Στις 12 Οκτωβρίου 2022 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του διεθνούς Συνεδρίου «Ηχοτοπία της Αφρικής: Θεολογικές, Ανθρωπολογικές και Δικαιικές Προσεγγίσεις» που πραγματοποιήθηκε στη Θεολογική Σχολή του ΕΚΠΑ και online. Το Συνέδριο αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου προγράμματος υπό την ονομασία «Το Αφρικανικό Project της Ιεραποστολικής και του Κανονικού Δικαίου». Οργανώθηκε από το Εργαστήριο Κανονικού Δικαίου του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας και Θρησκειολογίας του ΕΚΠΑ, και το Σωματείο Φίλων των Διαπολιτισμικών, Διαθρησκευτικών και Ορθόδοξων Ιεραποστολικών Σπουδών «Μνήμη και Πρωτοπορία».
Ο Πρόεδρος του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας και Θρησκειολογίας Μητροπολίτης Κρήνης και Έξαρχος Μελίτης κ. Κύριλλος (Κατερέλος) ανοίγοντας τις εργασίες του συνεδρίου εξήρε τη σημασία των φιλόδοξων στόχων του συνεδρίου στο άνοιγμα νέων επιστημονικών πεδίων της θεολογικής έρευνας, σε μια νέα θεολογική και ανθρωπολογική προσέγγιση, αλλά και στη σύνδεση και εμβάθυνση της σχέσης της θεολογίας και της Εκκλησίας με τον πλούσιο, απέραντο και πολύπτυχο κόσμο της αφρικανικής ηπείρου. Όπως επεσήμανε στην ομιλία του, στο συνέδριο εξετάζονται «σημαντικά και καίρια θέματα». Διαπιστώνοντας εξάλλου ότι «ένα συνέδριο με αυτή τη θεματική δεν έχει γίνει ποτέ στη Θεολογική Σχολή» ο Σεβασμιότατος εξέφρασε την κοινή αίσθηση ότι πρέπει να υπάρχει συνέχεια και ουσιαστική αξιοποίηση των εργασιών του συνεδρίου.
Στο ίδιο πνεύμα, ο Μητροπολίτης Καμερούν Γρηγόριος (Στεργίου) εξήρε την ανάγκη για ανάπτυξη των ιεραποστολικών σπουδών σε ακαδημαϊκό πλαίσιο, όπως ήταν παλαιότερα, και συγκεκριμένα την ανάγκη η Ιεραποστολική να γίνει υποχρεωτικό μάθημα ώστε όλοι οι θεολόγοι να γνωρίζουν τη σημασία της και να μην θεωρούν ότι η ιεραποστολή είναι μια υπόθεση του περιθωρίου — διότι η ιεραποστολή είναι πολύ σημαντική για την ύπαρξη της Εκκλησίας σήμερα.
Ο Μητροπολίτης Ναυκράτιδος Παντελεήμων επισήμανε τα δυσυπέρβλητα προβλήματα της ιεραποστολής στην Αφρική και την ανάγκη υπέρβασης των κοινωνικών και πολιτιστικών φραγμάτων χωρίς αυτό να σημαίνει την απόσπαση του Αφρικανικού αδελφού από την πολιτισμική του ιδιαιτερότητα.
Ο Μητροπολίτης Περιστερίου Γρηγόριος (Παπαθωμάς) συμμετείχε με μια ρηξικέλευθη εισήγηση προσεγγίζοντας την πρόσφατη εισπήδηση του Πατριαρχείου της Ρωσίας στα κανονικά εδάφη του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής.
Ο εκπρόσωπος του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου Β΄, Πανοσ. Αρχιμ. Δρ Νικόδημος Φαρμάκης, εξήρε την πρωτοτυπία της θεματικής και των οπτικών του Συνεδρίου και χρησιμοποιώντας λόγια του Νέλσον Μαντέλα και του Θουκιδίδη σε συσχετισμό με το ανθρωπιστικό ζήτημα της Αφρικής σημείωσε ότι ο υπόλοιπος κόσμος της οφείλει μια συγγνώμη.
Ο Γενικός Γραμματέας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας του Υπουργείου Εξωτερικών, Ομότιμ. Καθηγητής Γιάννης Χρυσουλάκης μίλησε μεταξύ άλλων σημαντικών επισημάνσεων για το χρέος της χριστιανικής μαρτυρίας στην οικοδόμηση της ειρήνης και την καταλλαγή στην Αφρική.
