*Συνέντευξη στη Μαρίνα Ρήγου, επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εφημερίδα «Πανεπιστήμιο Αθηνών», Φύλλο 3, κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής» 30 Μαρτίου 2025
Το διαδίκτυο είναι το μέσον που άλλαξε τον κόσμο για πάντα. Εκανε τα πρώτα του δημόσια βήματα στα μέσα της δεκαετίας του ’90 και σήμερα, 30 χρόνια μετά, σχεδόν 6 δισεκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρη την υφήλιο κινούνται στο ψηφιακό του περιβάλλον.
Ο Vint Cerf είναι ένας από τους δύο «πατέρες του διαδικτύου», αφού μαζί με τον Bob Kahn ανέπτυξαν το πρώτο σχέδιο του πρωτοκόλλου, το οποίο εφαρμόστηκε σταδιακά, οδηγώντας στη δημιουργία του σύγχρονου διαδικτύου.
Σήμερα ο Vint Cerf υπογραμμίζει ότι «η ανάγκη για κριτική σκέψη δεν υπήρξε ποτέ μεγαλύτερη».
Οταν εσείς και ο Bob Kahn αναπτύξατε το πρωτόκολλο TCP/IP, είχατε φανταστεί ποτέ την κλίμακα της επίδρασης που θα είχε το διαδίκτυο στην κοινωνία;
«Δεν το θεωρώ αποκλειστικά δικό μου και του Bob Kahn επίτευγμα, ούτε κατά διάνοια. Είχαμε το προνόμιο να καθοδηγήσουμε τόσο την τεχνολογία όσο και την υποστήριξη της έρευνας και ανάπτυξης για μια εκτεταμένη χρονική περίοδο, και αυτό είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικό.
Σήμερα βέβαια, υπάρχουν πολλοί λόγοι για να είμαστε δυσαρεστημένοι με την επίδραση του διαδικτύου – οι άνθρωποι το χρησιμοποιούν για κακόβουλους σκοπούς. Η τεχνολογία δεν ανιχνεύει αυτόματα τη διαφορά μεταξύ αλήθειας και ψεύδους. Ουσιαστικά, είναι ένα μέσο μεταφοράς.
Φυσικά, ο τομέας εφαρμογών του Παγκόσμιου Ιστού και των έξυπνων τηλεφώνων είναι τεράστιος και έχει διεισδύσει βαθιά στον κοινωνικό και οικονομικό ιστό της υδρογείου. Σε γενικές γραμμές, νομίζω ότι περισσότερο καλό παρά κακό έχει προκύψει από αυτή την εξέλιξη, αλλά δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την κατάχρηση. Είναι καιρός να σκεφτούμε περισσότερο την ευθύνη και τη λογοδοσία σε αυτό το επιγραμμικό μέσο».
Ποιο θεωρείτε ότι είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημά του διαδικτύου και ποιο το πιο αρνητικό χαρακτηριστικό του;
«Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα είναι ότι είναι τόσο ανοιχτό στην εξέλιξη της υλοποίησης και των εφαρμογών. Εξυπηρετεί πολλά επιχειρηματικά μοντέλα. Υποδέχεται την καινοτομία. Το μεγαλύτερο μειονέκτημα είναι ότι είναι ευάλωτο σε επιθέσεις άρνησης υπηρεσίας (Denial-of-Service), κακόβουλου λογισμικού (malware) και «λυτρισμικού» (ransomware). Χρειαζόμαστε περισσότερη ανθεκτικότητα και περισσότερη ευθύνη».
Σήμερα, οι πληροφορίες στο διαδίκτυο αμφισβητούνται όλο και περισσότερο ως προς την αξιοπιστία τους. Ποιες συνέπειες μπορεί να έχει αυτό;
«Η αυξημένη ροή παραπληροφόρησης, παραπλανητικών πληροφοριών και οι «ψευδαισθήσεις» της τεχνητής νοημοσύνης, διαβρώνουν την εμπιστοσύνη στο διαδικτυακό περιεχόμενο και οδηγούν στην απόρριψή του αλλά και σε περισσότερους περιορισμούς στη χρήση και την πρόσβαση.
Η ασφάλεια και η προστασία στο διαδίκτυο, όπως και ο ηλικιακός περιορισμός στη χρήση έχουν γίνει σημαντικά ζητήματα προς συζήτηση. Η ανάγκη για κριτική σκέψη δεν υπήρξε ποτέ μεγαλύτερη».
Πώς λοιπόν μπορούμε να ξαναχτίσουμε την εμπιστοσύνη του κοινού στις διαδικτυακές πηγές πληροφόρησης;
«Λοιπόν, αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα. Μπορούμε να ενθαρρύνουμε την κριτική σκέψη και να επιβραβεύουμε τους ανθρώπους που δημοσιεύουν πληροφορίες με έγκυρη προέλευση, δηλαδή όχι ανώνυμες. Μπορούμε επίσης να προσθέσουμε κάποια αντίσταση στη γρήγορη διάδοση πληροφοριών, π.χ., περιορίζοντας τη δυνατότητα για επαναλαμβανόμενη διάδοση και γρήγορη εξάπλωση, όπως το retweeting, κ.λπ.».
Με ποιους τρόπους τα κοινωνικά δίκτυα έχουν αλλοιώσει την αρχική αντίληψη για ένα ανοιχτό, αποκεντρωµένο και δηµοκρατικό διαδίκτυο;
«Κυρίως έχουν χρησιμοποιηθεί για να ενισχύσουν φωνές που διαφορετικά δεν θα ακούγονταν και για να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή, αλλά μάλλον με κακούς δείκτες όπως τα «likes», τα «views» κ.λπ. Γίνεται όμως και κατάχρηση, αφού χρησιμοποιούνται για την εξάπλωση παραπληροφόρησης, παραπλανητικών πληροφοριών, θεωριών συνωμοσίας, συκοφαντικών δυσφημήσεων, εκφοβισμού κ.λπ.
