Πραγματοποιήθηκαν οι Θεραπευτικές Εξελίξεις 2023

Το Σάββατο 8 Απριλίου 2023 πραγματοποιήθηκαν οι Θεραπευτικές Εξελίξεις 2023 στο κεντρικό κτήριο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Πρόκειται για μια ιατρική παράδοση της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και αποτελεί την ετήσια, κεντρική επιστημονική εκδήλωση της κλινικής για 48^η χρονιά.

Την εκδήλωση παρακολούθησαν πάνω από 160 άτομα δια ζώσης.

Την πρώτη συνεδρία συντόνισαν οι Ομότιμοι Καθηγητές Καρδιολογίας της Θεραπευτικής Κλινικής του ΕΚΠΑ Σ. Τουμανίδης και Ν. Ζακόπουλος. Τη συνεδρία άνοιξε ο Καθηγητής και Πρύτανης του ΕΚΠΑ Θάνος Δημόπουλος και απεύθυνε σύντομο χαιρετισμό.

Η πρώτη ομιλία πραγματοποιήθηκε από τον Αναπληρωτή Καθηγητή Θεραπευτικής – Παθολογίας, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Ε. Μανιό σχετικά με τις θεραπευτικές εξελίξεις στην αρτηριακή υπέρταση. Οι ασθενείς που έλαβαν χλωροθαλιδόνη δεν έλαβαν επιπλέον όφελος ως προς την εμφάνιση μειζόνων καρδιαγγειακών συμβαμάτων ή την επιβίωση συγκριτικά με τους ασθενείς που έλαβαν υδροχλωροθειαζίδη σε μια πολυκεντρική τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη που συμμετείχαν 13.523 ασθενείς με υπέρταση. Η προοπτική μελέτη TIME δεν έδειξε διαφορά ως προς την καρδιαγγειακή θνητότητα και τα μη θανατηφόρα καρδιαγγειακά συμβάματα μεταξύ της πρωινής έναντι της απογευματινής λήψης αντιυπερτασικών φαρμάκων. Σύμφωνα με τις αναθεωρημένες κατευθυντήριες οδηγίες του 2022, σε ασθενείς με αυτόματη ενδοεγκεφαλική αιμορραγία ήπιας έως μέτριας σοβαρότητας που προσέχονται με συστολική αρτηριακή πίεση 150-220mmHg μπορούμε με ασφάλεια να μειώσουμε την πίεση με στόχο 130-150mmHg ώστε να βελτιώσουμε την έκβαση των ασθενών, αλλά η πτώση της συστολικής αρτηριακής πίεσης κάτω από 130mmHg είναι δυνητικά επιβλαβής.

Ακολούθως, ο Καθηγητής Θεραπευτικής – Καρδιολογίας, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Κ. Σταματελόπουλος παρουσίασε τις θεραπευτικές εξελίξεις στις δυσλιπιδαιμίες. Σύμφωνα με την κλινική μελέτη FOURIER-OLE, η μακροπρόθεσμη ελάττωση της LDL-C με το evolocumab συσχετίστηκε με χαμηλά ποσοστά ανεπιθύμητων ενεργειών για >8 έτη, τα οποία οδήγησαν σε περαιτέρω μείωση των καρδιαγγειακών επεισοδίων σε σύγκριση με την καθυστερημένη έναρξη της θεραπείας. Η θεραπεία με στατίνη για πρωτογενή πρόληψη της καρδιαγγειακής νόσου σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνος θανάτου από όλα τα αίτια, καρδιαγγειακή νόσο και ανεπιθύμητα συμβάματα. Η θεραπεία με στατίνη προκαλεί μικρή αύξηση στην εμφάνιση παρενεργειών από το μυϊκό σύστημα κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους θεραπείας, η οποία ελαττώνεται αργότερα. Επιπλέον, ο συνδυασμός στατίνης και ωμέγα-3 εικοσαπενταενοικών οξέων καθυστερεί την αθηροσκλήρυνση σε ασθενείς με σταθερή στεφανιαία νόσο ή οξύ στεφανιαίο σύμβαμα συγκριτικά με τη μονοθεραπεία με στατίνη.

Η τρίτη εισήγηση πραγματοποιήθηκε από τον Καρδιολόγο, Διευθυντή ΕΣΥ, Αιμοδυναμικό Εργαστήριο, ΓΝΑ Αλεξάνδρα, Ι. Κανακάκη σχετικά με τις θεραπευτικές εξελίξεις για τη στεφανιαία νόσο. Σε υπο-ανάλυση της μελέτης ISCHEMIA που αφορά την ποιότητα ζωής, ασθενείς με συχνά επεισόδια στηθάγχης είχαν επιπλέον όφελος από την επεμβατική αντιμετώπιση ως προς τη βελτίωση των συμπτωμάτων, τη λειτουργική ικανότητα και την ποιότητα ζωής. Σε ασθενείς με χρόνιο στεφανιαίο σύνδρομο που αντιμετωπίσθηκαν επεμβατικά, η έκταση της στεφανιαίας νόσου με την αγγειογραφία συνδέεται με μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης θανάτου ή οξέος εμφράγματος μυοκαρδίου. Αντίθετα η έκταση της ισχαιμίας στις λειτουργικές δοκιμασίες απεικόνισης δεν αποτελεί προγνωστικό δείκτη αντιμετώπισης καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Σε ασθενείς με στεφανιαία νόσο 3 αγγείων, η αγγειοπλαστική καθοδηγούμενη από μέτρηση της κλασματικής εφεδρείας ροής (FFR-guided PCI) δεν απεδείθη μη-κατώτερη της αορτοστεφανιαίας παράκαμψης (CABG) σε σχέση με την επίπτωση θανάτου, οξέος εμφράγματος μυοκαρδίου, αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου ή νέων επεμβάσεων στον πρώτο χρόνο. Σε επιλεγμένους ασθενείς που υποβάλλονται σε αγγειοπλαστική η χορήγηση διπλής αντι-αιμοπεταλιακής αγωγής για μικρό χρονικό διάστημα 1-3 μήνες και ακολούθως η συνέχιση του αναστολέα P2Y12 είναι εφικτή για τη μείωση των αιμορραγικών συμβαμάτων.

