Αγαπητές και αγαπητοί Συνάδελφοι,
Στις 16 Απριλίου 2022 (Σάββατο του Λαζάρου) πραγματοποιήθηκε για 47η χρονιά η Μετεκπαιδευτική Ημερίδα της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ: ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 2022 (Αμφιθέατρο Άλκης Αργυριάδης, Κεντρικό Κτίριο ΕΚΠΑ) η οποία μεταδόθηκε και διαδικτυακά. Στην Ημερίδα αυτή παρουσιάσθηκαν συνοπτικά τα νεότερα θεραπευτικά δεδομένα που προέκυψαν κατά το 2021 και καλύφθηκαν όλοι οι τομείς της Παθολογίας και των ειδικοτήτων της από ειδικούς που ασχολούνται κλινικά, εκπαιδευτικά και ερευνητικά με τις επιμέρους νόσους. Επίσης, διανεμήθηκε δωρεάν ειδικός τόμος με εκτενή αναφορά και βιβλιογραφία στις Θεραπευτικές Εξελίξεις που σημειώθηκαν κατά το 2021.
Εκτός από τα στελέχη, τους συνεργάτες και τους ειδικευόμενους της Θεραπευτικής Κλινικής και του Παθολογικού Τομέα του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα», με χαρά σημειώσαμε την παρουσία παλαιών συνεργατών της Κλινικής, Ομοτίμων και εν ενεργεία Καθηγητών της Σχολής μας καθώς και πολλών φοιτητών μας.
Παρατίθεται ο σύνδεσμος με τη μετάδοση των παρουσιάσεων:
Επίσης επισυνάπτεται σύνοψη των παρουσιάσεων της Ημερίδας.
Εκ μέρους της Θεραπευτικής Κλινικής θέλουμε να ευχαριστήσουμε όλους όσους τίμησαν με την παρουσία τους την εκδήλωσή μας και να τους προσκαλέσουμε στις «Θεραπευτικές Εξελίξεις 2023» που θα πραγματοποιηθούν και πάλι το Σάββατο του Λαζάρου, 2023 (8 Απριλίου 2023).
Θάνος Δημόπουλος
Πρύτανης ΕΚΠΑ
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 2022
Το Σάββατο 16 Απριλίου 2022 πραγματοποιήθηκαν οι Θεραπευτικές Εξελίξεις 2022 στο κεντρικό κτήριο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Πρόκειται για μια ιατρική παράδοση της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και αποτελεί την ετήσια, κεντρική επιστημονική εκδήλωση της κλινικής για 47η χρονιά.
Την εκδήλωση παρακολούθησαν πάνω από 150 άτομα δια ζώσης και πάνω από 180 άτομα διαδικτυακά.
Την πρώτη συνεδρία συντόνισαν οι Ομότιμοι Καθηγητές Καρδιολογίας της Θεραπευτικής Κλινικής του ΕΚΠΑ Σ. Τουμανίδης και Ν. Ζακόπουλος. Τη συνεδρία άνοιξε ο Καθηγητής και Πρύτανης του ΕΚΠΑ Θάνος Δημόπουλος και απεύθυνε σύντομο χαιρετισμό.
Η πρώτη ομιλία πραγματοποιήθηκε από τον Αναπληρωτή Καθηγητή Θεραπευτικής – Παθολογίας, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Ε. Μανιό σχετικά με τις θεραπευτικές εξελίξεις στην αρτηριακή υπέρταση. Η επιθετική ελάττωση της συστολικής αρτηριακής πίεσης σε ηλικιωμένους ασθενείς μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνητότητας. Το θειαζιδικού-τύπου διουρητικό χλωροθαλιδόνη, ελάττωσε σημαντικά την αρτηριακή πίεση και την λευκωματουρία σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο και αρρύθμιστη αρτηριακή υπέρταση. Ωστόσο, απαιτείται τακτική παρακολούθηση των ασθενών αυτών λόγω συχνών διαταραχών του βιοχημικού προφίλ. Η συμπαθητική απονεύρωση των νεφρικών αρτηριών μέσω υπερήχων ήταν ασφαλής και αποτελεσματική μέθοδος ελάττωσης της αρτηριακής πίεσης 24ώρου σε ασθενείς με ανθεκτική υπέρταση.
Ακολούθως, ο Αναπληρωτής Καθηγητής Θεραπευτικής – Καρδιολογίας, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Κ. Σταματελόπουλος παρουσίασε τις θεραπευτικές εξελίξεις στη δυσλιπιδαιμία. Σε ασθενείς με πρόσφατο οξύ στεφανιαίο σύνδρομο και χαμηλή LDL-C (<70mg/dl) το alirocumab μειώνει τον υπολειπόμενο καρδιαγγειακό κίνδυνο σε όσους έχουν τουλάχιστον ήπια αυξημένη Lpa (>13.7mg/dl). Η χορήγηση ω3 λιπαρών οξέων σε ασθενείς υπό αγωγή με στατίνηβελτιώνει τα χαρακτηριστικά κινδύνου ρήξης της αθηρωματικής πλάκας. Η διακοπή της στατίνης σχετίζεται με αύξηση καρδιαγγειακών συμβαμάτων σε ασθενείς άνω των 65 ετών και με πολυφαρμακία.