Ο Γενικός Γραμματέας Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας, Δρ. Γεώργιος Καλαντζής σημείωσε ότι πρωτοβουλίες όπως το Συνέδριο αυτό βοηθά την Πολιτεία να κατανοήσει καλύτερα μια σειρά θεμάτων με ιδιαίτερη σημασία για την Ορθοδοξία, τον Ελληνισμό και τη σχέση της με τα Πρεσβυγενή Πατριαρχεία. Ιδιαίτερα σε μια περίοδο που το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας δέχεται μια πρωτοφανή επίθεση με στόχο την ίδια την ύπαρξή του.
Τη σημασία του συνεδρίου εξήρε ο Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, κ. Αθανάσιος Μελέτιος Δημόπουλος, τονίζοντας τη διαθεματική και διεπιστημονική του προσέγγιση και επισημαίνοντας ότι το συνέδριο αφορά σε μια πρώτη ανάγνωση την Αφρική αλλά τελικώς αφορά την συνόλη κοινωνία του 21ου αι. και τον ανθρωπιστικό της χαρακτήρα. Το συνέδριο συμβάλλει στους ακαδημαϊκούς στόχους της καινοτομίας, της γνώσης, της αριστείας αλλά και στην ανάπτυξη κρίσιμων για την ανθρωπότητα δεξιοτήτων, της βιώσιμης ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής σε παγκόσμιο επίπεδο.
Τα συγχαρητήρια του εξέφρασε και ο Πρόεδρος της Εταιρείας Αξιοποίησης και Διαχείρισης της Περιουσίας του ΕΚΠΑ, Καθηγητής Νικόλαος Θωμαΐδης.
Οι χαιρετισμοί του Κοσμήτορος της Θεολογικής Σχολής Αθηνών, Αν. Καθηγητή Χρήστου Καραγιάννη και του Προέδρου του Τμήματος Θεολογίας, Καθηγητή Δημήτρη Μόσχου αποτέλεσαν προανάκρουσμα της τρισδιάστατης θεολογικής, ανθρωπολογικής και δικαιικής οπτικής του Συνεδρίου.
Το Συνέδριο χαιρέτισαν:
ο εκπρόσωπος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερωνύμου Β΄ Πανοσ. Αρχιμ. Δρ. Νικόδημος Φαρμάκης, Γενικός Διευθυντής της Εκκλησιαστικής Κεντρικής Υπηρεσίας Οικονομικών της Εκκλησίας της Ελλάδος,
ο εκπρόσωπος του Μακαριωτάτου Πατριάρχη και Πάπα Αλεξανδρείας Θεοδώρου Β΄ Μητροπολίτης Ναυκράτιδος κ. Παντελεήμων (Αράθυμος),
ο Γενικός Γραμματέας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας του Υπουργείου Εξωτερικών, Ομότιμ. Καθηγητής Γιάννης Χρυσουλάκης,
ο Γενικός Γραμματέας Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας, Δρ. Γιώργος Καλαντζής
ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ, Καθηγητής Αθανάσιος Μελέτιος Δημόπουλος,
ο Πρόεδρος της Εταιρείας Αξιοποίησης και Διαχείρισης της Περιουσίας του ΕΚΠΑ, Καθηγητής Νικόλαος Θωμαΐδης,
ο Κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής, αν. Καθηγητής Χρήστος Καραγιάννης διά του εκπροσώπου του αναπληρωτή Καθηγητή Ιωάννη Παναγιωτόπουλου,
ο Πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας, Καθηγητής Δημήτριος Μόσχος,
Η θεματική του συνεδρίου αναπτύχθηκε σε 4 κύκλους, όπου μίλησαν διακεκριμένοι επιστήμονες από όλο τον κόσμο:
- Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Αφρική: Έγνοιες και Προοπτικές του 21ου αι.
Στον κύκλο αυτό εξετάστηκαν ζητήματα που αφορούν τον πυρήνα της Ορθόδοξης παρουσίας στην αφρικανική ήπειρο σήμερα
- Η Χριστιανική Παρουσία στην Αφρική: Η Συνάντηση Εκδοχών του Χριστιανισμού με Παραδοσιακές Όψεις της Αφρικανικής Κοινωνίας
Στον κύκλο αυτό εξετάστηκαν πτυχές της παρουσίας των χριστιανών στην αφρικανική ήπειρο, ιδίως αλλά όχι αποκλειστικά κατά τους νεότερους χρόνους, και να αποτιμήθηκαν κριτικά οι συνέπειες από την απότομη συνάντηση διαφορετικών πολιτισμικών μοντέλων ιδίως κατά τον μακρύ αιώνα (αλλά και στο πλαίσιο) της αποικιοκρατίας. Διακεκριμένοι καθηγητές από όλα τα δόγματα παρουσίασαν τις διαφοροποιημένες αποτιμήσεις τους και διατύπωσαν σκέψεις για το μέλλον.