Στη συνέχεια, η Καρδιολόγος, Διευθύντρια ΕΣΥ, Αιμοδυναμικό Εργαστήριο, ΓΝΑ Αλεξάνδρα, Σ. Χατζίδου παρουσίασε τις θεραπευτικές εξελίξεις σχετικά με τις καρδιακές αρρυθμίες. Η πρώιμη έναρξη θεραπείας για τον έλεγχο του ρυθμού σε ασθενείς με ασυμπτωματική κολπική μαρμαρυγή και καρδιαγγειακή νόσο βελτιώνει την έκβαση των ασθενών. Η υποτροπή της κολπικής μαρμαρυγής ήταν σημαντικά λιγότερο συχνή σε ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή που υπεβλήθησαν σε κρυο-κατάλυση συγκριτικά με όσους έλαβαν αντιαρρυθμική αγωγή. Το 2022 δημοσιεύτηκαν αναθεωρημένες κατευθυντήριες οδηγίες για την διαχείριση ασθενών με κοιλιακές αρρυθμίες και την πρόληψη αιφνίδιου καρδιακού θανάτου. Η χρήση της μαγνητικής τομογραφίας καρδιάς καθώς και ο γενετικός έλεγχος εισήχθησαν στο διαγνωστικό αλγόριθμο και στη σταδιοποίηση του κινδύνου. Επιπλέον, η κατάλυση ανεδείχθη ως καίρια θεραπευτική στρατηγική για τις κοιλιακές αρρυθμίες οποιαδήποτε αιτιολογίας.

Ο Καρδιολόγος, Επίκουρος Καθηγητής Θεραπευτικής – Καρδιολογίας, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Α. Μπριασούλης ανέλυσε τις θεραπευτικές εξελίξεις για την καρδιακή ανεπάρκεια. Στο πεδίο της Καρδιακής Ανεπάρκειας έχει συντελεστεί σημαντική πρόοδος με απότοκο την σημαντική αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης σε ασθενείς με μειωμένο κλάσμα εξώθησης ειδικά με την εισαγωγή της τετραπλής φαρμακευτικής θεραπείας με β αναστολείς, σακουμπιτρίλη-βαλσαρτάνη, αναστολείς υποδοχέων αλδοστερόνης και SGLT2 ανταγωνιστών. Επίσης νέα φάρμακα προστίθενται στη δεύτερη γραμμή θεραπείας όπως είναι το vericiguat, ένας ενεργοποιητής της γουανιλικής κυκλάσης. Η πολύ σημαντική μελέτη STRONG-HF ανέδειξε το σημαντικό ρόλο της άμεσης και γρήγορης βελτιστοποίησης του συνδυασμού και της δόσης των φαρμάκων εντός δύο εβδομάδων από το νοσοκομειακό εξιτήριο. Στην οξεία καρδιακή ανεπάρκεια η ακεταζολαμίδη αλλά και οι SGLT ανταγωνιστές σε συγχορήγηση με διουρητικά της αγκύλης βελτιστοποιούν τη διουρητική δράση. Συστήματα τηλε-παρακολούθησης όπως το Cardiomems μειώνουν τις επανεισαγωγές λόγω επιδεινούμενης καρδιακής ανεπάρκειας, ενώ στη προχωρημένη καρδιακή ανεπάρκεια οι τελευταίας γενιάς συσκευές υποβοήθησης αριστερής κοιλίας HM3 LVADS οδηγούν σε μακροπρόθεσμη επιβίωση άνω το 50% των ασθενών στους οποίους έχουν τοποθετηθεί.

Ακολούθως, ο Παθολόγος, τ. Διευθυντής ΕΣΥ, Παθολογική Κλινική, ΓΝΑ Αλεξάνδρα, Χ. Παπαμιχαήλ παρουσίασε τις θεραπευτικές εξελίξεις για τα νοσήματα αορτής και περιφερικών αγγείων. Η θεραπεία με τον ενδαγγειακό καθετήρα Bashir σχετίζεται με σημαντική βελτίωση της λειτουργικότητας της δεξιάς κοιλίας και πολύ χαμηλό ποσοστό ανεπιθύμητων ενεργειών ή μείζονος αιμορραγίας. Η συσκευή TCAR έχει γίνει η κυρίαρχη μέθοδος  επαναγγείωσης της καρωτίδας, ξεπερνώντας άλλες μεθόδους σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για εγκεφαλικό επεισόδιο, τραυματισμό του κρανιακού νεύρου ή καρδιαγγειακά συμβάντα. Η κατάσταση του ασθενούς υψηλού κινδύνου αποτελεί κύριο παράγοντα για την επιλογή της μεθόδου TCAR για της θεραπεία της καρωτιδικής νόσου. Σε ασθενείς κάτω των 21 ετών με προκλητή φλεβική θρόμβωση, η αγωγή με αντιπηκτικά για 6 εβδομάδες έδειξε στοιχεία μη κατωτερότητας σε σχέση με την τρίμηνη θεραπεία. Η αμπιξαμπάνη και η ριβαροξαμπάνη αποτελούν τα κύρια φάρμακα στην θεραπεία των φλεβικών θρομβώσεων. Σε μια μελέτη που συμπεριέλαβε 49.900 ασθενείς με φλεβική θρόμβωση, στην ομάδα της αμπιξαμπάνης παρατηρήθηκαν λιγότερα επεισόδια υποτροπών και λιγότερες αιμορραγικές επιπλοκές σε σύγκριση με την ομάδα της ριβαροξαμπάνης.

Η επόμενη εισήγηση πραγματοποιήθηκε από τη Νεφρολόγο, Διευθύντρια ΕΣΥ, Νεφρολογικό Τμήμα, ΓΝΑ Αλεξάνδρα, Ε. Ψημένου σχετικά με τις  θεραπευτικές εξελίξεις για τα νοσήματα των νεφρών. Σύμφωνα με τις αναθεωρημένες οδηγίες της KDIGO, συστήνεται η έναρξη αγωγής με αναστολείς του συμμεταφορέα γλυκόζης-νατρίου (SGLT2i) σε ασθενείς με eGFR≥20ml/min, καθώς και η αγωγή με ανταγωνιστές υποδοχέων αλατοκορτικοειδών (MRA) με νεφροπροστατευτική δράση σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και eGFR≥25mL/min με φυσιολογικά επίπεδα καλίου και αλβουμινουρία ≥30mg/g cr. Η κλινική μελέτη EMPA-Kidney συμπεριέλαβε 6609 ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο και ανέδειξε τη νεφροπροστατευτική επίδραση της empagliflozin σε όλους τους ασθενείς. Η μετα-ανάλυση δύο τυχαιοποιημένων μελετών φάσης 3 FIDELIO-CKD και FIGARO επιβεβαίωσε τη νεφρο-προστατευτική και καρδιο-προστατευτικής δράση της φινερενόνης που είναι εκλεκτικός MRA  σε ασθενείς με διαβήτη και χρόνια νεφρική νόσο ανεξάρτητα από την αρχική νεφρική λειτουργία ή την ταυτόχρονη χορήγηση SGLT2i. Σε οξεία νεφρική ανεπάρκεια, η χορήγηση ορού Plasma-Lyte 148 έναντι φυσιολογικού ορού δεν έδειξε διαφορά ως προς τη θνητότητα στις 90 ημέρες ή την έκβαση της νεφρικής λειτουργίας. Τέλος, πρώιμα στοιχεία αναδεικνύουν τη ξενο-μεταμόσχευση νεφρού ως μια ελπιδοφόρα προσέγγιση στο μέλλον για τους ασθενείς με τελικού σταδίου νεφρική ανεπάρκεια.