Η τρίτη εισήγηση πραγματοποιήθηκε από την Καρδιολόγο, Επιμελήτρια Α ́, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Ε. Τσαγάλου σχετικά με τις θεραπευτικές εξελίξεις για τη στεφανιαία νόσο. Σε ασθενείς με οξύ στεφανιαίο επεισόδιο, η χρήση της στεφανιαίας εφεδρείας δεν βρέθηκε να πλεονεκτεί της αγγειογραφικής εκτίμησης για την επιλογή των μη υπεύθυνων βλαβών που χρήζουν αποκατάστασης. Η αποκλιμάκωση της διπλής αντιαιμοπεταλιακής αγωγής, μετά από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, στον 1 μήνα δεν αύξησε τα ισχαιμικά επεισόδια και ελάττωσε τις αιμορραγίες. Η μονοθεραπεία με κλοπιδογρέλη έναντι ασπιρίνης , μετά την ολοκλήρωση της διπλής αντιαιμοπεταλιακής αγωγής ασθενών που έχουν υποβληθεί σε αγγειοπλαστική , ελάττωσε και τα ισχαιμικά και τα αιμορραγικά επεισόδια.
Στη συνέχεια, η Καρδιολόγος, Διευθύντρια ΕΣΥ, Αιμοδυναμικό Εργαστήριο, ΓΝΑ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ», Σ. Χατζίδου παρουσίασε τις θεραπευτικές εξελίξεις σχετικά με τις καρδιακές αρρυθμίες, συμπεριλαμβανομένων των νέων κατευθυντήριων οδηγιών για τη βηματοδότηση και τη θεραπεία επανασυγχρονισμού από την Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία. Πολύ σημαντικά είναι τα πρώιμα αποτελέσματα από την εφαρμογή του pulse field ablation στην κολπική μαρμαρυγή. Στη σοβαρά συμπτωματική κολπική μαρμαρυγή με στενό QRS σύμπλεγμα, η αμφικοιλιακή βηματοδότηση σε συνδυασμό με κατάλυση του κολποκοιλιακού κόμβου υπερέχει του φαρμακευτικού ελέγχου συχνότητας.
Ο Καρδιολόγος, Επιμελητής Α ́, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Ε. Ρεπάσος ανέλυσε τις θεραπευτικές εξελίξεις για την καρδιακή ανεπάρκεια. H προσθήκη του ενεργοποιητή της μυοσίνης omecamtiv mecarbil στη συνήθη αγωγή της καρδιακής ανεπάρκειας ελάττωσε τα καρδιαγγειακά συμβάματα. Σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια και διατηρημένο κλάσμα εξωθήσεως ο ανταγωνιστής SGLT-2 εμπαγλιφλοζίνη ελάττωσε τη νοσηρότητα, ανεξάρτητα από την παρουσία σακχαρώδους διαβήτη. Η προσθήκη της σακουμπιτρίλης/βαλσαρτάνης σε μετεμφραγματικούς ασθενείς με συστολική δυσλειτουργία της αριστεράς κοιλίας δεν είχε διαφορά από τη συνήθη αγωγή με ραμιπρίλη. Ο συνυπολογισμός του LGE στη διαστρωμάτωση κινδύνου επέφερε επαναταξινόμηση του αρρυθμιολογικού κινδύνου στο 34% των ασθενών με διατατική μυοκαρδιοπάθεια. Σε εκ των υστέρων ανάλυση δεδομένων της μελέτης COMPANION δεν παρατηρήθηκε διαφορά στην ολική θνητότητα μεταξύ των ασθενών που έλαβαν CRT-D έναντι εκείνων που έλαβαν CRT-P.
Ακολούθως, ο Παθολόγος, Τ. Διευθυντής ΕΣΥ, Παθολογική Κλινική, ΓΝΑ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ», Χ. Παπαμιχαήλ παρουσίασε τις θεραπευτικές εξελίξεις για τα νοσήματα αορτής και περιφερικών αγγείων. Το μονοκλωνικό αντίσωμα αμπελασιμάμπη οδηγεί σε σημαντική μείωση των μετεγχειρητικών θρομβώσεων χωρίς να αυξάνει τις αιμορραγίες. Η χορήγηση ασπιρίνης ή αμπιξαμπάνης σε εξωνοσοκομειακούς ασθενείς που έπασχαν από COVID-19 δε μείωσε τις αρτηριακές ή φλεβικές θρομβώσεις ούτε τα καρδιαγγειακά συμβάματα.
Η επόμενη εισήγηση πραγματοποιήθηκε από τη Νεφρολόγο, Διευθύντρια ΕΣΥ, Νεφρολογικό Τμήμα, ΓΝΑ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ», Ε. Ψημένου σχετικά με τις θεραπευτικές εξελίξεις για τα νοσήματα των νεφρών. Το lumasiran είναι το πρώτο φάρμακο που μειώνει την παραγωγή οξαλικών στην πρωτοπαθή υπεροξαλουρία. Δύο αναστολείς του HIF χορηγήθηκαν με ασφάλεια στη χρόνια νεφρική ανεπάρκεια για διόρθωση αναιμίας. Η αγγειίτιδα μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με το avacopan. Στην IgA νεφρίτιδα η χορήγηση dapagliflozin επιβραδύνει την εξέλιξη της χρόνιας νεφρικής νόσου.