- Φως και Σκιές στην Εκκλησία στην Υποσαχάρια Αφρική: Όψεις θεολογίας, πολιτισμού, αυτοσυνειδησίας
Στον κύκλο αυτής της στρογγυλής τράπεζας εξετάστηκαν όψεις της κοινωνικής και πνευματικής ζωής στο πλαίσιο της Ορθόδοξης κοινότητας και Εκκλησίας σε διάφορα μήκη και πλάτη της αφρικανικής ηπείρου σήμερα, ζητήματα που απασχολούν τόσο το παλαίφατο Πατριαρχείο όσο και κατά τόπους εκκλησίες στην Αφρική.
- Δημιουργικές Ανησυχίες της Αφρικανικής Κοινωνίας Σήμερα: Θρησκευτικότητες και Δικαιώματα
Στον κύκλο αυτό εξετάστηκαν ζητήματα ευρύτερων κοινωνικών εξελίξεων στην Αφρική και ειδικότερα δικαιώματα ως προς τα οποία κοινωνικοί και θρησκευτικοί φορείς και ιδίως η κατά τόπους Ορθόδοξη Εκκλησία καλούνται να τοποθετηθούν μέσα από τον λόγο και την πράξη τους.
Συγκινητική στιγμή του Συνεδρίου ήταν η επίδοση της Πατριαρχικής ευλογίας από τον εκπρόσωπο του Μακ. Πατριάρχη Θεοδώρου Β΄ μητροπολίτη Ναυκράτιδος κ. Παντελεήμονα στις εκπροσώπους των φορέων διοργάνωσης του Συνεδρίου Καθηγήτρια Ειρήνη Χριστινάκη και Δρ Ευαγγελία Βουλγαράκη.
Η συζήτηση καθ’ όλη τη διάρκεια ήταν ειλικρινής, αυθόρμητη, κάποιες στιγμές έντονη. Αυτό προκάλεσε υψηλή ικανοποίηση στους συνέδρους και τους παρισταμένους. Ακόμα και αν δεν λύθηκαν όλα τα ζητήματα είναι πολύ σημαντικό ότι τέθηκαν. Γεννήθηκε μια πολύ ουσιαστική συνομιλία, για πρώτη φορά, σε ένα ουδέτερο ακαδημαϊκό επίπεδο μεταξύ διαφορετικών συντελεστών και μελετητών του ιεραποστολικού έργου.
Η Ακαδημαϊκή Επιτροπή εργάζεται άοκνα για τη συνέχεια και καρποφορία του συνεδρίου. Ήδη τα πλήρη βίντεο κυκλοφορούν, ενώ ετοιμάζεται και η πλήρης επεξεργασμένη τους μορφή με την προσθήκη υποτίτλων στη συζήτηση, ενώ τα social media κατακλύζονται από φωτογραφίες, σκέψεις, αποσπάσματα ομιλιών, βίντεο, κλπ. που πυροδοτούν νέους κύκλους δημιουργικών συζητήσεων.
Κορύφωση των παραπάνω είναι η προετοιμασία επιστημονικού τόμου και μια επιτροπή συνέχειας για το ευρύτερο «Αφρικανικό Project της Ιεραποστολικής και του Κανονικού Δικαίου».
Μπορεί κανείς να παρακολουθήσει τις εξελίξεις στους επίσημους ιστοτόπους της διοργάνωσης, όπου και το αναλυτικό πρόγραμμα:
Η Ακαδημαϊκή Επιτροπή:
Μητροπολίτης Περιστερίου Γρηγόριος Παπαθωμάς, καθηγητή Κανονικού Δικαίου
Ειρήνη Χριστινάκη, καθηγήτρια Κανονικού Δικαίου
Ευαγγελία Βουλγαράκη, ΕΔΙΠ, Ιεραποστολική
Alison Kolosova, Δρ. Θεολογίας, Ιεραποστολικής
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.