Η Καθηγήτρια Θεραπευτικής – Πνευμονολογίας, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Γ. Τρακαδά, ανέλυσε τα νεότερα δεδομένα για τη θεραπεία των παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος. Σε ασθενείς με Σύνδρομο Αποφρακτικής Άπνοιας Ύπνου (ΣΑΥ) είναι απαραίτητη η εξατομικευμένη / προσωποποιημένη θεραπευτική προσέγγιση, ανάλογα με τους ενδότυπους και τους φαινότυπους των ασθενών, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται βέλτιστο αποτέλεσμα. Μια μετα-αναλυση δεδομένων 21.809 ασθενών με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) αξιολόγησε την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών και κατέληξε ότι, ανεξάρτητα από την ουσία του κορτικοστεροειδούς, υψηλότερη δόση συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο πνευμονίας, ενώ χαμηλότερη δόση συσχετίστηκε με αυξημένη θνητότητας από όλες τις αιτίες (πιθανά λόγω αυξημένων καρδιαγγειακών ανεπιθύμητων παρενεργειών). Μια ανασκόπηση 29 μελετών διαπίστωσε ότι στις χώρες χαμηλού / μεσαίου κοινωνικοοικονομικού επιπέδου (υποανάπτυκτες ή αναπτυσσόμενες)  η διαθεσιμότητα εισπνεόμενων φαρμάκων για την αντιμετώπιση της ΧΑΠ ή του άσθματος είναι πολύ περιορισμένη, ενώ ταυτόχρονα το κόστος τους είναι υπερβολικά υψηλό. Στις αναθεωρημένες οδηγίες της GINA για τη διαχείριση ασθενών με σοβαρό άσθμα εντάχθηκαν νεότερα μονοκλωνικά αντισώματα που στοχεύουν την ιντερλευκίνη 5 και τον υποδοχέα της, τον υποδοχέα της ιντερλευκίνης 4, το IgE και τη θυμική στρωματική λεμφοποιητίνη (TSLP). Η χορήγηση οξυγόνου με ρινική κάνουλα υψηλής ροής έχει εφαρμογή όχι μόνο σε ασθενείς με COVID-19 αλλά και σε ασθενείς με αναπνευστική ανεπάρκεια που πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια.

Η πρώτη συνεδρία ολοκληρώθηκε με την εισήγηση του ρευματολόγου, Διευθυντή ΕΣΥ, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Γ. Γιαννόπουλου, ο οποίος ανέλυσε τις θεραπευτικές εξελίξεις για τις ρευματικές παθήσεις. Η τοσιλιζουμάμπη οδήγησε σε σημαντική μείωση ποσοστού υποτροπών, σημαντική αύξηση χρόνου μέχρι την υποτροπή και σημαντική μείωση της συνολικής δόσης γλυκοκορτικοειδών σε ασθενείς με γιγαντοκυτταρική αρτηρίτιδα. Επιπλέον, η τοσιλιζουμάμπη οδήγησε σε εξάλειψη των παρεγχυματικών βλαβών από το κεντρικό νευρικό σύστημα, σημαντική βελτίωση σε όλα τα δευτερεύοντα καταληκτικά σημεία και πλήρη ύφεση των οφθαλμικών εκδηλώσεων σε ασθενείς με νόσο Αδαμαντιάδη – Behcet. Η αναστολή της ιντερλευκίνης 18 στη νόσο Still των ενηλίκων με την ανθρώπινη ανασυνδυασμένη πρωτεΐνη Tadekinig alpha οδήγησε πάνω από τους μισούς ασθενείς σε πλήρη κλινική και εργαστηριακή ανταπόκριση (πυρετός, αρθρίτιδα, εξάνθημα, CRP, φερριτίνη, λευκά αιμοσφαίρια). Μεταλλάξεις στο γονίδιο UBA1 οδηγούν σε ελαττωματική ουβικουτίνωση και σε απώλεια της λειτουργικότητας του πρωτεασώματος σε κυτταρικό επίπεδο με αποτέλεσμα τη αύξηση των προφλεγμονωδών κυτοκινών σε ασθνενείς με σύνδρομο VEXAS, που μπορεί να εμφανίζουν ευρύ φάσμα φλεγμονωδών εκδηλώσεων και αιματολογικών διαταραχών.

Η δεύτερη συνεδρία συντονίστηκε από την Ομότιμη Καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας ΕΚΠΑ, Μ. Αλεβιζάκη και την Καθηγήτρια Θεραπευτικής, Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Θ. Ψαλτοπούλου.

Τη συνεδρία άνοιξε η Καθηγήτρια Θεραπευτικής – Ογκολογίας, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ Φ. Ζαγουρή με τις θεραπευτικές εξελίξεις στον καρκίνο του μαστού και στον γυναικολογικό καρκίνο. Η τραστοζουμάμπη ντερουξτεκάνη έδειξε όφελος για ασθενείς με μεταστατικό HER2 θετικό καρκίνο του μαστού που είχαν προηγουμένως λάβει θεραπεία με τραστοζουμάμπη και ταξάνη. Επίσης, η τραστοζουμάμπη ντερουξτεκάνη έδειξε όφελος για ασθενείς με ανεγχείρητο ή μεταστατικό καρκίνο μαστού χαμηλής ενίσχυσης HER2 (HER2 low) που έχουν λάβει τουλάχιστον μια γραμμή ΧΜΘ. Η ελασεστράντη έδειξε όφελος για ασθενείς με μεταστατικό ορμονοευαίσθητο HER2 αρνητικό καρκίνο του μαστού που είχαν λάβει τουλάχιστον 1 προηγούμενη γραμμή ορμονοθεραπείας. Η σαζιτουζουμάμπη γκοβιτεκάνη προσέφερε όφελος σε πολυθεραπεύμενες ασθενείς με ορμονοευαίσθητο HER2 (-). Η ρουκαπαρίμπη βάση της μελέτης ATHENA-MONO έδειξε όφελος σαν θεραπεία συντήρησης σε νεοδιαγνωσθέν προχωρημένο καρκίνο των ωοθηκών μετά από ανταπόκριση σε χημειοθεραπεία με βάση την πλατίνα στο σύνολο των ασθενών. H μιρβετουξιμάμπη σοραβτασίνη έλαβε έγκριση από τον FDA για υποτροπιάζοντα, ανθεκτικό στην πλατίνα καρκίνο ωοθηκών που είναι θετικός στον υποδοχέα α του φυλλικού. Στον υποτροπιάζοντα καρκίνο τραχήλου μήτρας η μονοθεραπεία με σεμιπλιμάμπη αύξησε τη  διάμεση συνολική επιβίωση των ασθενών σύμφωνα με την μελέτη GOG 3016. Η τισοτουμάμπη βεντοτίνη – ένα συζευγμένο με αναστολέα μικροσωληνίσκων αντίσωμα- έλαβε ταχεία έγκριση από τον  FDA σε ασθενείς με υποτροπιάζοντα καρκίνο τραχήλου μήτρας. Στον μεταστατικό ή υποτροπιάζοντα MSΙ-high καρκίνο του ενδομητρίου η πεμπρολιζουμάμπη βάση της μελέτης KEYNOTE-158 μπορεί να δοθεί ως μονοθεραπεία.