Η πρώτη συνεδρία ολοκληρώθηκε με την Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Θεραπευτικής – Πνευμονολογίας, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Γ. Τρακαδά, η οποία ανέλυσε τα νεότερα δεδομένα για τη θεραπεία των παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος. Η κα Τρακαδά παρουσίασε τις ανανεωμένες κατευθυντήριες οδηγίες για διάγνωση, θεραπεία και πρόληψη της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας και του βρογχικού άσθματος, τα νέα φάρμακα και τα τροποποιημένα σχήματα για τη θεραπεία της φυματίωσης, καθώς και τις μελέτες νέων φαρμάκων για την αντιμετώπιση διάμεσης πνευμονοπάθειας με συνοδό πνευμονική υπέρταση ή επί εδάφους συστηματικού σκληροδέρματος. Επίσης, παρουσίασε τις κατευθυντήριες οδηγίες για εναλλακτικές θεραπείες σε ασθενείς με Σύνδρομο Άπνοιας Ύπνου που δεν ανέχονται τις συσκευές θετικής πίεσης των αεραγωγών, καθώς και δεδομένα για φάρμακα που επάγουν την εγρήγορση επί υπολειμματικής υπνηλίας.
Η δεύτερη συνεδρία συντονίστηκε από την Ομότιμη Καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας ΕΚΠΑ, Μ. Αλεβιζάκη και την Καθηγήτρια Θεραπευτικής, Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Θ. Ψαλτοπούλου.
Τη συνεδρία άνοιξε η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Θεραπευτικής – Ογκολογίας, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ Φ. Ζαγουρή με τις θεραπευτικές εξελίξεις στον καρκίνο του μαστού και στον γυναικολογικό καρκίνο. Ο αναστολέας CDK4/6 αμπεμασικλίμπη έδειξε όφελος στην επιβίωση ελεύθερη υποτροπής νόσου και έλαβε έγκριση στις ασθενείς με ορμονο-ευαίσθητο, HER2-αρνητικό, πρώιμο καρκίνο μαστού υψηλού ρίσκου, σε συνδυασμό με την καθιερωμένη ορμονοθεραπεία. Η τραστουζουμάμπη ντερουξτεκάνη έδειξε σημαντικό όφελος στην επιβίωση ελεύθερη υποτροπής νόσου αλλά και τη συνολική επιβίωση σε ασθενείς με μεταστατικό HER2-θετικό καρκίνο του μαστού στη δεύτερη γραμμή θεραπείας. Η πεμπρολιζουμάμπη εγκρίθηκε σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία και αντιαγγειογενετική αγωγή με μπεβασιζουμάμπη, στην 1η γραμμή για ασθενείς με υποτροπιάζον ή μεταστατικό καρκίνο τραχήλου μήτρας και έκφραση PD-L1.
Ακολούθως, ο Επικ. Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Μ. Λιόντος παρουσίασε τις νεότερες θεραπευτικές επιλογές για τα υπόλοιπα συμπαγή νεοπλάσματα. Η ατεζολιζουμάμπη προσφέρει όφελος στην επιβίωση ελεύθερη υποτροπής νόσου στο μη μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα με έκφραση PDL1 στον όγκο >1%. Ο συνδυασμός χημειοθεραπείας με νιβολουμάμπη και ιπιλιμουμάμπη στο μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα, στην πρώτη γραμμή θεραπείας προσφέρει όφελος στη συνολική επιβίωση και έχει εγκριθεί από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων. Η σοτορασίμπη στο μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα σταδίου IV, με τη μετάλλαξη p.G12C του γονιδίου KRAS προσφέρει σημαντικές ανταποκρίσεις της νόσου και είναι εγκεκριμένη θεραπεία από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων.
Στη συνέχεια, η Αιματολόγος, Συντ. Διευθύντρια Αιματολογικού Τμήματος ΓΝΑ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ», Χ. Ματσούκα παρουσίασε τις θεραπευτικές εξελίξεις για την οξεία λευχαιμία, τα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα και τα μυελοϋπερπλαστικά νεοπλάσματα. Η κα Ματσούκα τόνισε τη σημασία των νεότερων θεραπευτικών εξελίξεων για τη θεραπεία ασθενών με αιματολογικές κακοήθειες σύμφωνα με το γονιδιακό τους προφίλ. Η επρενεταπόπτη και αζακιτιδίνη είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά φάρμακα σε μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα και σε οξεία μυελογενή λευχαιμία με μετάλλαξη στο γονίδιο TP53. Η ρουσφερτίδη, μιμιτικό της εψιδίνης, είναι αποτελεσματική στη μείωση του αιματοκρίτη και απαλλαγή από αφαιμάξεις σε ασθενείς με αληθή πολυκυταραιμία.
