Συνέντευξη του Αναπληρωτή Καθηγητή του ΕΚΠΑ Χαράλαμπου Βασιλάτου στα «Μακεδονικά Νέα»

Τι είναι ο ζεόλιθος και ποιες είναι οι ιδιότητες του;

Ο Ζεόλιθος είναι ένα βιομηχανικό ορυκτό με πάρα πολλές χρήσεις. Πραγματικά χρήσιμος και στη γεωργία και στην κτηνοτροφία, ακόμα και στην ιατρική. Και στη μηχανολογία μπορώ να σας πω ότι κατασκευάζονται οικολογικά air condition με χρήση ζεολίθου, γιατί μια από τις κύριες ιδιότητές του, είναι να απορροφά νερό και να το αποδεσμεύει σε θερμοκρασίες κοντά στους 100 βαθμούς Κελσίου, χωρίς να υπάρχει τροποποίηση, χωρίς να υπάρχει καταστροφή του πλέγματος του ορυκτού. Οπότε πρακτικά είναι μια ανακυκλώσιμη ορυκτή πρώτη ύλη.

Πόσο σημαντικά είναι τα κοιτάσματα ζεόλιθου που έχουμε στην Ελλάδα;

Έχουμε σημαντικά κοιτάσματα ζεόλιθου και κάνουμε και εξόρυξη. Η εταιρεία «Αυγή» στην Κομοτηνή κάνει εξόρυξη ζεολίθου, ο οποίος βρίσκεται μέσα σε ζεολιθικό τόφφο όπως και στον Έβρο έχουμε εξόρυξη. Βεβαίως είμαστε πολύ πίσω σε σχέση με άλλες βαλκανικές χώρες όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία που έχουν σημαντικά κοιτάσματα και τα έχουν αναπτύξει εδώ και χρόνια και μάλιστα έχουν εμπορική δραστηριότητα σε αυτόν τον τομέα.

Έχουμε κοιτάσματα που δεν τα εκμεταλλευόμαστε ή έχουμε λιγότερα κοιτάσματα σε σχέση με αυτές τις χώρες;

Για το λιγότερα δεν μπορώ να σας το πω με βεβαιότητα, καθώς δεν έχει ολοκληρωθεί μία καταγραφή συστηματική. Δεν έχουμε αναπτύξει την τεχνολογία και δεν έχουμε αναπτύξει και τη νοοτροπία της χρήσης του Ζεολίθου.

Να σας πω για παράδειγμα πριν από δυο-τρία χρόνια στην πατρίδα μου στην Κεφαλονιά, είδα ότι στην Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών πουλούσαν ζεόλιθο. Από περιέργεια πήρα μία ποσότητα και την ανέλυσα εδώ στο εργαστήριο του Πανεπιστημίου και είδα ότι τελικά δεν επρόκειτο για ζεόλιθο αλλά για ένα άλλο ενδιαφέρον βιομηχανικό ορυκτό με διαφορετικές όμως ιδιότητες που ήταν ατταπουλγίτης.

Δηλαδή οι γεωργοί μας δεν είναι πλήρως ενημερωμένοι. Δεν είναι ενημερωμένοι για παράδειγμα ότι μπορούν, χρησιμοποιώντας ζεόλιθο να μειώνουν την κατανάλωση λιπασμάτων. Και όχι μόνο την κατανάλωση αλλά και να προστατεύουν το περιβάλλον καθώς μειωμένα λιπάσματα σημαίνει μειωμένη νιτροποίηση στον υδροφόρο ορίζοντα.

Και μειωμένο νερό προφανώς, σωστά; 

Και μειωμένο νερό βεβαίως, γιατί ο ζεόλιθος έχει την ικανότητα να συγκρατεί το νερό κοντά στις ρίζες του φυτού, εφόσον τον τοποθετήσουμε κοντά σε αυτές. Συγκρατεί το νερό στην περιοχή των ριζών. Οπότε πράγματι, η απαίτηση σε νερό μπορεί να είναι χαμηλότερη.