Ακολούθως, ο Επικ. Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Μ. Λιόντος παρουσίασε τις νεότερες θεραπευτικές επιλογές για τον καρκίνο του ουροποιητικού συστήματος και τον καρκίνο του προστάτη. Η νεοεπικουρική θεραπεία με γεμσιταβίνη και σισπλατίνη έδειξε όφελος στα ποσοστά παθολογοανατομικής ανταπόκρισης σε ασθενείς με ουροθηλιακό καρκίνωμα ανώτερου ουροποιητικού υψηλού κινδύνου. Ο συνδυασμός ενφορτουμάμπης βεντοτίνης (Enfortumab Vedotin) (συζευμένο αντίσωμα έναντι της Νεκτίνης-4) και της πεμπρολιζουμάμπης προσέφερε υψηλά ποσοστά ανταποκρίσεων και μακροχρόνια επιβίωση σε ασθενείς με μεταστατικό ουροθηλιακό καρκίνωμα κύστης που δεν είναι κατάλληλοι να λάβουν χημειοθεραπεία με βάση την σισπλατίνη. Ωστόσο, τρεις μελέτες περιεγχειρητικής ανοσοθεραπείας στον καρκίνο του νεφρού δεν πέτυχαν στο πρωτεύον καταληκτικό σημείο τους. Ο συνδυασμός δαρολουταμίδης με δοσεταξέλη και ανδρογονικό αποκλεισμό ανέδειξε μείωση του κινδύνου θανάτου κατά 32.5% σε ασθενείς με de novo μεταστατικό ορμονοευαίσθητο καρκίνο προστάτη. Η χορήγηση ολαπαρίμπης με αμπιρατερόνη έναντι μονοθεραπείας με αμπιρατερόνη ανέδειξε σημαντικό όφελος στο διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου ανεξαρτήτως της παρουσίας μεταλλάξεων στην πρώτη γραμμή του μεταστατικού ευνουχοάντοχου καρκίνου του προστάτη.

Η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Θεραπευτικής – Ογκολογίας, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Μ. Γαβριατοπούλου ανέλυσε τις νεότερες εξελίξεις για τα υπόλοιπα συμπαγή νεοπλάσματα. Η προσθήκη της νιβολουμάμπης στην προεγχειρητική χημειοθεραπεία προσφέρει όφελος στην επιβίωση ελεύθερης υποτροπής και στις παθολογοανατομικές ανταποκρίσεις στο μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα και αποτελεί θεραπεία εγκεκριμένη από τον FDA. Το όφελος είναι ανεξάρτητο από την έκφραση του PDL-1. Η μελέτη CodeBreak200 στη 2η γραμμή θεραπείας μεταστατικού μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα με τη μετάλλαξη p.G12C του γονιδίου KRAS ανέδειξε όφελος της σοταρασίμπης, του πρώτου εγκεκριμένου αναστολέα τυροσινικής κινάσης έναντι της μετάλλαξης αυτής έναντι ΧΜΘ με δοσεταξέλη στην επιβίωση ελεύθερη υποτροπής. Στη μελέτη φάσης 2 Krystal-1 η ανταγκρασίμπη, ένας νέος αναστολέας τυροσινικής κινάσης έναντι της μετάλλαξης p.G12C σε ασθενείς με μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα ανέδειξε ανταποκρίσεις σε ποσοστό 43%, διάμεση διάρκεια ανταπόκρισης 8,5 μήνες, διάμεση επιβίωση ελεύθερης νόσου 6,5 μήνες και διάμεση συνολική επιβίωση 12,6 μήνες. Σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα με προσθήκη βάσης στο εξώνιο 20 του γονιδίου EGFR που ανευρίσκεται στο 5% των ασθενών με μετάλλαξη στο EGFR ένα νέο μονοκλωνικό αντίσωμα με διπλή στόχευση έναντι του EGFR και του MET, η αμιβανταμάμπη εγκρίθηκε από τον ΕΜΑ ως δεύτερης γραμμής θεραπεία μετά από αγωγή με πλατίνα. Ο συνδυασμός relatlimab με nivolumab έδειξε όφελος ως προς το διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου σε νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με μεταστατικό μελάνωμα.

Στη συνέχεια, η Αιματολόγος,  Συντ. Διευθύντρια Αιματολογικού Τμήματος ΓΝΑ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ», Χ. Ματσούκα παρουσίασε τις θεραπευτικές εξελίξεις για την οξεία λευχαιμία, τα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα και τα μυελοϋπερπλαστικά νεοπλάσματα. Η κα Ματσούκα τόνισε τη σημασία των νεότερων θεραπευτικών εξελίξεων για τη θεραπεία ασθενών με αιματολογικές κακοήθειες σύμφωνα με το γονιδιακό τους προφίλ. Το 2022 δόθηκε έγκριση από τον FDA για την πακριτινίμπη (pacritinib) για την θεραπεία ασθενών με συμπτωματική πρωτοπαθή ή δευτεροπαθή μυελοΐνωση ενδιάμεσου ή υψηλού κινδύνου με θρομβοπενία. Eγκρίθηκε από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων (FDA) η χορήγηση της πεμιγατινίμπης (pemigatinib) σε ενήλικες ασθενείς με ανθεκτικά/υποτροπιάζοντα νεοπλάσματα της μυελικής/λεμφικής σειράς με διαμετάθεση του FGFR1. Ο συνδυασμός του ivosidenib (αναστολέας του μεταλλαγμένου ενζύμου IDH1) και της αζακιτιδίνης είναι πιο αποτελεσματικός έναντι της μονοθεραπείας με αζακιτιδίνη σε ασθενείς με νέα διάγνωση οξείας μυελογενούς λευχαιμίας που φέρουν τη μετάλλαξη IDH1 και δεν είναι επιλέξιμοι για εντατική χημειοθεραπεία με παρόμοιο προφίλ τοξικότητας. Δόθηκε έγκριση από τον FDA για την χορήγηση του olutasidenib, ενός επίσης αναστολέα του μεταλλαγμένου ενζύμου IDH1, σε ασθενείς με υποτροπιάζουσα/ανθεκτική οξεία μυελογενή λευχαιμία που φέρουν την μετάλλαξη IDH1. Παρουσιαστήκαν τα αποτελέσματα από την εγκριτική μελέτη φάσης 3 MEDALIST με βάση τα οποία το luspatercept βελτιώνει την 3ετή συνολική επιβίωση σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο σε ασθενείς με μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο χαμηλού

κινδύνου με δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες. Παρουσιάστηκαν επίσης τα καταληκτικά δεδομένα από τη μελέτη φάσης 3 SINTRA-REV με βάση τα οποία η χορήγηση της λεναλιδομίδης σε χαμηλή δόση επιμηκύνει το διάστημα για μετάγγιση, μειώνει την πιθανότητα εξάρτησης από μεταγγίσεις και δεν αυξάνει το κίνδυνο υποτροπής ή εκτροπής της νόσου σε ασθενείς με χαμηλού κινδύνου MDS.