Ο Καθηγητής Θεραπευτικής – Παθολογίας – Ογκολογίας, της Θεραπευτικής Κλινικής, Ε. Καστρίτης συνόψισε τις θεραπευτικές εξελίξεις στα τα λεμφοϋπερπλαστικά νεοπλάσματα και τις πλασματοκυτταρικές δυσκρασίες. Νέα στοχευτικά φάρμακα και συνδυασμοί τους φέρνουν σε δεύτερη μοίρα το ρόλο της χημειοθεραπείας ενώ μια σημαντική εξέλιξη είναι η εισαγωγή νέων ανοσοθεραπειών είτε νέων συζευγμένων μονοκλωνικών αντισωμάτων (όπως το polatuzumab vedotin) ή αμφι-ειδικών αντισωμάτων στην θεραπεία των λεμφωμάτων χαμηλής και υψηλής κακοήθειας. Πλέον οι κυτταρικές θεραπείες με CAR-T κύτταρα αποτελούν θεραπευτική επιλογή για ασθενείς με Β λεμφώματα σε υποτροπή. Στην θεραπεία του πολλαπλού μυελώματος, η προσθήκη νέων παραγόντων (όπως μονοκλωνικά αντισώματα) ή νεότερης γενιάς φαρμάκων (αναστολέων πρωτεασώματος δεύτερης γενιάς), βελτιώνει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας με πολύ υψηλά ποσοστά πλήρων ανταποκρίσεων, μη ανιχνεύσιμη ελάχιστη υπολειμματική νόσο και πολύ μακρές υφέσεις και επιβιώσεις. Στην θεραπεία της υποτροπιάζουσας ή ανθεκτικής νόσου, νέοι συνδυασμοί βελτιώνουν σημαντικά την έκβαση των ασθενών. Μια σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του πολλαπλού μυελώματος είναι η έγκριση των κυτταρικών θεραπειών με τροποποιημένα αυτόλογα Τ-λεμφοκύτταρα (CAR T-cell) που ωστόσο απαιτούν σημαντικούς πόρους και εξειδικευμένα κέντρα για την παρασκευή και χορήγησή τους, καθώς και εξειδικευμένη διαχείριση των επιπλοκών. Τα αμφι-ειδικά αντισώματα (bi-specifics) που συνδέουν και ενεργοποιούν τα Τ-λεμφοκύτταρα με κύτταρα που φέρουν ένα συγκεκριμένο αντιγόνο φαίνεται να αποτελούν μια σημαντική εξέλιξη στις ανοσοθεραπείες επίσης με υψηλά ποσοστά ανταπόκρισης αλλά και ειδική τοξικότητα.
Η Αιματολόγος, Διευθύντρια ΕΣΥ, Αιματολογικό Εργαστήριο, ΓΝΑ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ», Δ. Μπαρμπαρούση ανέλυσε τις θεραπευτικές εξελίξεις στα καλοήθη αιματολογικά νοσήματα. Το 2021 επικαιροποιήθηκαν οι κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμετώπιση της μεμονωμένης περιφερικής εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης των κάτω άκρων . Σε ασθενείς με νέα διάγνωση ΙΘΠ, η προσθήκη μυκοφαινολάτης στην θεραπεία 1ης γραμμής, μειώνει τον κίνδυνο αποτυχίας της αγωγής, ενώ η προσθήκη ρετινοικού οξέως επιφέρει καλύτερη ανταπόκριση μακράς διάρκειας. Η pegcetacoplan έλαβε έγκριση από το FDA για χορήγηση σε ασθενείς με PNH . Σε ασθενείς με ολική αρθοπλαστική γόνατος, η χορήγηση του νέου αντιθρομβωτικού παράγοντα Milvexian, (αναστολέας FXIa που χορηγείται peros ) είναι το ίδιο αποτελεσματικός με την ενοξαπαρίνη.
Η Επίκουρη Καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Σ. Πάσχου παρουσίασε τις θεραπευτικές εξελίξεις για τις ενδοκρινοπάθειες, το σακχαρώδη διαβήτη και την παχυσαρκία. Ένα νέο εβδομαδιαίο ενέσιμο σκεύασμα (lonapegsomatropin) έλαβε έγκριση από τον Αμερικανικό FDA για τη θεραπεία παιδιών με κοντό ανάστημα λόγω ανεπάρκειας αυξητικής ορμόνης. Ο FDA έδωσε έγκριση στο Selpercatinib, έναν νέο υψηλής εκλεκτικότητας RET kinase inhibitor, για τη θεραπεία καρκίνου θυρεοειδούς με μετάλλαξη RET. H χρήση υδροκορτιζόνης τροποποιημένης για σταδιακή αποδέσμευση έχει ευνοϊκά αποτελέσματα σε ασθενείς με συγγενή υπερπλασία επινεφριδίων. Ένα νέο αντισυλληπτικό, που περιέχει το φυσικό οιστρογόνο Estetrol (E4), έλαβε έγκριση από τον Αμερικανικό FDA. Στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 (ΣΔ1) δοκιμάζονται νέα ανοσοτροποητικά φάρμακα, όπως το Imatinib, τα πιο ενθαρρυντικά αποτελέσματα προέρχονται όμως από τον κόσμο της τεχνολογίας και φαίνεται ότι είμαστε κοντά στη χρήση συστήματος κλειστού βρόγχου (τεχνητό πάγκρεας). Ο FDA έδωσε έγκριση για τη χρήση σεμαγλουτίδης σε δόση 2 mg εβδομαδιαίως σε ασθενείς με ΣΔ τύπου 2 (ΣΔ2). Αποτελεσματικότερη από τη σεμαγλουτίδη στη θεραπεία του ΣΔ2 αποδεικνύεται η τιρζεπατίδη, ένας διπλός αγωνιστής υποδοχέων GLP-1/GIP, ενώ αισιόδοξα δεδομένα υπάρχουν σχετικά με τη χρήση ενός νέου αναλόγου βασικής ινσουλίνης που χορηγείται μία φορά εβδομαδιαίως (icodec). Ο FDA έδωσε έγκριση για τη χρήση σεμαγλουτίδης σε δόση 2.4 mg εβδομαδιαίως σε ασθενείς με παχυσαρκία χωρίς την παρουσία ΣΔ2. Τέλος, πολύ αισιόδοξα αποτελέσματα προκύπτουν για την καγριλιντίδη, ένα ανάλογο αμυλίνης μακράς δράσης, για τη θεραπευτική διαχείριση της παχυσαρκίας.
