοντος, τις σπουδές καινοτομίας καθώς και τα εξελικτικά οικονομικά. Η ανάλυση της δυναμικής στις πολιτικές διαδικασίες των κοινωνικο-τεχνικών μετασχηματισμών, καθώς και η μελέτη των δίκαιων μεταβάσεων απασχολεί ιδιαίτερα το πεδίο των Σπουδών Μετάβασης την τελευταία πενταετία.
Στο πλαίσιο των σύγχρονων προσεγγίσεων, το Go-JuST έχει τους ακόλουθους στόχους: (1) Να εμπλουτίσει το εννοιολογικό υπόβααθρο των Σπουδών Δίκαιων Μεταβάσεων. Ειδικότερα, να διαμορφώσει ένα πλαίσιο διεπιστημονικής ανταλλαγής γνώσης που βασίζεται στην κοινωνική συμμετοχή και στις αρχές της συνδιαμόρφωσης πολιτικών δίκαιης μετάβασης. (2) Να συνεισφέρει στον προσδιορισμό και στην ανάλυση των ορατών ή αόρατων αδικιών που διαμορφώνονται στο πλαίσιο των κοινωνικο-τεχνικών μεταβάσεων. (3) Να σχηματί́σει ένα πλαίσιο συγκρότησης πολιτικών δίκαιης μεταβάσης μέσα απο διαδικασίες κριτικής ανάλυσης και μέσα από την δημιουργία «πεδίων διαβούλευσης των μεταβάσεων» [μεταβατικών πλατφορμών διαβούλεσης] (transition platforms). (4) Να διασφαλίσει τον ρόλο των εμπλεκόμενων μερών στη μετάβαση κοινωνικών ομάδων και να ενδυναμώσει τη συμμετοχή τους στην συγκρότηση των κατευθυντήριων πολιτικών στον αγροδιατροφικό τομέα. Το Go-JuST έχει ως σημείο ανάλυσης τη Θεσσαλία, η οποία αποτελεί βασικό κέντρο του ελληνικού αγροδιατροφικού τομέα. Ωστόσο, ο στόχος είναι να αναπτυχθεί ένα μοντέλο που θα αναπαραχθεί και σε άλλες περιοχές και το οποίο δυνητικά μπορεί λειτουργήσει ως εργαλείο σε εθνική κλίμακα. Η τοποθέτηση της Θεσσαλίας στο κέντρο της ανάλυσης αποκτά περαιτέρω σημασία μετά τις τελευταίες πλημμύρες που οδήγησαν σε σημαντικές και εξαιρετικά εκτεταμένες καταστροφές. Η κλιματική αλλαγή και οι φυσικές καταστροφές που προκαλεί προσδιορίζουν νέες προκλήσεις για τις σπουδές μεταβάσεων και για την διακυβέρνηση τόσο παγκόσμιων κρίσεων όσο και τοπικών προκλήσεων που θέτουν για την ανθεκτικότητα των τοπικών κοινωνιών. Το Go-JuST μέσα από το έργο της ερευνητικής ομάδας του ΕΚΠΑ θα παρουσιάσει μία νέα μεθοδολογία και συγκεκριμένα αποτελέσματα για τη συγκρότηση κοινωνικο-τεχνικών μεταβάσεων με στόχο την αειφορία και την ανθεκτικότητα των τοπικών κοινοτήτων. Μέσα από περαιτέρω έρευνα και δίνοντας μία σαφή στροφή προς την τεχνολογική πολιτική και την πολιτική βιώσιμων μεταβάσεων, το Go-JuST θα επεκτείνει την έρευνα χρόνων που διεξάγει η ερευνητική ομάδα πάνω στην ιστορία και κοινωνιολογία των κοινωνιοτεχνικών μετασχηματισμών σε συστήματα και δίκτυα αγροδιατροφής, ενέργειας, μεταφορών και τηλεπικοινωνιών. Η ομάδα σχεδιάζει σειρά ερευνητικών δραστηριοτήτων με διεθνείς συνεργασίες καθώς και δράσεις επικοινωνίας για τους επόμενους εικοσιτέσσερις (24) μήνες.
Το έργο/δράση υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU.