Ο Καθηγητής Θεραπευτικής – Αιματολογίας Ε. Τέρπος παρουσίασε τις νεότερες θεραπευτικές εξελίξεις για τα λεμφουπερπλαστικά νεοπλάσματα. H βραχυχρόνια χορήγηση ιβρουτινίβης – βενετοκλάξης προσέφερε υψηλότερο χρονικό διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου και καλύτερης ποιότητας ανταπόκριση σε σχέση με τον συνδυασμό χλωραμβουκίλης-ομπινοτουζουμάμπης σε νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με ΧΛΛ μεγαλύτερης ηλικίας ή με συννοσηρότητες. Ο συνδυασμός ομπινοτουζουμάμπης, ιβρουτινίβης και βενετοκλάξης σε νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με υψηλού κινδύνου ΧΛΛ προσέφερε υψηλά ποσοστά μοριακής ύφεσης της νόσου και αντίστοιχα μακροχρόνιο έλεγχο της νόσου. Η διακοπτόμενη χορήγηση ιβρουτινίβης-βενετοκλάξης με βάση την παρουσία ή όχι ελάχιστης υπολειπόμενης νόσου διατηρεί την αποτελεσματικότητα του συνδυασμού με ευνοϊκότερο προφίλ ασφάλειας σε προθεραπευμένους ασθενείς με ΧΛΛ. Η χορήγηση CAR-T λεμφοκυττάρων σε βαριά προθεραπευμένους ασθενείς με ΧΛΛ προσέφερε υψηλά ποσοστά ανταπόκρισης και πλήρους ύφεσης της νόσου. Ο συνδυασμός A+AVD θα μπορούσε να είναι η θεραπεία εκλογής για την αντιμετώπιση σταδίου III ή IV λεμφώματος Hodgkin σε νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς καθώς φαίνεται να έχουν πλεονέκτημα επιβίωσης σε σχέση με όσους λαμβάνουν ABVD. Ο συνδυασμός πεμπρολιζουμάμπης και ριτουξιμάμπης απεδείχθη αποτελεσματικός και ασφαλής σε ασθενείς με υποτροπιάζων οζώδες λέμφωμα που είχαν λάβει τουλάχιστον μια γραμμή θεραπείας. Η χορήγηση ιβρουτινίβης-ριτουξιμάμπης επιτυγχάνει υψηλά ποσοστά βαθιάς ανταπόκρισης σε λιγότερο επιθετικές μορφές λεμφώματος μανδύα. Οι νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με λέμφωμα μανδύα που λαμβάνουν R-DHAP και ακολούθως μυελοαφανιστική χημειοακτινοθεραπεία με υψηλή δόση αρασυτίνη και αυτόλογη μεταμόσχευση αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων έχουν όφελος επιβίωσης σε σχέση με εκείνους που λαμβάνουν την καθιερωμένη θεραπεία. H χορήγηση CAR-T λεμφοκυτταρικής θεραπείας σε ασθενείς με υποτροπιάζων/ανθεκτικό λέμφωμα από μεγάλα Β-κύτταρα προσέφερε υψηλά ποσοστά ανταπόκρισης με διαχειρίσιμο προφίλ ασφάλειας. Η χορήγηση πολατουζουμάμπης-βεντοτίνης σε νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με ενδιάμεσου/υψηλού κινδύνου διάχυτου λεμφώματος από μεγάλα Β κύτταρα DLBCL μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο προόδου νόσου και θανάτου σε σχέση με εκείνους που έλαβαν την καθιερωμένη χημειοανοσοθεραπεία.

Ο Καθηγητής Θεραπευτικής – Παθολογίας – Ογκολογίας, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Ε. Καστρίτης συνόψισε τις θεραπευτικές εξελίξεις στις πλασματοκυτταρικές δυσκρασίες. Η προσθήκη νέων παραγόντων (όπως μονοκλωνικά αντισώματα) ή νεότερης γενιάς φαρμάκων (αναστολέων πρωτεασώματος δεύτερης γενιάς), βελτιώνει την αποτελεσματικότητα της εισαγωγικής θεραπείας. Η θεραπεία με συνδυασμούς τεσσάρων φαρμάκων (αναστολέα πρωτεασώματος, ανοσοτροποποιητικά, κορτικοειδή και μονοκλωνικά αντισώματα) μπορεί να πετύχει πολύ υψηλά ποσοστά πλήρων ανταποκρίσεων με μη ανιχνεύσιμη ελάχιστη υπολειμματική νόσο. Η αξιολόγηση της ανταπόκρισης στην θεραπεία με νεότερες τεχνικές για την ανίχνευση της ελάχιστης υπολειμματικής νόσου γίνεται όλο και πιο διαδεδομένη. Στη θεραπεία της υποτροπιάζουσας ή ανθεκτικής νόσου, νέοι συνδυασμοί έδειξαν ότι βελτιώνουν σημαντικά την έκβαση των ασθενών, όπως έδειξαν αποτελέσματα μακράς παρακολούθησης της αποτελεσματικότητας των τριπλών συνδυασμών της πομαλιδομίδης με δεξαμεθαζόνη και ελοτουζουμάβη ή καρφιλζομίμπης με δεξαμεθαζόνη και δαρατουμουμάβη. Νεότερης γενιάς ανοσοτροποποιητικοί παράγοντες εμφανίζουν υψηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας με αυξημένη ωστόσο τοξικότητα. Σημαντική εξέλιξη στην θεραπεία του πολλαπλού μυελώματος αποτελεί η έγκριση των κυτταρικών θεραπειών με τροποποιημένα αυτόλογα Τ-λεμφοκύτταρα (CAR T- cells) και των αμφι-ειδικών αντισωμάτων (bi-specifics). Η χορήγηση τους απαιτεί εξειδικευμένα κέντρα για την διαχείριση των επιπλοκών (σύνδρομο απελευθέρωσης κυτταροκινών και παροδική εγκεφαλοπάθεια).