Ακολούθως, ο Ρευματολόγος, Διευθυντής ΕΣΥ, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Γ. Γιαννόπουλος ανέλυσε τις θεραπευτικές εξελίξεις για τις ρευματικές παθήσεις. Η ανιδρολουμάμπη και η ριτουξιμάμπη μπορεί να αποτελέσουν θεραπευτική επιλογή για σοβαρές μορφές νευροψυχιατρικού συστηματικού ερυθηματώδους λύκου (ΣΕΛ). Η κυκλοφωσφαμίδη και η ριτουξιμάμπη είναι αποτελεσματικές ως θεραπεία πρώτης γραμμής στη διάμεση πνευμονοπάθεια του συνδρόμου Sjogren, ενώ ο αντι-ινωτικός παράγοντας νιντεντεμίδη έχει θέση σε ινωτικές μορφές πνευμονικής νόσου. Ο αναστολέας των Janus κινασών tofacitinib είναι αποτελεσματικός στην αντιμετώπιση ανθεκτικών δερματικών βλαβών και της διάμεσης πνευμονοπάθειας στη δερματομυοσίτιδα.
Στη συνέχεια, ο Γαστρεντερολόγος, Συντονιστής Διευθυντής ΕΣΥ, Γαστρεντερολογική Κλινική, ΓΝΑ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ», Σ. Μιχόπουλος παρουσίασε τις θεραπευτικές εξελίξεις στη γαστρεντερολογία και ηπατολογία. Υπάρχει εντατική αναζήτηση φαρμάκων για μείωση της φλεγμονής και της ίνωσης στην στεατοηπατίτδα μη αλκοολικής αιτιολογίας, σοβαρό πλέον πρόβλημα δημόσιας υγείας: Η σεμαγλουτίδη (αγωνιστής GLP1), το lanifibranor (Pan-PPAR αγωνιστής) και η αλδαφερμίνη (ανάλογο FGF19) έδειξαν ελπιδοφόρα αποτελέσματα.Σημαντική πρόοδος στη θεραπεία της ηπατίτιδας δέλτα με τημπουλεβερτίδη. Έγκριση οζανιμόδης από FDA για την ελκώδη κολίτδα. Επιβεβαίωση του οφέλους των αναλόγων σωματοστατίνης στις χρόνιες, σοβαρές αιμορραγίες πεπτικού από αγγειοδυσπλασίες. Ο συνδυασμός sintilimab και βιο-ομοειδούς bevacizumab έδειξε όφελος επιβίωσης χωρίς εξέλιξη της νόσου σε σύγκριση με το sorafenib ως θεραπεία πρώτης γραμμής για ανεγχείρητο ηπατοκυτταρικό καρκίνο σχετιζόμενο με λοίμωξη HBV.
Η δεύτερη συνεδρία ολοκληρώθηκε με την εισήγηση του Παθολόγου-Λοιμωξιολόγου, Διευθυντή ΕΣΥ, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Ε. Κωστή, ο οποίος παρουσίασε τις θεραπευτικές εξελίξεις στα λοιμώδη νοσήματα. Η κεφιντεροκόλη έδειξε αποτελεσματικότητα σε λοιμώξεις με Gram αρνητικά ανθεκτικά στις καρβαπενέμες, με αυξημένη ενίοτε θνητότητα, ο συνδυασμός κεφταζιδίμης/αβιβακτάμης σε λοιμώξεις με KPC Κλεμσιέλλα, ενώ ο συνδυασμόςκεφταζιδίμης-αβιβακτάμης και αζθρεονάμης σε εντεροβακτηριδιακά που παράγουν μεταλλο-καρβαμάσες (NDM και VIM). Η φινταξομυκίνη προτείνεται ως θεραπεία πρώτης επιλογής στην ψευδομεμβρανώδη κολίτιδα. Αναφορικά με τη θεραπεία των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων, οι νέες κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν αυξημένες δόσεις των χρησιμοποιουμένων αντιβιοτικών, λόγω της εμφάνισης αντοχής. Στ ιογενή νοσήματα, η λετερμοβίρη και η μαριμπαβίρη αποτελούν νεότερα αντιϊκά έναντι της CMV λοίμωξης. Τέλος η διπλή αντιρετροϊκή αγωγή συστήνεται υπό προϋποθέσεις τόσο ως έναρξη, όσο και ως συνέχιση μια επιτυχημένης τριπλής αγωγής.
