Τα θαλάσσια λιβάδια αποτελούν ζωτικής σημασίας οικοσυστήματα για τη θαλάσσια βιοποικιλότητα και τη σταθερότητα των παράκτιων περιοχών. Οι υποθαλάσσιες εκτάσεις με θαλάσσια φυτά, όπως η Ποσειδωνία (Posidonia oceanica), η Cymodocea nodosa, η Zostera noltei και η Halophila, καλύπτουν περίπου το 25% της Μεσογείου και το 70% της ελληνικής ακτογραμμής στο Ανατολικό Ιόνιο, Αιγαίο και Λεβαντίνη, παρέχοντας καταφύγιο σε πληθώρα θαλάσσιων ειδών και στηρίζοντας την αλιεία. Οι μεγαλύτερες καλύψεις έχουν βρεθεί γύρω από το νησί της Λήμνου, το νησί της Κέρκυρας και την Ανατολική Πελοπόννησο.
Η οικολογική σημασία τους είναι τεράστια, καθώς προστατεύουν τις ακτές από τη διάβρωση, βελτιώνουν την ποιότητα του νερού μειώνοντας το φορτίο σωματιδίων, παράγουν μεγάλες ποσότητες οξυγόνου και λειτουργούν ως μακροχρόνιες αποθήκες οργανικού άνθρακα. Επιπλέον, χρησιμεύουν ως βιολογικοί δείκτες της υγείας των παράκτιων οικοσυστημάτων, με την παρακολούθησή τους να επιβάλλεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία, με την οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα (2000/60/ΕΚ) και την οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική (2008/56/ΕΚ).
Οι Απειλές που Αντιμετωπίζουν
Παρά τη μεγάλη οικολογική τους σημασία, τα θαλάσσια λιβάδια βρίσκονται υπό συνεχή απειλή λόγω ανθρώπινων δραστηριοτήτων, όπως η ανεξέλεγκτη αγκυροβόληση, η χρήση δυναμικών αλιευτικών εργαλείων, η παράκτια ανάπτυξη και η ρύπανση. Επιπλέον, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, τα ακραία καιρικά φαινόμενα και η εισαγωγή ξενικών ειδών επιδεινώνουν περαιτέρω την υποβάθμισή τους.
Η απώλεια αυτών των οικοσυστημάτων θα διαταράξει την ικανότητα απορρόφησης άνθρακα, ενισχύοντας τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ενώ θα επηρεάσει τη βιωσιμότητα των παράκτιων κοινοτήτων που εξαρτώνται από αυτά.
Posidonia GR1: Χωρική κατανομή των λιβαδιών με Posidonia oceanica στις παράκτιες περιοχές της ελληνικής επικράτειας. Πηγή: Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών.
Μέτρα Προστασίας και Βιωσιμότητα
Η προστασία των θαλάσσιων λιβαδιών απαιτεί άμεσες και στοχευμένες δράσεις. Η δημιουργία προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών, η εφαρμογή αυστηρότερων κανονισμών για την αγκυροβόληση και την αλιεία, η χαρτογράφηση των λιβαδιών μέσω δορυφορικών και επιτόπιων μεθόδων και η ενημέρωση του κοινού είναι βασικά μέτρα που πρέπει να υιοθετηθούν άμεσα.
Το Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, ακολουθώντας την Οδηγία για τη Θαλάσσια Στρατηγική (Marine Strategy Framework Directive (2014/89/ΕΕ), διεξάγει έρευνα για την κατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων στην Ελλάδα. Μέσα από επιστημονικές μελέτες, αναλύει τις πιέσεις που ασκούνται στα θαλάσσια λιβάδια και εντοπίζει τυχόν κενά γνώσης που αφορούν την προστασία τους. Ενδεικτικά, σύμφωνα με μια τελευταία μελέτη που διεξήχθη, αναφέρεται ότι η προστασία των λιβαδιών Posidonia oceanica που ευδοκιμούν κατά μήκος του μεγαλύτερου τμήματος της δυτικής ακτογραμμής της Ρόδου (δηλ. την περιοχή Ιαλυσού-Κατταβιάς) είναι ζωτικής σημασίας για τα πολύ έως πάρα πολύ ευάλωτα δυτικά παράκτια τμήματα, διότι μια πιθανή υποβάθμιση των ενδιαιτημάτων θαλασσινών μπορεί να προκαλέσει αύξηση της κυματικής ενέργειας και της κλίσης του πυθμένα, η οποία θα εντείνει περαιτέρω τη διάβρωση των ακτών.
Για την παρακολούθηση της χωρικής κατανομής των θαλάσσιων λιβαδιών, χρησιμοποιούνται προηγμένες τεχνολογίες, όπως δορυφορικές καταγραφές και τηλεπισκόπηση, σε συνδυασμό με επιτόπιες μεθόδους, όπως καταδύσεις με SCUBA, υποβρύχιες κάμερες και τηλεχειριζόμενα υποβρύχια οχήματα. Αυτά τα εργαλεία επιτρέπουν τη χαρτογράφηση και τη συνεχή αξιολόγηση των οικοτόπων στις ελληνικές θάλασσες, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση αποτελεσματικών στρατηγικών προστασίας.
Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν αναγνωρίσει τη σημασία των θαλάσσιων λιβαδιών, ανακηρύσσοντας την 1η Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Θαλάσσιων Λιβαδιών, με σκοπό την ευαισθητοποίηση και την ενίσχυση της προστασίας τους.
Η προστασία των θαλάσσιων λιβαδιών είναι ευθύνη όλων μας και επηρεάζει άμεσα την υγεία των θαλασσών και τη βιωσιμότητα του πλανήτη μας.
