* Ο καθηγητής Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ευθύμιος Λέκκας, συζητά με τον Δημήτρη Πανουτσόπουλο. Εφημερίδα «Πανεπιστήμιο Αθηνών», Φύλλο 2, κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής» 26 Ιανουαρίου 2025
Οι έντονες πλημμύρες που έπληξαν πρόσφατα την Ελλάδα, αλλά και την Ισπανία, μας έφεραν ξανά μπροστά σε μια επιστημονική συζήτηση που συνεχίζεται επί δεκαετίες και πλέον εντυπωσιάζει τους συνομιλητές της από την ταχύτητα και τη δριμύτητα των φαινομένων που αποτελούν το αντικείμενό της.
Τα τελευταία έντονα καιρικά φαινόμενα και οι καταστροφικές πλημμύρες σε Λήμνο και Ρόδο θύμισαν δε εκείνες στη Μάνδρα και στη Νέα Πέραμο το 2017 με 24 θανάτους, στη «Θάλεια» το 2020, αλλά και τον «Ιανό» και τον «Daniel» στη Θεσσαλία.
Για τα παραπάνω συζητάμε με τον καθηγητή Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών Ευθύμιο Λέκκα, που φέρνει γρήγορα τη συζήτηση πίσω στο 1990, οπότε και αρχίζει η συστηματική μελέτη διαχείρισης κρίσεων.
Οπως λέει, φτάνοντας στο 2010 οι επιστημονικές ομάδες της χώρας μας βρίσκονται ήδη σε ένα επίπεδο υψηλής αρτιότητας και ωριμότητας μέσα από αποστολές επιχειρησιακές, ανθρωπιστικές, διασωστικές και τεχνικές σε όλο τον κόσμο.
Την περίοδο εκείνη διαφαίνεται πλέον ορατά μία μεταβολή του κλίματος σε παγκόσμιο επίπεδο, η λεγόμενη κλιματική κρίση, η οποία ωστόσο έρχεται κοντά μας πολύ πιο γρήγορα, καθώς τα επιστημονικά σενάρια μέχρι τότε την ήθελαν να εμφανίζεται το 2050 – 2070.
Ο ίδιος συνεχίζει λέγοντας ότι αυτό που είδαμε να εξελίσσεται μπροστά μας μετά το 2020 ήταν πρωτόγνωρο γιατί τα φαινόμενα ήταν πολύ πιο συχνά, εναλλάσσονταν με πολύ πιο μεγάλη ταχύτητα, ήταν εντονότερα, μεγαλύτερης έκτασης και υπήρχε και μία σύμπλεξη των φαινομένων.
Εχουμε σύνθετους κινδύνους με έντονες βροχοπτώσεις, κατολισθήσεις, θαλάσσιες και ποτάμιες πλημμύρες, ξαφνικές ή μη, όπως και διαβρώσεις εδαφών οδηγώντας στην ερημοποίηση περιοχών. Ωστόσο εξηγεί ότι μέσα στα 10 αυτά χρόνια αποκλειστικής μελέτης των φυσικών καταστροφών μπορούμε πλέον να συνδιαμορφώνουμε την επιστημονική, τεχνική αλλά και επιχειρησιακή δραστηριότητα παγκοσμίως.
«Η ευθύνη για τη δημοσίευση επιστημονικών στοιχείων»
Φαινόμενα όπως ο «Ιανός» ή οι πρόσφατες πλημμύρες στη Βαλένθια αλλά και πλημμύρες όπως στη Λιβύη, για παράδειγμα, που εκδηλώθηκαν ταυτόχρονα μαζί με τον «Ντάνιελ», όπου εκεί είχαμε μία τεράστια περιοχή που πλημμύρισε με απώλεια περίπου 13.000 ανθρώπων, δημιουργούν ανησυχία για την εξέλιξή τους.
Μπροστά σε αυτά τα φαινόμενα έχουμε διαρκή ερωτήματα: θα γίνει ξανά πλημμύρα και αν ναι πού; Τι κλίμακας και έντασης; Πόσο άμεσα θα αρχίσει, θα είναι μήπως ξαφνική; Θα εξελιχθεί σε χείμαρρο;
Ολα αυτά βεβαίως είναι θέματα τα οποία μπορούμε έως έναν βαθμό να τα προβλέπουμε θα μας πει ο κ. Λέκκας, αλλά αυτό δημιουργεί και μια ευθύνη τού τι θα βγει προς τα έξω, για να προστατευθεί ο πληθυσμός.
Τα φαινόμενα στη Βαλένθια
Σύμφωνα με τον κ. Λέκκα, στην Ελλάδα είμαστε σε πολύ καλό επίπεδο ετοιμότητας και αντιμετώπισης έχοντας κάνει σημαντικά βήματα, ειδικά όταν αντικρίζουμε γεγονότα παρόμοια με εκείνα της Βαλένθια να εξελίσσονται στον ευρωπαϊκό αλλά και στον διεθνή χώρο.