Η απογευματινή και τρίτη συνεδρία της εκδήλωσης αφορούσε τα νεότερα δεδομένα στη λοίμωξη COVID-19 με συντονιστές τον Καθηγητή Παθολογίας – Λοιμωξιολογίας, Δ ́ Παθολογική Πανεπιστημιακή Κλινική ΕΚΠΑ, ΠΓΝ «ΑΤΤΙΚΟΝ», Σ. Τσιόδρα και τον Πρύτανη ΕΚΠΑ, Καθηγητή Θεραπευτικής – Αιματολογίας – Ογκολογίας, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Θ. Δημόπουλο.
Τη στρογγυλή τράπεζα άνοιξε ο Επίκ. Καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας, Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής ΕΚΠΑ, Γ. Μαγιορκίνης, οποίος ανέλυσε την επιδημιολογία της COVID-19. Ο ιός SARS-CoV-2 ανακαλύφθηκε στην πόλη Γούχαν της Κίνας στις αρχές του 2020 ως η αιτία μίας συρροής πνευμονιών που συνδέονταν με την ανοιχτή αγορά φρέσκων προϊόντων. Μέσα σε 2 μήνες από την απομόνωσή του εξελίχθηκε σε πανδημία που σήμερα καταγράφει περισσότερες από 500 εκατομμύρια διαγνώσεις και περισσότερους από 6.2 εκατομμύρια θανάτους. Στα 2 χρόνια της πανδημίας η επιδημιολογία του ιού έχει αλλάξει δραματικά, ένα φαινόμενο που δεν έχουμε παρατηρήσει ξανά σε άλλο παθογόνο. Καταρχήν, η δυναμική της εξάπλωσής του αρχικά είχε στοιχεία υπερμετάδοσης. Το φαινόμενο αυτό πιθανόν να έχει πλέον εξασθενήσει καθότι φαίνεται ότι πλέον οι περισσότεροι φορείς μεταδίδουν. Το δεύτερο στοιχείο που έχει μεταβληθεί δραματικά είναι ο χρόνος επώασης και κατά συνέπεια ο χρόνος γενιάς, δηλαδή ο χρόνος από την μόλυνση μέχρι τη μετάδοση. Αρχικά ο ιός φαίνεται ότι χρειάζεται πάνω από 5 ημέρες από την ημέρα μόλυνσης για να μεταδοθεί, ενώ τώρα το χρονικό διάστημα έχει συρρικνωθεί σε λιγότερο από 3 ημέρες. Επίσης η παθογένεια των στελεχών που έχουν επικρατήσει από το Δεκέμβριο του 2021 και μετά φαίνεται ότι είναι σημαντικά μικρότερη από την παθογένεια των παλαιότερων στελεχών. Καθώς δεν είναι ακόμα σίγουρο ότι η επιδημιολογία του ιού έχει σταθεροποιηθεί, οι όποιες προβλέψεις για το επόμενο έτος έχουν σημαντικό ποσοστό αβεβαιότητας.
Στη συνέχεια, η Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Μικροβιολογίας, Εργαστήριο Μικροβιολογίας ΕΚΠΑ, Κ. Αναστασοπούλου παρουσίασε την πορεία από το αρχικό στέλεχος του SARS-CoV-2 έως το στέλεχος Omicron-2. Δύο και πλέον χρόνια μετά την εμφάνιση του νέου κορωναϊού SARS-CoV-2, η εξελικτική προσαρμογή του συνεχίζεται με ταχείς ρυθμούς, συνδυάζοντας αλλαγές στο γενετικό του υλικό που ενισχύουν την μολυσματικότητα μέσω της δέσμευσης του υποδοχέα ACE2 ή της ικανότητας σύντηξης (fusogenicity) της πρωτεΐνης ακίδας (spike) για την είσοδο στα κύτταρα, αλλά και την ανοσολογική διαφυγή. Η πορεία από το αρχικό στέλεχος της Γουχάν στην υπέρ-μεταδοτική Όμικρον χαρακτηρίστηκε από τα εξής κύρια επιδημικά κύματα: την αυξημένης μεταδοτικότητας παραλλαγή Άλφα, τις διαφεύγουσες της ανοσίας, αλλά σχετικά περιορισμένες σε έκταση παραλλαγές Βήτα και Γάμα και την αυξημένης μεταδοτικότητας και παθογονικότητας παραλλαγή Δέλτα. Η «επιβίωση του καταλληλότερου» του Δαρβίνου οδηγεί την εξέλιξη του ιού, υπαγορεύοντας ποιες κλωνικές παραλλαγές των μεταλλαγμένων σμήνων που αποτελούν τα στελέχη του ιού θα κυριαρχήσουν ανά δεδομένη χρονική στιγμή. H Όμικρον, που φέρει πλήθος αλλαγών στην πρωτεϊνική ακίδα, εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Νότιο Αφρική και την Μποτσουάνα τον Νοέμβριο του 2021. Πρόκειται για οικογένεια παραλλαγών που περιλαμβάνει τις υπο-παραλλαγές BA.1, BA1.1, BA.2, και άλλες, με πολλές κοινές, αλλά και διαφορετικές αλλαγές. Η μεταδοτικότητα της Όμικρον είναι ακόμα πιο αυξημένη, με ενδείξεις για πιο ήπια νόσο αλλά και αυξημένο κίνδυνο επαναμολύνσεων.