Να σας πω ότι στην Τουρκία πωλούνται λιπάσματα που είναι μείγματα ζεολίθων με τα κλασικά συστατικά λιπασμάτων που χρησιμοποιούν οι γεωργοί, όπως το κάλλιο, άζωτο, φώσφορο κτλ, έτσι ώστε να μειώνεται η κατανάλωση των δραστικών συστατικών των λιπασμάτων. Αυτά έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά. Έχουμε κάνει και εδώ στο Εργαστήριο Οικονομικής Γεωλογίας και Γεωχημείας πειράματα και έχουν αποδειχθεί ότι πράγματι είναι αποτελεσματικά και βοηθάνε στη σταδιακή αποδέσμευση των συστατικών του λιπάσματος, μειώνοντας τις ανάγκες λιπάνσεως.

Η εφαρμογή είναι ακριβή ανά στρέμμα σε σχέση με άλλα βελτιωτικά εδάφους;

Ανάλογα με την περιοχή, γιατί ένα μεγάλο μέρος του κόστους είναι τα μεταφορικά. Δυστυχώς τα κοιτάσματά μας δεν είναι πάνω στη θάλασσα, οπότε πρέπει να μεταφερθούν οδικώς, είτε προς κάποιο λιμάνι, είτε κατευθείαν στον τόπο κατανάλωσης. Δυστυχώς το σιδηροδρομικό μας δίκτυο αυτή τη στιγμή δεν είναι σε θέση να εξυπηρετήσει τέτοιου είδους δραστηριότητες. Στην Ευρώπη οι μεταφορές τέτοιου είδους υλικών, γίνονται κυρίως μέσω σιδηροδρόμου, μέχρι να φτάσουν σε κάποιο λιμάνι.

Όσον αφορά στην ιδιότητα του ζεόλιθου για τη συγκράτηση του νερού και δεδομένου ότι το τελευταίο διάστημα οι συζητήσεις για τη λειψυδρία και την ξηρασία είναι σχεδόν καθημερινές, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για κάποιου είδους βοήθεια ώστε οι αγρότες να χρησιμοποιούν λιγότερο νερό στις καλλιέργειες; Έστω για κάποιες; 

Βεβαίως. Και καλλιέργειες και πόες και μονοετείς και πολυετείς. Δηλαδή και σε δέντρα έχει αποδειχτεί η αποτελεσματικότητα αυτού του υλικού.

Οπότε θα ήταν κάτι χρήσιμο για τους αγρότες να το εφαρμόσουν.

Θα πρέπει να το δούμε. Αξίζει τον κόπο. Τα ελληνικά κοιτάσματα δεν περιορίζονται στη Θράκη. Υπάρχουν ενδιαφέρουσες εμφανίσεις που μπορεί να είναι εκμεταλλεύσιμες και στα νησιά του Αιγαίου, κυρίως όπου έχουμε ηφαιστειακούς τόφφους, ηφαιστειακά υλικά.

Σε σχέση με την ανθρώπινη κατανάλωση, έχετε εικόνα για τα οφέλη του ζεόλιθου; Γιατί διαβάζουμε διάφορα στο διαδίκτυο. 

Δεν έχω συμμετάσχει σε κλινική μελέτη, όμως στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται η θετική επίδραση του ορυκτού όσον αφορά την προσρόφηση πιθανών τοξικών στοιχείων από το στομάχι και την αποβολή με το ζεόλιθο. Γι’ αυτό νομίζω υπάρχει και για φαρμακευτική χρήση. Σε φαρμακεία μπορεί κανείς να βρει αυτή τη στιγμή ζεόλιθο για ανθρώπινη κατανάλωση.

Να σας πω ότι στην κτηνοτροφία, εκτός των άλλων, εκτός από τη χρήση που έχει για την απομάκρυνση των οσμών από κτηνοτροφία ή στάβλους βοοειδών, χρησιμοποιείται και σαν συμπλήρωμα διατροφής, καθώς θεωρείται ότι μπορεί να συγκρατήσει για ένα διάστημα τα χρήσιμα συστατικά εντός του στομάχου.