Κρίνει ότι στο παράδειγμα της Ρόδου, της Λήμνου και της Χαλκιδικής δόθηκε η ευκαιρία με βάση την εμπειρία να αναπτυχθούν διαδικασίες για να προφυλαχθεί ο κόσμος, κάτι το οποίο δεν έγινε στην ισπανική πόλη. Εκείνο το οποίο προκύπτει από την κουβέντα μας με τον κ. Λέκκα είναι ότι και σε οικονομικά προηγμένες χώρες όπως της Κεντρικής Ευρώπης και της Αμερικής πάντα υπάρχουν αυτά τα προβλήματα.
Ο ίδιος κρίνει ότι η δική μας διαχείριση τουλάχιστον για τα ευρωπαϊκά μεγέθη είναι η καλύτερη δυνατή, ενώ εξηγεί πως συγκρίσεις με την αμερικανική ήπειρο είναι άστοχες λόγω μεγάλων διαφορών στα μεγέθη αντιμετώπισης αλλά και έκτασης των φαινομένων.
Ο συναγερμός τού 112: «Θα είχαμε πολύ μεγάλες ανθρώπινες απώλειες χωρίς αυτό το εργαλείο»
Ο κ. Λέκκας μιλάει και για το 112, το οποίο χαρακτηρίζει ως ένα πολύ χρήσιμο και επιτυχημένο εργαλείο μείωσης της έκθεσης του πληθυσμού στον κίνδυνο, καθώς παρέχει γρήγορα κρίσιμες πληροφορίες. Το εργαλείο αυτό τροφοδοτείται από τις επιστημονικές εκτιμήσεις της Επιτροπής Εκτίμησης Κινδύνων Πολιτικής Προστασίας αποτελούμενης από πέντε επιστήμονες που εκπροσωπούν όλο το επιστημονικό προσωπικό της χώρας.
«Μπορεί να συνεδριάζουμε κάθε ημέρα από αρκετές φορές, είτε διά ζώσης, είτε εξ αποστάσεως, εφόσον χρειαστεί». Η Επιτροπή εκτιμά τον κίνδυνο ο οποίος έρχεται, και αυτή την εκτίμηση τη δίνει στους επιχειρησιακούς φορείς, οι οποίοι σχεδιάζουν τις ενέργειες που θα ακολουθήσουν. Η εκτίμηση φυσικά δίνεται και στο 112 για να απευθυνθεί και στον πληθυσμό.
Πρέπει ο κάθε πολίτης να είναι ώριμος να παραλάβει την πληροφορία αυτή, καθώς υπάρχει μία μερίδα πολιτών οι οποίοι δεν υπακούν στις κελεύσεις του αριθμού, τις αμφισβητούν ή θέλουν ατομική πληροφόρηση, κάτι επιστημονικά όσο και τεχνικά αδύνατο, λέει χαρακτηριστικά.
Κλειδί για τον καθηγητή στην ατομική δράση είναι η ενημέρωση και εκπαίδευση του πληθυσμού, κάτι που ξεκινά από το ίδιο το σχολείο. Οσον αφορά την εκπαίδευση για τους σεισμούς, για παράδειγμα, βλέπουμε ότι αποδίδει καθώς είμαστε σε ένα υψηλό επίπεδο ετοιμότητας και ενημέρωσης. Αυτό πρέπει να γίνει και με άλλα φυσικά φαινόμενα για να είμαστε έτοιμοι.
«Η συντήρηση δεν είναι στην κουλτούρα μας ως χώρας»
Από την πλευρά της πολιτείας οι υποδομές πλήττονται από το παγκόσμιο φαινόμενο της τρωτότητας σε διαφορετικά μεγέθη. Εκείνο που μας διακρίνει ως χώρα είναι πως κατασκευάζουμε ένα έργο χωρίς να κάνουμε ανάλυση εκτίμησης κινδύνου και εκτενή μελέτη. Πολύ σημαντικό είναι πως κάθε έργο χρειάζεται και συντήρηση. Χρειάζονται έτσι στοχευμένες μελέτες κατασκευής και συντήρησης σε κάθε έργο.
Ο κ. Λέκκας προβλέπει πως ο κίνδυνος από υδρομετερεολογικούς παράγοντες θα αυξάνεται συνεχώς. Στο εγγύς μέλλον θα έχουμε μεγαλύτερης έκτασης, συχνότητας και έντασης φαινόμενα με άνοδο των θερμοκρασιών και παράταση των ημερών καύσωνα.
Πρέπει να μετριάσουμε τις ενέργειες που επιδεινώνουν τα φαινόμενα αυτά, όπως και το ενεργειακό αποτύπωμά μας γενικότερα, να προσαρμοστούμε στις συνεχιζόμενες διαδικασίες και να αποκτήσουμε μεγαλύτερη ανθεκτικότητα γιατί διαφορετικά το μέλλον προβλέπεται δυσοίωνο.
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.