Ακολούθως, ο Καθηγητής Παθολογίας – Λοιμωξιολογίας, Κλινική Παθολογικής Φυσιολογίας ΕΚΠΑ, ΓΝΑ «ΛΑΪΚΟ», Ν. Σύψας ανέλυσε τη σύγχρονη αντιμετώπιση της COVID-19 από τη διάγνωση μέχρι τη νοσηλεία. Από την έναρξη της πανδημίας τον Δεκέμβριο 2019 ξεκίνησε μια άνευ προηγουμένου προσπάθεια της επιστημονικής κοινότητας και της φαρμακοβιομηχανίας για την παραγωγή καινοτόμων εμβολίων και φαρμακευτικών ουσιών για την αντιμετώπιση του SARS-CoV-2 και της νόσου COVID-19. Σήμερα, σε λιγότερο από 3 χρόνια από την έναρξη της προσπάθειας έχουμε στη διάθεση μας ένα οπλοστάσιο από καινοτόμα, ασφαλή και αποτελεσματικά προϊόντα. Στα αρχικά στάδια της νόσου ο στόχος είναι να ελαττώσουμε τον πολλαπλασιασμό του ιού με αντι-ιικά φάρμακα και στα επόμενα στάδια να ελαττώσουμε την υπερβολική φλεγμονώδη αντίδραση, την λεγόμενη καταιγίδα των κυτταροκινών με ανοσομετατρεπτικά φάρμακα. Ένας πρώτος βιολογικός στόχος πιθανών αντι-ιικών φαρμάκων υπήρξαν ένζυμα του ιού, που είναι απαραίτητα για τον πολλαπλασιασμό του αλλά είναι διαφορετικά από τα ένζυμα του ανθρώπινου κυττάρου. Σήμερα έχουμε στην διάθεσή μας τρία αποτελεσματικά αντι-ιικά φάρμακα, τη ρεμδεσιβίρη, τη μολνουπιραβίρη και τον συνδυασμό νιρματρελβίρη / ριτοναβίρη. Τα δύο τελευταία χορηγούνται από το στόμα. Μελέτες μας έχουν δείξει την αποτελεσματικότητα της ρεμδεσιβίρης σε νοσηλευόμενους ασθενείς με χαμηλές ανάγκες οξυγόνου αλλά και την ικανότητα των φαρμάκων αυτών να προλαμβάνουν την σοβαρή νόσο και τον θάνατο όταν χορηγούνται τις πρώτες ημέρες μετά την μόλυνση σε άτομα με ήπια συμπτώματα και παράγοντες κινδύνου. Τα ανοσοκατασταλτικά / ανοσομετατρεπτικά φάρμακα δεξαμεθαζόνη, τοσιλιζουμαμπη, βαρισιτινίμπμη και ανακίνρα έδειξαν σε μελέτες ότι επιταχύνουν την ανάρρωση και βελτιώνουν την επιβίωση όταν χορηγούνται σε ασθενείς με σοβαρή νόσο. Τέλος, η οξυγονοθεραπεία και η αντιπηκτική αγωγή βελτιώνουν σημαντικά την πρόγνωση. Νέα καινοτόμα φάρμακα εξελίσσονται σε κλινικές μελέτες και μαζί με τον μαζικό εμβολιασμό θα βοηθήσουν στην κάμψη της πανδημίας.
Η Καθηγήτρια Πνευμονολογίας – Εντατικής Θεραπείας, Α ́ Κλινική Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Ευαγγελισμός, Α. Κοτανίδου παρουσίασε τα νεότερα δεδομένα σχετικά με το σύνδρομο long COVID-19. Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα σημεία και τα συμπτώματα που συνεχίζουν να υφίστανται μετά την οξεία λοίμωξη COVID-19 και την πάροδο 12 εβδομάδων από τη διάγνωση και τα οποία δε μπορούν να αποδοθούν αλλού. Το φάσμα των συμπτωμάτων είναι ιδιαίτερα ευρύ και μπορεί να επηρεαστούν όλα τα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού. Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι η κόπωση, οι πόνοι, η τριχόπτωση, οι διαταραχές του ύπνου και η δύσπνοια προσπαθείας. Η βαρύτητα των συμπτωμάτων κατά την οξεία φάση της λοίμωξης σχετίζεται με την πιθανότητα εμφάνισης long COVID. Η παθοφυσιολογία δεν έχει καθοριστεί σαφώς, ενώ εμπλέκονται φλεγμονώδεις διεργασίες. Ο προηγούμενος εμβολιασμός έναντι του SARS-CoV-2 μειώνει την πιθανότητα για το σύνδρομο long COVID. Η πρόγνωση δε μπορεί να προβλεφθεί, καθώς η κλινική πορεία των συμπτωμάτων ποικίλλει σημαντικά από ασθενή σε ασθενή. Η μελατονίνη μπορεί δυνητικά να βοηθήσει τον ασθενή να ξεπεράσει τα συμπτώματα του long COVID, κυρίως ρυθμίζοντας τον ύπνο. Η προσέγγιση του ασθενή με long covid απαιτεί διεπιστημονική προσέγγιση πολλαπλών ειδικοτήτων (ενδοκρινολόγου, παθολόγου, ψυχιάτρου, πνευμονολόγου κλπ) ώστε να διευκολυνθούν οι ασθενείς στην ομαλή επιστροφή στην κανονικότητα.