Για ποιον λόγο, πιστεύετε, ενώ έχει τόσα πολλά θετικά, δεν είναι τόσο διαδεδομένη η χρήση του;

Τώρα θα γίνω «κακός». Γιατί όσο είχαμε φθηνά λιπάσματα οι γεωργοί ήξεραν τα λιπάσματα και χρησιμοποιούσαν και λίγο περισσότερο έως πολύ περισσότερο, απ’ ότι τους πρότειναν οι γεωπόνοι. Άρα, για ποιον λόγο να πάει κάποιος να κάνει εδαφοβελτίωση με άλλη μέθοδο;

Είναι η κακή νοοτροπία που έχουμε και ελπίζω ότι σιγά-σιγά, καθώς οι άνθρωποι που ασχολούνται με την αγροτική παραγωγή είναι πια και σπουδαγμένοι και έχουν τις γνώσεις, νομίζω ότι σιγά-σιγά αυτό θα αλλάξει.

Με τη βοήθεια και των τοπικών γεωπόνων φαντάζομαι, οι οποίοι δίνουν και τις κατάλληλες συμβουλές.

Προφανώς, γιατί οι τοπικοί γεωπόνοι είναι αυτοί που κατευθύνουν τον αγρότη. Είτε αυτός είναι παραδοσιακός, είτε είναι νέος αγρότης, τον κατευθύνουν στο να βελτιώσει την παραγωγή του με το μικρότερο δυνατό κόστος.

Οπότε είναι εν δυνάμει ένα «χρυσό», ένα πολύτιμο ορυκτό, το οποίο προσφέρει πάρα πολλά οφέλη σε πολλούς τομείς.

Είναι ένα πολύ χρήσιμο ορυκτό. Έχει αναπτυχθεί η χρήση του παγκοσμίως τα τελευταία 30-40 χρόνια και τα τελευταία χρόνια βλέπω ότι και στην Ελλάδα γίνονται προσπάθειες για να αξιοποιηθεί.

Και λέτε ότι υπάρχουν πολλά περιθώρια για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων μας; 

Υπάρχουν τεράστιες ποσότητες στην περιοχή της Θράκης.

Επαρκούν δηλαδή για να καλύψουν πάρα πολύ μεγάλο μέρος της κατανάλωσης μας; 

Ναι, σαφώς. Έχει να κάνει και με την ποιότητα πάντα.

Ο ελληνικός ζεόλιθος είναι καλής ποιότητας;

Αντικειμενικά μπορεί να μην είναι όλα τα κοιτάσματα άριστης ποιότητας, αλλά πολλές φορές είναι καλύτερης ποιότητας από αυτό που βλέπω να πουλάνε σε σακιά σαν Ιταλικό, ή σαν…. ας μην λέμε χώρες, όπου είναι χαμηλής ποιότητας. Τυπικά και τα Ιταλικά κοιτάσματα είναι υψηλής ποιότητας. Αλλά τελικά αυτό που έρχεται στο εμπόριο, είναι, ας το πω μέτριας.

Άρα, τα δικά μας κοιτάσματα είναι ανταγωνιστικά, τουλάχιστον αυτών που εμπορικά εισάγουμε.

Υπάρχει κάποια άλλη χρήσιμη εφαρμογή αυτού του ορυκτού;

Έχουμε κάνει μελέτες εδώ στο εργαστήριο, για χρήση του υλικού αυτού για την αντιμετώπιση της ρύπανσης και στο νερό και στο έδαφος από τοξικά μέταλλα και σε παλιά μεταλλεία σε υποβαθμισμένους χώρους κτλ.

Βοηθάει δηλαδή στην απορρύπανση; Τι έδειξαν οι μελέτες;

Έδειξαν ότι είναι αποτελεσματικό υλικό, ότι βοηθάει κάποιες φορές ακόμα και κοντά στο 100% στην απομάκρυνση των τοξικών στοιχείων. Επίσης είναι αποτελεσματικός για απορρυπάνσεις από πετρελαιοειδή, όταν πχ γίνει κάποιο ατύχημα και πέσουν λάδια στο οδόστρωμα.

Γενικότερα είναι ένα αντικείμενο το οποίο απασχόλησε και εμένα προσωπικά και το Εργαστήριο τις τελευταίες δεκαετίες.