Η Αιματολόγος, Διευθύντρια ΕΣΥ, Αιματολογικό Εργαστήριο, ΓΝΑ Αλεξάνδρα, Δ. Μπαρμπαρούση ανέλυσε τις θεραπευτικές εξελίξεις στα καλοήθη αιματολογικά νοσήματα.  Ο FDA έδωσε έγκριση χορήγησης μιταπιβάτης σε ασθενείς με έλλειψη πυροσταφυλικής κινάσης με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης φάσης 2 ACTIVATE που έδειξε ότι η μιταπιβάτη αυξάνει την αιμοσφαιρίνη, μειώνει την αιμόλυση και βελτιώνει την έκβαση των ασθενών. Η μελέτη φάσης 3 CADENZA έδειξε ότι η χορήγηση σουτιμλιμάμπης σε ασθενείς με νόσο ψυχροσυγκολλητινών  βελτιώνει την αναιμία, μειώνει την αιμόλυση και μειώνει την καταβολή. Η γονιδιακή θεραπεία σε ασθενείς με β-θαλασσαιμία μπορεί να οδηγήσει σε απεξάρτηση από τις μεταγγίσεις. Η γονιδιακή θεραπεία είναι επίσης αποτελεσματική σε ασθενείς με δρεπανοκυτταρική νόσο. Σε εγκυμονούσες  με ιστορικό εν των βάθει φλεβικής θρόμβωσης η κατάλληλη δόση για την προφύλαξη από την υποτροπή  της θρόμβωσης στην κύηση και στην λοχεία είναι η χαμηλή δόση ηπαρίνης χαμηλού μοριακού βάρους.

Η Επίκουρη Καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Σ. Πάσχου παρουσίασε τις θεραπευτικές εξελίξεις στον τομέα του σακχαρώδους διαβήτη και του μεταβολισμού. Ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) έδωσε έγκριση για τη χορήγηση ενέσιμης σεμαγλουτίδης 2mg εβδομαδιαίως σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 με βάση τα αποτελέσματα της τυχαιοποιημένης κλινικής μελέτης φάσης 3Β SUSTAIN FORTE, η οποία έδειξε βελτίωση της μέσης μείωσης της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης και της μέσης μείωσης του σωματικού βάρους με το συγκεκριμένο δασολογικό σχήμα. Επιπλέον, ο FDA έδωσε έγκριση για τη χορήγηση δουλαγλουτίδης εβδομαδιαίως σε εφήβους με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 με βάση τα θετικά αποτελέσματα της κλινικής μελέτης AWARD-PEDS ως προς τη μείωση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης. Η χορήγηση LY3437943, ενός νέου τριπλού́ αγωνιστή́ υποδοχέων GIP, GLP-1 και γλυκαγόνου, σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 έδειξε ένα αποδεκτό́ προφίλ ασφάλειας και η φαρμακοκινητική του έδειξε καταλληλότητα για εβδομαδιαία δόση. Επίσης, είχε θετική́ επίδραση στη μείωση της γλυκόζης και του σωματικού βάρους. Μια τυχαιοποιημένη, ανοιχτή, δοκιμή φάσης 3β διάρκειας 68 εβδομά- δων, η STEP 8, κατέδειξε ότι η χορήγηση 2,4 mg σεμαγλουτίδης μία φορά την εβδομάδα υποδορίως σε υπέρβαρους ή παχύσαρκους ασθενείς χωρίς σακχαρώδη διαβήτη οδήγησε σε σημαντικά μεγαλύτερη απώλεια βάρους σε σύγκριση με την υποδόρια λιραγλουτίδη 3 mg μία φορά την ημέρα. Μια διπλά τυφλή, τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο δοκιμή, η STEP TEENS, κατέδειξε ότι μεταξύ εφήβων με παχυσαρκία, η θεραπεία μία φορά την εβδομάδα με υποδόρια δόση σεμαγλουτίδης 2,4 mg παράλληλα με υγιεινοδιαιτητικές παρεμβάσεις οδήγησε σε μεγαλύτερη μείωση του δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) από ό,τι υγιεινοδιαιτητικές παρεμβάσεις μόνο, με ασφάλεια. Μια διπλά τυφλή, τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη με εικονικό́ φάρμακο μελέτη φάσης 3 με διάρκεια 72 εβδομάδων, η SURMOUNT-1, κατέδειξε ότι 5 mg, 10 mg ή 15 mg ενέσιμης τιρζεπατίδης μία φορά την εβδομάδα σε άτομα με παχυσαρκία παρείχαν σημαντικές και παρατεταμένες μειώσεις στο σωματικό βάρος με ασφάλεια.

Στη συνέχεια, η ενδοκρινολόγος, Διευθύντρια ΕΣΥ, Β. Βασιλείου παρουσίασε τις θεραπευτικές εξελίξεις στις ενδοκρινοπάθειες. Ένα νέο από του στόματος σκεύασμα, η παλτουσοτίνη, που χορηγείται μία φορά την ημέρα ήταν αποτελεσματική στη διατήρηση των τιμών IGF-I σε ασθενείς με μεγαλακρία που είχαν ανταποκριθεί στην θεραπεία με οκτρεοτίδη ή λανρεοτίδη. Η per os χορήγηση οκτρεοτίδης (OOC), όπως έδειξαν τα αποτελέσματα μιας παγκόσμιας κλινικής δοκιμής φάσης III, δεν ήταν κατώτερη από τη θεραπεία με iSRLs και μπορεί να είναι μια ευνοϊκή εναλλακτική λύση στα iSRL για πολλούς ασθενείς με μεγαλακρία. Η λεβοκετοκοναζόλη οδηγεί σε αποτελεσματικό βιοχημικό έλεγχο της υπερκορτιζολαιμίας σε ασθενείς με σύνδρομο Cushing και είναι ασφαλής σε παρατεταμένη χορήγηση για διάστημα 12 μηνών. Η χορήγηση θυροξίνης σε ευθυρεοειδικές έγκυες με θετικά θυρεοειδικά αυτοαντισώματα δεν βελτιώνει την έκβαση των κυήσεων.

