Συμμετοχή του Πανεπιστημίου Αθηνών στην Εθνική Πρωτοβουλία για την Ανοικτή Επιστήμη

Η Ανοικτή Επιστήμη αποτελεί ένα κρίσιμο βήμα για τον εκσυγχρονισμό του τρόπου που παράγεται, διαχέεται και αξιοποιείται η επιστημονική γνώση, προσφέροντας λύση στα σημαντικά προβλήματα του παραδοσιακού μοντέλου έρευνας, όπως η περιορισμένη πρόσβαση στα ερευνητικά αποτελέσματα, η έλλειψη διαφάνειας στη διαδικασία της έρευνας και η δυσκολία στην επαλήθευση των αποτελεσμάτων. Η μετάβαση στην Ανοικτή Επιστήμη αντιμετωπίζει αυτές τις προκλήσεις, ενισχύοντας την ελεύθερη και ισότιμη πρόσβαση στην επιστημονική πληροφορία και διασφαλίζοντας τη διαφάνεια και διευκολύνοντας την αναπαραγωγή της έρευνας. Στην Ελλάδα, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) πρωτοπορεί ήδη από το 2005, αναπτύσσοντας σημαντικές πρωτοβουλίες και στρατηγικές συνεργασίες για την προώθηση της Ανοικτής Επιστήμης.

Κεντρικός συνεργάτης του ΕΚΠΑ σε αυτή την πορεία είναι το Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά». Μαζί έχουν υλοποιήσει πλήθος ευρωπαϊκών και εθνικών έργων που διαμόρφωσαν υποδομές, υπηρεσίες και εργαλεία, όπως πλατφόρμες ανοικτής πρόσβασης και διαχείρισης ερευνητικών δεδομένων (π.χ. OpenAIRE, HELIX). Ειδικότερα το OpenAIRE, με συντονιστή το Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά», έχει ηγετικό ρόλο στην προώθηση της Ανοικτής Επιστήμης σε περισσότερες από 50 χώρες, αναδεικνύοντας την Ελλάδα ως κεντρικό πυλώνα αυτής της διεθνούς προσπάθειας για ελεύθερη και ισότιμη πρόσβαση στα επιστημονικά αποτελέσματα.

Σήμερα, το ΕΚΠΑ ενισχύει τη δέσμευσή του συμμετέχοντας στην Εθνική Πρωτοβουλία για την Ανοικτή Επιστήμη (ΕΠΑΕ), μια συμμαχία κορυφαίων ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων της χώρας. Η ΕΠΑΕ στοχεύει να υποστηρίξει την συντονισμένη και συμμετοχική υλοποίηση πολιτικών Ανοικτής Επιστήμης στην Ελλάδα και να συμβάλει στην εναρμόνιση της Ελλάδας με το Ευρωπαϊκό Νέφος Ανοικτής Επιστήμης (EOSC). Απώτερος σκοπός είναι η ενίσχυση της συμμετοχής της ελληνικής επιστημονικής κοινότητας στον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο χάρτη της ανοικτής γνώσης και ψηφιακής έρευνας, συμβάλλοντας στην ουσιαστική αλλαγή της φυσιογνωμίας της επιστημονικής δραστηριότητας στην Ελλάδα και την Ευρώπη.

Παράλληλα, το ΕΚΠΑ συμμετέχει ενεργά στη μεταρρύθμιση της αξιολόγησης της έρευνας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, υποστηρίζοντας τη Συμφωνία του Συνασπισμού για την Προώθηση της Αξιολόγησης της Έρευνας (CoARA) μαζί με παραπάνω από 800 ιδρύματα παγκοσμίως. Η προσπάθεια αυτή αποτελεί πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία επιδιώκει να αλλάξει τον τρόπο αξιολόγησης των ερευνητριών/ών και των ιδρυμάτων καθώς αναγνωρίζει την αξία που έχει η παραγωγή και διαχείριση ερευνητικών δεδομένων, η συνεργασία, η καθοδήγηση και η αλληλεπίδραση με την κοινωνία και τους πολίτες.

Το ΕΚΠΑ ενισχύει περαιτέρω τη δέσμευσή του στην Ανοικτή Επιστήμη μέσω συγκεκριμένων δράσεων, όπως (α) η διαμόρφωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων  για την Ανοικτή Πρόσβαση και την Ανοικτή Επιστήμη στην ακαδημαϊκή κοινότητα, (β) η ενεργή συμμετοχή στις πολιτικές Ανοικτής Πρόσβασης που αναπτύσσει ο Σύνδεσμος Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ), αλλά και η Συμμαχία Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων CIVIS στην οποία είναι ιδρυτικό μέλος , (γ) η επέκταση του ψηφιακού αποθετηρίου ΠΕΡΓΑΜΟΣ με λειτουργίες κατάθεσης και διαχείρισης ερευνητικών δεδομένων και αποτελεσμάτων και (δ) η ενίσχυση της Ηλεκτρονικής Εκδοτικής με περιοδικά ανοικτής πρόσβασης επιμελούμενα από ερευνητικές ομάδες στις οποίες συμμετέχουν μέλη του Πανεπιστημίου.

Η μελλοντική στρατηγική του ΕΚΠΑ εστιάζει στην ενσωμάτωση των αρχών της Ανοικτής Επιστήμης σε όλο τον κύκλο της έρευνας και της εκπαίδευσης με γνώμονα το Εθνικό Σχέδιο για την Ανοικτή Επιστήμη, ενισχύοντας παράλληλα την πολιτική διάσταση της γνώσης και τη λήψη αποφάσεων με βάση τεκμηριωμένα δεδομένα. Στόχος είναι η δημιουργία ενός οικοσυστήματος που θα εξοπλίζει τις/ους φοιτήτριες/τές, ερευνήτριες/ητές και ακαδημαϊκό προσωπικό με τις ψηφιακές δεξιότητες που ενισχύουν την αριστεία, ενώ παράλληλα ενδυναμώνουν τη διεπιστημονικότητα και την καινοτομία της χώρας.

Με όραμα ένα μέλλον όπου η επιστημονική γνώση είναι προσβάσιμη σε όλους και η έρευνα εφαρμόζεται και αξιολογείται με ποιοτικό τρόπο, το ΕΚΠΑ, μαζί με το ΕΚ «Αθηνά» και τους εταίρους της ΕΠΑΕ, συνεχίζει δυναμικά να επενδύει στην Ανοικτή Επιστήμη, συμβάλλοντας καθοριστικά στη διαμόρφωση μιας πιο δίκαιης, διαφανούς και αποτελεσματικής ερευνητικής πραγματικότητας στον ψηφιακό κόσμο.

Πρόσφατες εκδηλώσεις: https://www.hellenicopenscience.gr/el/blog-1-el/3o-symposio-anoiktes-epistemes-sten-ellada-1-1