Η διεθνής ακαδημαϊκή κοινότητα θρηνεί τον αδόκητο χαμό του Luca Serianni, Ομότιμου Καθηγητή Ιταλικής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης και Επίτιμου Διδάκτορα του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ.
Ο Luca Serianni είχε γεννηθεί στη Ρώμη, όπου και έκανε τις σπουδές, λαμβάνοντας το απολυτήριο του Κλασικού Λυκείου και το πτυχίο Φιλολογίας. Μαθήτευσε κοντά στον Arrigo Castellani και μετά από σύντομη θητεία στα πανεπιστήμια της Σιένας και της Μεσσήνης, το 1980 εξελέγη τακτικός καθηγητής στο La Sapienza της Ρώμης. Ο Serianni διερεύνησε διάφορες εποχές και όψεις της γλωσσικής ιστορίας της Ιταλίας από τον Μεσαίωνα ώς τις μέρες μας, με πλήθος επιμέρους μελέτες γύρω από ζητήματα που αφορούν τη Λεξικογραφία και το γλωσσικό ζήτημα (Saggi di Storia linguistica italiana, 1989, Storia della lingua italiana dell’Ottocento, 1989-1990, Storia della lingua italiana, 1993). Ασχολήθηκε επίσης με την ποιητική γλώσσα, και μάλιστα συστηματικά, στην Introduzione alla lingua poetica italiana, 2001.
Τεράστιο είναι το έργο του Serianni για τη μελέτη της γραμματικής και του λεξιλογίου, στο οποίο είχε αφοσιωθεί συστηματικά: Lezioni di grammatica storica, Prima lezione di grammatica, Italiano. Grammatica, sintassi, dubbi, κυρίως όμως Grammatica italiana. Italiano comune e lingua letteraria, η οποία έχει κάνει πολλές εκδόσεις και αποτελεί πλέον μελέτη αναφοράς. Από το 2004 είχε αναλάβει τη διεύθυνση του περίφημου Vocabolario della lingua italiana Devoto-Oli, του οποίου ήταν και συγγραφέας. Επίσης, διατέλεσε διευθυντής επιστημονικών περιοδικών όπως Studi linguistici italiani και Studi di lessicografia italiana, και υπήρξε μέλος της επιστημονικής επιτροπής διεθνών περιοδικών, όπως το Zeitschrift für Romanische Philologie. Θεμελιώδης είναι η μελέτη του Un treno di sintomi (2005), που πραγματεύεται διεξοδικά τη γλώσσα της Ιατρικής, όπου, εκτός των άλλων, κάνει πολλές παρατηρήσεις σχετικές με τους ιατρικούς όρους από τα αρχαία Ελληνικά. Με παρόμοιο θέμα ασχολείται και σε δύο ακόμα μελέτες: στο δοκίμιο «Tra italiano, latino e greco: spunti lessicali e semantici» (2017) και στο κεφάλαιο «Problemi di documentazione, selezione ed etimologia del lessico scientifico moderno di base greca». Από το 2014 διηύθυνε το Osservatorio degli italianismi nel mondo, στο οποίο συμμετέχει και η γράφουσα για τις ιταλικές λέξεις στην ελληνική γλώσσα.
Ωστόσο, το ενδιαφέρον του Serianni ως γλωσσολόγου δεν περιορίστηκε σε κείμενα και φαινόμενα του παρελθόντος, αλλά επεκτάθηκε στις σύγχρονες εξελίξεις της γλώσσας, λ.χ. στην εκπαίδευση και τον ευρύτερο κοινωνικό χώρο. Του 2010 είναι, μεταξύ άλλων, το σύγγραμμα L‘ora d‘italiano, που αφορά το σχετικό μάθημα του Λυκείου και του 2017 το Leggere, scrivere, argomentare, όπου αντιμετωπίζει το ζήτημα της ανάπτυξης της γραπτής ικανότητας στον μαθητή. Το ενδιαφέρον του για την ανάπτυξη γλωσσικών ικανοτήτων στο σχολείο εντάσσεται, φρονώ, στη μεγάλη ιταλική παράδοση της δημοκρατικής γλωσσικής εκπαίδευσης. Έτσι, τα τελευταία χρόνια, κατά τη διαβούλευση για τη μεταρρύθμιση στην Παιδεία, τοποθετήθηκε επανειλημμένα υπέρ της διατήρησης των Λατινικών και των Ελληνικών στο σχολικό πρόγραμμα, συμμετέχοντας με έντονη αρθρογραφία στη συζήτηση που ονομάστηκε χαρακτηριστικά «Non chiudete il liceo classico!».
Ο Luca Serianni είχε τιμηθεί με τις ανώτερες ακαδημαϊκές διακρίσεις της Ιταλίας: ήταν μέλος της Accademia dei Lincei, της Accademia della Crusca, της Accademia Arcadia, επίτιμος πρόεδρος της Società Dante Alighieri και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Casa di Dante. Το 2002 του απονεμήθηκε ο τίτλος του doctor honoris causa από το πανεπιστήμιο του Βαγιαδολίδ της Ισπανίας, και το 2017 εκλέχθηκε ομότιμος καθηγητής του πανεπιστημίου της Ρώμης, διάκριση η οποία, στα ιταλικά πανεπιστήμια, αποδίδεται σε εξαιρετικές προσωπικότητες.
Πάθος, γενναιοδωρία, αίσθημα του χρέους: ένας Δάσκαλος στην υπηρεσία της ιταλικής γλώσσας
Στο τελευταίο του μάθημα στη Sapienza, τις 14 Ιουνίου 2017, στο γεμάτο από κόσμο αμφιθέατρο σαν σε ροκ συναυλία, στη σιωπή που διακοπτόταν μόνο από τα χειροκροτήματα των φοιτητών, πρώην μαθητών και συναδέλφων του, ο Serianni μάς είχε πει: Στη δουλειά μου, είχα ως γνώμονα το δεύτερο άρθρο του Συντάγματος, που λέει ότι «οι πολίτες, στους οποίους ανατίθεται δημόσια αποστολή, έχουν την υποχρέωση να την εκτελέσουν με πειθαρχία και εντιμότητα». Γι’ αυτό πάντα έλεγα στους μαθητές μου: Για μένα, αυτό εκπροσωπείτε εσείς, την Πολιτεία.
Εύγε, Luca Serianni! Salve Magister!
(Αποσπάσματα από την παρουσίαση του Τιμωμένου κατά την αναγόρευσή του σε Επίτιμο Διδάκτορα του ΕΚΠΑ, Επίσημοι Λόγοι του ΕΚΠΑ 2019, από την καθηγήτρια Ιταλικής Γλωσσολογίας και Μετάφρασης του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας Domenica Minniti-Γκώνια)
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.