Η δεύτερη συνεδρία ολοκληρώθηκε με την εισήγηση του Παθολόγου-Λοιμωξιολόγου, Διευθυντή ΕΣΥ, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Ε. Κωστή, ο οποίος παρουσίασε τις θεραπευτικές εξελίξεις στα  λοιμώδη νοσήματα.  Το 2022 αναδείχθηκαν νέα αντιβιοτικά. Η κοντεζολίδη (contezolid) είναι μια νέα οξαζολιδινόνη, δραστική έναντι Gram-θετικών αεροβίων, αναεροβίων, και του σταφυλόκοκκου MRSA και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για λοιμώξεις δέρματος και μαλακών μορίων και στο διαβητικό πόδι. Η γκεποτιδασίνη (Gepotidacin) είναι ένας νέος αναστολέας των βακτηριακών τοποϊσομερασών και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε  γυναίκες με μη επιπλεγμένες ουρολοιμώξεις. Η κεφιντεροκόλη είναι αποτελεσματική στις λοιμώξεις από  gram-αρνητικά βακτηρίδια που παράγουν μεταλλο-β-λακταμάσες. Στη  σηπτική καταπληξία σε εμπύρετους ουδετεροπενικούς ασθενείς με βακτηριαιμία, ο συνδυασμός β-λακτάμης και αμικασίνης δίνει τα καλύτερα αποτελέσματα, ενώ η εμπειρική προσθήκη ειδικής Gram θετικής κάλυψης  δεν επηρεάζει τη θνητότητα. Σε ασθενείς με φυματίωση ανθεκτική στη ριφαμπικίνη, ο συνδυασμός βιδακιλίνης, πριτομανίδης, λινεζολίδης  και μοξιφλοξασίνης, επί 24 εβδομάδες,  είχε  παρόμοια αποτελέσματα με  το  9-20 μηνών κλασικό σχήμα και καλύτερο προφίλ ασφαλείας. Διδύναμα εμβόλια έναντι του αρχικού στελέχους SARS-CoV-2 και των παραλλαγών  Όμικρον 4 και 5 χορηγούνται πλέον στο εμβολιαστικό πρόγραμμα έναντι της COVID-19. Η ρεμδεσιβίρη έχει θέση στη θεραπεία ασθενών με COVID-19, ενώ τα μονοκλωνικά αντισώματα δεν είναι αποτελεσματικά έναντι των νεότερων παραλλαγών του ιού. Η λενακαπαβίρη (lenacapavir) είναι ένας νέος αναστολέας καψιδίου του ιού HIV. Ο κος Κωστής τόνισε ότι η συνετή χρήση αντιβιοτικών είναι απαραίτητη για να αποφευχθεί η ανάπτυξη αντοχής στα αντιβιοτικά.

Η απογευματινή και τρίτη συνεδρία της εκδήλωσης  αφορούσε τα νεότερα δεδομένα για τα νοσήματα του γαστρεντερικού και του ήπατος.

Τη στρογγυλή τράπεζα άνοιξε ο Γαστρεντερολόγος, Συντονιστής Διευθυντής ΕΣΥ, Γαστρεντερολογική Κλινική, ΓΝΑ Αλεξάνδρα, Σ. Μιχόπουλος , ο οποίος παρουσίασε τις θεραπευτικές εξελίξεις στις ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου. Για την μέτρια προς σοβαρή νόσο Crohn, δύο νέες κατηγορίες φαρμάκων έδειξαν αποτελεσματικότητα: Οι αναστολείς της υπομονάδας p19 της ιντερλευκίνης 23 (risankizumab, mirikizumab, guselkumab) και ο εκλεκτικός αναστολέας των JAK κινασών upadacitinib. Η εντατική θεραπεία με adalimumab ίσως είναι ωφέλιμη στην αντιμετώπιση των στενώσεων. Η διάθεση των υποδορίως πλέον χορηγούμενων vedolizumab και infliximab πιθανώς να μειώσει το κόστος που σχετίζεται με την νοσοκομειακή χορήγηση της ενδοφλέβιας εκδοχής τους. Οι λίγες μελέτες άμεσης σύγκρισης βιολογικών παραγόντων δεν έχουν αναδείξει σημαντικές διαφορές μεταξύ τους. Για την σοβαρή ελκώδη κολίτιδα οι επιλογές εξακολουθούν να είναι περιορισμένες. Ο συνδυασμός κυκλοσπορίνης με vedolizumab έδειξε ικανοποιητικά αποτελέσματα. Νέα φάρμακα στις κατηγορίες των αναστολέων της p19 της ιντερλευκίνης 23 (mirikizumab), των αντί-ιντεγκρινών (etrolizumab, AMJ300) και των αναστολέων των JAK κινασών (upadacitinib, ivarmacitinib) έχουν δείξει ικανοποιητική αποτελεσματικότητα σε μέτρια προς σοβαρή ελκώδη κολίτιδα.

Στη συνέχεια, ο Καθηγητής Παθολογίας – Γαστρεντερολογίας, Γαστρεντερολογική Κλινική ΕΚΠΑ, ΓΝΑ Λαϊκό, Γ.Β.Παπαθεοδωρίδης ανέλυσε τις νεότερες θεραπευτικές εξελίξεις στις ιογενείς ηπατίτιδες. Η διαχρονική πρόοδος στη θεραπευτική της ηπατίτιδας Β οδηγεί στην εφαρμογή συνδυασμών «λειτουργικής» κάθαρσης του ιού HBV στο άμεσο μέλλον. Οι ομάδες θεραπευτικών επιλογών για τη χρόνια ηπατίτιδα Β περιλαμβάνουν την πεγκυλιωμένη ιντερφερόνη αλφα που έχει αντι-ιική και ανοσοτροποποιητική δράση καθώς και τα νουκλεοσιδικά ανάλογα που έχουν αμιγώς αντι-ιική δράση. Η βιοχημική και ιολογική ύφεση της χρόνιας ηπατίτιδας Β καθορίζεται με βάση ειδικά κριτήρια ανάλογα με τη θεραπευτική προσέγγιση. Στις θεραπείες συγκεκριμένης διάρκειας στόχος είναι η μακροχρόνια ιολογική και βιοχημική ύφεση μετά τη διακοπή της θεραπείας, ενώ στις μακροχρόνιες θεραπείες συντήρησης με αντι-ιικά στόχος είναι η διατήρηση της ιολογικής και της βιοχημικής ύφεσης υπό θεραπεία. Στους τελευταίους ασθενείς η επιβίωση μπορεί να είναι εφάμιλλη με το γενικό πληθυσμό. Παράλληλα, τα αντι-ικά μειώνουν την επίπτωση του ηπατοκυτταρικού καρκινώματος. Αναφορικά με τη χρόνια ηπατίτιδα C, ο κύριος στόχος της αντι-ιικής θεραπείας είναι η ιολογική κάθαρση η οποία σημαίνει μακροχρόνια ιολογική ανταπόκριση, δηλαδή μη ανιχνεύσιμο RNA του ιού στις 12 εβδομάδες μετά τη διακοπή της θεραπείας. Οι θεραπευτικές κατηγορίες των σύγχρονων αντι-ιικών περιλαμβάνουν αναστολείς NS3/4 πρωτεάσης, αναστολείς NS5A και αναστολείς NS5B πολυμεράσης. Η επιλογή και η αλληλουχία των φαρμάκων εξαρτάται από τη νεφρική λειτουργία και την παρουσία ή όχι μη αντιρροπούμενης κίρρωσης. Οι άξονες του εθνικού σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση της ηπατίτιδας περιλαμβάνουν την αγωγή υγείας, την πρόληψη και την ευαισθητοποίηση του πληθυσμού, τον προσυμπτωματικός έλεγχος, τη σωστή διάγνωση και θεραπεία, καθώς και την παρακολούθηση, την αποκατάσταση και τη χρόνια φροντίδα των ασθενών.       