Οι αρχικές αντιλήψεις για το διαδίκτυο ήταν κατά πολύ λιγότερο τοξικές και βέβαια υπέθεταν ότι θα υπήρχε καλή πρόθεση από τους συμμετέχοντες. Προφανώς, δεν είχαμε υπολογίσει την τάση του ανθρώπου να είναι κακός και απολύτως επιβλαβής».
Τα κοινωνικά δίκτυα παίζουν ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και στον επηρεασμό των εκλογών. Πιστεύετε ότι τα υπάρχοντα πλαίσια διακυβέρνησης του διαδικτύου είναι επαρκή για να αποτρέψουν τη χειραγώγηση και την ξένη παρέμβαση;
«Πιθανόν όχι. Νομίζω ότι η προέλευση και η ευθύνη πρέπει να ενισχυθούν μέσα σε αυτά τα συστήματα. Η απόλυτη ανωνυμία δεν ευνοεί αυτούς τους στόχους».
Ποιες τεχνολογικές ή στρατηγικές λύσεις βλέπετε για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και του λόγου µίσους χωρίς να περιορίζεται η ελευθερία της έκφρασης;
«Στην πραγματικότητα, νομίζω ότι πρέπει να δουλέψουμε περισσότερο στην κοινωνική μηχανική και την ανάπτυξη καλύτερων κοινωνικών προτύπων. Δεν βλέπω την τεχνολογία και τη στρατηγική επαρκείς για τον στόχο αυτόν».
Πρέπει οι εταιρείες κοινωνικής δικτύωσης να θεωρούνται ως ουδέτερες πλατφόρμες ή ως εκδότες υπεύθυνοι για το περιεχόμενο που φιλοξενούν;
«Οι πλατφόρμες διευκολύνουν τη διανομή αλλά, τεχνικά, έχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν τη δημοσίευση από χρήστες. Η κλίμακα είναι ένα μεγάλο πρόβλημα. Ενα στατιστικό που επαναλαμβάνεται συχνά για το YouTube είναι ότι ανεβαίνουν περισσότερες από 400 ώρες βίντεο στο σύστημα κάθε λεπτό!
Το χειροκίνητο φιλτράρισμα δεν είναι εφικτό. Απαιτείται κάποια αυτοματοποίηση, αλλά δεν είναι ακόμα αξιόπιστη.
Ισως η ΤΝ να βοηθήσει, αλλά δεν είναι ακόμα σε θέση να αναλάβει πλήρως την ευθύνη. Αυτό είναι ένα συνεχές πρόβλημα για όλες τις πλατφόρμες που υποστηρίζουν περιεχόμενο το οποίο δημιουργούν οι χρήστες. Στην πρόκληση αυτή προστίθεται και το περιεχόμενο που δημιουργείται από ΤΝ».
Εργάζεστε σε ένα άλλο ενδιαφέρον έργο, το διαδίκτυο μεταξύ των ειδών («interspecies internet»). Ποιος είναι ο στόχος αυτής της πρωτοβουλίας;
«Ο κύριος στόχος μας είναι να εξερευνήσουμε τις γνωστικές ικανότητες των μη ανθρώπινων ειδών και να διευκολύνουμε την ανθρώπινη/μη ανθρώπινη αλληλεπίδραση μέσω του διαδικτύου όταν τα μέρη δεν βρίσκονται στον ίδιο τόπο.
Ελπίζουμε επίσης ότι η μηχανική μάθηση μπορεί να βοηθήσει στην ερμηνεία και ακόμη και στη μετάφραση σημάτων μεταξύ των ειδών. Είμαστε πεπεισμένοι ότι είναι σοφό να αναγνωρίσουμε ότι η γνωστική ικανότητα δεν περιορίζεται αποκλειστικά στον homo sapiens».
Τα αρχεία μας, οι φωτογραφίες μας και άλλα ψηφιακά αγαθά αποθηκεύονται σε σκληρούς δίσκους ή στο «cloud». Ομως, καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται, αυτοί οι θησαυροί κινδυνεύουν να χαθούν στον αδυσώπητο ρυθμό της ψηφιακής εποχής. Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί αυτό το ζήτημα;
«Αυτός είναι ο εφιάλτης μου: οι ψηφιακοί σκοτεινοί αιώνες. Πρέπει να εφεύρουμε ένα είδος «ψηφιακού παπύρου» που θα κρατήσει τις ψηφιακές πληροφορίες ανακαλύψιμες και προσβάσιμες για αιώνες.
Υπάρχουν κάποιες τεχνολογίες υλισμικού υπόσχεσης, όμως θα χρειαστούν στρατηγικές, διατήρηση λογισμικού και σετ εντολών για την προσομοίωση παλαιότερων επεξεργαστών και την εκτέλεση παλαιού λογισμικού. Έχουμε πολύ δρόμο για την «οικονομία της διατήρησης»».
Αν είχατε μια ευχή για το μέλλον, ποια θα ήταν αυτή;
«Να αναγνωρίσουμε συλλογικά τη σημασία ενός ανανεωμένου Κοινωνικού Συμβολαίου που να λαμβάνει υπόψη τις κοινωνικές ανάγκες για επωφελή χρήση της τεχνολογίας».
Vint Cerf: «Η ανάγκη για κριτική σκέψη δεν υπήρξε ποτέ μεγαλύτερη»