Η στρογγυλή τράπεζα συνεχίστηκε με την εισήγηση του Καθηγητή Θεραπευτικής – Αιματολογίας, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Ε. Τέρπου, ο οποίος ανέλυσε τα νεότερα δεδομένα σχετικά με τον εμβολιασμό έναντι του SARS-CoV-2 και το ρόλο των νέων μεταλλάξεων. O πλήρης εμβολιασμός (δύο δόσεις) δε φαίνεται να εξουδετερώνει ικανοποιητικά το μεταλλαγμένο στέλεχος omicron, με παραγωγή εξουδετερωτικών αντισωμάτων έως και 25 φορές μικρότερο αριθμό σε σχέση με το στέλεχος της Wuhan, παρά το γεγονός ότι οι τίτλοι των αντισωμάτων έναντι της S-RBD φαίνεται να παραμένουν σε υψηλά επίπεδα. Ο κος Τέρπος σημείωσε την αναγκαιότητα της χορήγησης αναμνηστικής δόσης του εμβολίου καθώς συμβάλλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη ικανοποιητικής αντισωματικής απάντησης έναντι του SARS-CoV-2 στον ανθρώπινο οργανισμό. Τα mRNA εμβόλια είναι πιο αποτελεσματικά από τα εμβόλια που βασίζονται σε αδενοϊούς. Η booster δόση με mRNA εμβόλιο εκτοξεύει τους τίτλους των εξουδετερωτικών αντισωμάτων έναντι της omicron, άσχετα από το εμβόλιο που αρχικά χρησιμοποιήθηκε. Ωστόσο και αυτά μειώνονται με το χρόνο, όπως και η προστασία που προσφέρουν. Παρόμοια δεδομένα έχουν παραχθεί και σε ασθενείς με αιματολογικές κακοήθειες και συμπαγείς όγκους. Μέχρι την ανάπτυξη εμβολίου ειδικού έναντι της παραλλαγής omicron ή νέων παραλλαγών που θα εμφανιστούν μελλοντικά, ο εμβολιασμός με 4η δόση των ευπαθών ομάδων με συννοσηρότητες και των πολιτών άνω των 60 ετών κρίνεται αναγκαίος.
Η απογευματινή συνεδρία έκλεισε με την εισήγηση της Καθηγήτριας Παιδιατρικής – Λοιμωξιολογίας, Γ ́ Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Αττικόν, Β. Παπαευαγγέλου, η οποία παρουσίασε τα νεότερα δεδομένα για τη λοίμωξη COVID-19 σε παιδιά και εφήβους. Στη χώρα μας, το 23% των κρουσμάτων αφορούν σε παιδιά και εφήβους. Η νόσος σε παιδιά και εφήβους έχει ηπιότερη κλινική πορεία συγκριτικά με τους ενήλικες. Τα παιδιά συχνά παραμένουν ασυμπτωματικά και μεταδίδουν τη λοίμωξη, ωστόσο δεν είναι καθοριστές της πορείας της πανδημίας. Βέβαια, υπάρχουν περιπτώσεις νοσηρότητας ακόμα και σε αυτές τις ηλικίες με εμφάνιση επιπλοκών. Το πολυσυστηματικό φλεγμονώδες σύνδρομο (MIS-C) είναι σπάνια αλλά πολυσυστηματική επιπλοκή και απαιτεί εξειδικευμένη αντιμετώπιση. Οι νοσηλείες αφορούν κυρίως παιδιά ηλικίας 11 ετών και κάτω και παιδιά με υποκείμενα νοσήματα, ανοσοκαταστολή και παχυσαρκία. Η λειτουργία των σχολείων κατά τη διάρκεια της πανδημίας κατέστη δυνατή με τη διενέργεια τακτικών διαγνωστικών ελέγχων, η συχνότητα των οποίων αλλάζει ανά περιοδικά διαστήματα ανάλογα με την επιδημιολογική εικόνα της λοίμωξης. Τα παιδιά ηλικίας 5 έως 11 ετών λαμβάνουν το ένα τρίτο του εμβολίου BNT162b2 ενώ τα μεγαλύτερα παιδιά και οι έφηβοι λαμβάνουν την ίδια δόση με τους ενήλικες. Η μυοκαρδίτιδα εμφανίζεται σε συχνότητα 1:10.000 σε αγόρια 12-17 ετών και 1:30.000 σε κορίτσια 12-17 ετών και είναι σημαντική η έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπισή της. Αξίζει να σημειωθεί η ανάγκη του εμβολιασμού των παιδιών και των εφήβων σε όλη την επικράτεια, καθώς εμφανίζονται διαφοροποιήσεις στο ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης με βάση τη γεωγραφική κατανομή. Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου έναντι στη σοβαρή νόσο από το στέλεχος οmicron παραμένει υψηλή και ο εμβολιασμός των παιδιών και των εφήβων είναι ασφαλής.
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.