Ακολούθως, ο Καθηγητής Παθολογίας – Γαστρεντερολογίας, Β’ Παθολογική Κλινική ΕΚΠΑ, ΓΝΑ Ιπποκράτειο, Σ. Μανωλακόπουλος ανέλυσε τις νεότερες θεραπευτικές εξελίξεις στη μη Αλκοολική Λιπώδη Νόσο του Ήπατος. Πρόκειται για μια ασυμπτωματική νόσο, με πολύπλοκη παθογένεια, όπου υπάρχει μια ηπατολογική συνιστώσα και σχετίζετε με την παχυσαρκία. Δεν υπάρχει ισχυρή συσχέτιση με τη βιοχημεία του ήπατος, ενώ η διάγνωση βασίζεται σε συνδυασμό βιοχημείας, απεικόνισης, ιστολογίας. Άτομα με δείκτη μάζας σώματος >30kg/m2, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, μεταβολικό σύνδρομο πρέπει να ελέγχονται για μη Αλκοολική Λιπώδη Νόσο του Ήπατος. Η αντιμετώπιση της νόσου απαιτεί μια διεπιστημονική προσέγγιση και περιλαμβάνει αλλαγές στη διατροφή και στον τρόπο ζωής, θεραπεία συννοσηροτήτων, φαρμακευτική αγωγή, ενδοσκοπική και βαριατρική αντιμετώπιση. Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει επίσημα εγκεκριμένο φάρμακο ειδικά για τη συγκεκριμένη νόσο. Η φαρμακευτική αγωγή στοχεύει στη μείωση της φλεγμονής, της λιποτοξικότητας, της απόπτωσης και της ίνωσης. Ο συνδυασμός πιογλιταζόνης με βιταμίνη Ε, η σεμαγλουτίδη, η ρεσμετιρόνη, το ομπετιχολικό οξύ και η λανιφιμπρανόρη αποτελούν φαρμακευτικές επιλογές με ενθαρρυντικά αποτελέσματα στις κλινικές μελέτες.

Η στρογγυλή τράπεζα συνεχίστηκε με την εισήγηση του Καθηγητή Βιοχημείας – Ογκολογίας, Εργαστήριο Βιολογικής Χημείας ΕΚΠΑ, Μ. Καραμούζη, ο οποίος ανέλυσε τις νεότερες θεραπευτικές εξελίξεις στον καρκίνο του γαστρεντερικού συστήματος. Η μοριακή ταυτοποίηση του όγκου είναι πλέον απαραίτητη και καθοδηγεί την επιλογή της θεραπευτικής προσέγγισης σε εξατομικευμένη βάση. Σύμφωνα με τις αναθεωρημένες κατευθυντήριες οδηγίες της ESMO για τη διαχείριση ασθενών με μεταστατικό κολο-ορθικό καρκίνο, η θεραπευτική αντιμετώπιση και η επιλογή θεραπειών τόσο στην πρώτη γραμμή όσο και στην υποτροπή καθορίζεται από την παρουσία ή μη μεταλλαγών στα γονίδια HER2, RAS, BRAF. Το 2022 έλαβε ταχεία έγκριση ο συνδυασμός tucatinib με trastuzumab για ανεγχείρητο ή μεταστατικό καρκίνο παχέος εντέρου HER2 θετικό, RAS wild type που εμφανίζει πρόοδο μετά από χημειοθεραπεία με FU, πλατίνα και ιρινοτεκάνη. Στην τυχαιοποιημένη μελέτη φάσης 3 TOPAZ-1, η προσθήκη του durvalumab στη χημειοθεραπεία gemcitabine/cisplatin αύξησε σημαντικά την ολική επιβίωση και το διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου σε ασθενείς με προχωρημένο, μη εξαιρέσιμο χολαγγειοκαρκίνωμα. Ο νέος θεραπευτικός συνδυασμός εντάχθηκε στις αναθεωρημένες κατευθυντήριες οδηγίες της ESMO για τη διαχείριση ασθενών με χολαγγειοκαρκίνωμα. Για τους ασθενείς με υποτροπή, οι θεραπευτικές αποφάσεις θα πρέπει να λαμβάνονται ανάλογα με το μοριακό προφίλ (μεταλλάξεις IDH, FGFR, BRAF, HER2, MSI/dMMR). Σε ασθενείς με μη εξαιρέσιμο μεταστατικό ή υποτροπιάζον πλακώδες καρκίνωμα οισοφάγου ο συνδυασμός nivolumab με χημειοθεραπεία ή με ipilimumab ανέδειξε όφελος ως προς το διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου ιδιαίτερα σε ασθενείς με θετική έκφραση PD-L1.

Η απογευματινή συνεδρία έκλεισε με την εισήγηση του Καθηγητή Παθολογίας – Ηπατολογίας, Β’ Παθολογική Κλινική ΕΚΠΑ, ΓΝΑ Ιπποκράτειο, Ι. Κοσκίνα σχετικά με τις νεότερες θεραπευτικές εξελίξεις στον καρκίνο του ήπατος. Στην τυχαιοποιημένη μελέτη φάσης 3 HIMALAYA, ο συνδυασμός tremelimumab και durvalumab έδειξε στατιστικά σημαντική διαφορά στην ολική επιβίωση έναντι του sorafenib, 16.4 μήνες έναντι 13.7 μηνών, σε ασθενείς με μη εξαιρέσιμο ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα. Μαζί με τον συνδυασμό της ατεζολιζουμάμπης με τη μπεβασιζουμάμπη αποτελούν τις θεραπείες εκλογής για τη συστηματική θεραπεία 1^ης γραμμής.  H ανοσοθεραπεία είναι θεραπείας εκλογής 1^ης γραμμής, άνοιξε νέους δρόμους και βελτίωσε σημαντικά την επιβίωση των ασθενών με ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα. Συσχετίζεται με καλύτερη ποιότητα ζωής σε σύγκριση με τους αναστολείς τυροσινικής κινάσης. Είναι απαραίτητες περαιτέρω μελέτες για αξιολόγηση της «μοριακής ταυτότητας» και του μικροπεριβάλλοντος του ηπατοκυτταρικού καρκίνου, καθώς και την ανεύρεση δεικτών ανταπόκρισης και αντοχής στη θεραπεία, με στόχο την εξατομικευμένη θεραπεία. Κλινικές μελέτες που συνδυάζουν την ανοσοθεραπεία με αναστολείς τυροσινικής κινάσης ή/και τοπικοπεριοχικές θεραπείες βρίσκονται σε εξέλιξη.