Αθήνα, Φεβρουάριος 2022. Τα οστά ενός παιδιού βρέθηκαν μέσα σε μία εργαλειοθήκη. Πριν 5 χρόνια, ο επτάχρονος Ανδρέας κακοποιήθηκε βάναυσα και δολοφονήθηκε. Πριν 4 χρόνια, η αδελφή του απομακρύνθηκε από το σπίτι μετά από αναφορά ύποπτων εκχυμώσεων από το σχολείο της.
Έφηβη μητέρα. Απουσία βιολογικού πατέρα. Συμβίωση με σύντροφο χωρίς συγγένεια με τα παιδιά. Κατάχρηση ουσιών. Απουσία υποστήριξης συγγενών.
Όλοι γνωστοί παράγοντες κινδύνου για κακοποίηση των παιδιών. Η ευαλωτότητα αυτής της οικογένειας θα μπορούσε να έχει αντιμετωπιστεί με πρώιμη παρέμβαση. Η οδύνη και ο θάνατος θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί.
Η πρωτογενής πρόληψη της κακοποίησης των παιδιών αποτελεί μία αποτελεσματική, οικονομικά συμφέρουσα και ηθικά επιβεβλημένη στρατηγική για τη δημόσια υγεία. Μία επιστημονικά τεκμηριωμένη παρέμβαση περιλαμβάνει ποιοτικά προγράμματα επισκέψεων, στα οποία ένας επισκέπτης υγείας παρέχει υπηρεσίες στο γονέα και στο παιδί στο περιβάλλον του σπιτιού τους. Βάσει της μακρόχρονης πλέον διεθνούς εμπειρίας, το 2017 η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής εξέδωσε οδηγία υποστήριξης των προγραμμάτων επισκέψεων στο σπίτι, σημειώνοντας ότι αποτελούν μία διαγενεακή παρέμβαση που μπορεί να σπάσει τον φαύλο κύκλο της κοινωνικοοικονομικής μειονεκτικότητας και της πτωχής υγείας. Στην πατρίδα μας, η επείγουσα ανάγκη τέτοιων παρεμβάσεων αναδεικνύεται στην έκθεση της UNICEF για την κατάσταση των παιδιών και νέων του 2019:
“30.5% των παιδιών (0-17) ήταν σε κίνδυνο για φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό (568,000 παιδιά)”
“Απουσία κοινοτικών προγραμμάτων πρόληψης και πρώιμης παρέμβασης για την υποστήριξη οικογενειών σε αυξημένο κίνδυνο για άσκηση βίας εναντίον παιδιών”
“Περιορισμένες κοινοτικές υποδομές και πόροι, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης και της στελέχωσης σε τοπικό επίπεδο, όπως και απουσία επενδύσεων στη συνεχιζόμενη εκπαίδευση επαγγελματιών πρώτης γραμμής”
Η Αλεξάνδρα Σολδάτου, Αναπλ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής, Υπεύθυνη της Μονάδας Φροντίδας για την Ασφάλεια των Παιδιών, Β’ Παιδιατρική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ (Διευθύντρια: Καθ. Μ. Τσολιά), επισκέφθηκε την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Yale των ΗΠΑ με υποτροφία του Ιδρύματος Fulbright με σκοπό την προσαρμογή ενός τεκμηριωμένου προγράμματος επισκέψεων στο σπίτι για την Ελλάδα. Κατά το τρίμηνο της παραμονής της στο Yale (Απρίλιος – Ιούνιος 2022) και επί ένα εξάμηνο πριν την επίσκεψη, η κα Σολδάτου συνεργάστηκε με τον Καθηγητή Παιδιατρικής John M. Leventhal για αξιοποιήσει την υπάρχουσα εμπειρία στην πολιτεία Connecticut με μείωση της επιβεβαιωμένης παιδικής κακοποίησης κατά 22% για τις οικογένειες που συμμετείχαν σε προγράμματα επισκέψεων στο σπίτι.
Στα προγράμματα αυτά, με την κατάλληλη εκπαίδευση και εποπτεία επισκέπτες υγείας συνεργάζονται με ευάλωτες οικογένειες με στόχο την υποστήριξη του γονικού ρόλου και την αντιμετώπιση δυσκολιών τα πρώτα χρόνια ζωής του παιδιού βάσει του τεκμηριωμένου μοντέλου Parents as Teachersâ. Η εκπαίδευση των επισκεπτών υγείας επικεντρώνεται σε τρεις άξονες: την ανατροφή, την ανάπτυξη των παιδιών και τη διασύνδεση της οικογένειας με την κοινότητα. Εκτός των Η.Π.Α., το μοντέλο αυτό έχει εφαρμοστεί με επιτυχία στο Η.Β., τον Καναδά, τη Γερμανία και την Ελβετία, με εντυπωσιακά αποτελέσματα για τα παιδιά (π.χ. μείωση της επίπτωσης της κακοποίησης – παραμέλησης, αυξημένη σχολική ετοιμότητα, προαγωγή υγείας και ανάπτυξης) και για τους γονείς τους (π.χ. αυξημένη απασχόληση και ευκαιρίες συνεχιζόμενης εκπαίδευσης).
Η εφαρμογή ενός προγράμματος επισκέψεων στο σπίτι περιλαμβάνει: α) τη διαλογή και ανίχνευση ευάλωτων οικογενειών που προσέρχονται σε δομή υγείας κατά την κύηση, την περιγεννητική ή νεογνική/ πρώτη βρεφική περίοδο, β) την πρόταση στις οικογένειες για συμμετοχή, και γ) την παρέμβαση με την παροχή συμβουλών για τη φροντίδα των μικρών παιδιών, την προτυποποίηση πρακτικών ανατροφής, την αντιμετώπιση δυσκολιών και την ενδυνάμωση της οικογένειας τα πρώτα χρόνια ζωής του παιδιού. Οι επισκέπτες υγείας πραγματοποιούν τις επισκέψεις στο περιβάλλον του σπιτιού (δια ζώσης ή εξ αποστάσεως) ή και σε δημόσιους χώρους της κοινότητας στην οποία υπηρετούν. Τα στελέχη των προγραμμάτων διενεργούν τακτικές μετρήσεις με σταθμισμένα εργαλεία για την υγεία των γονέων και την ανάπτυξη των παιδιών και συλλέγουν δεδομένα σε έξι τομείς (υγεία μητέρας – παιδιού, παιδικές κακώσεις / κακοποίηση / επισκέψεις στα επείγοντα, σχολική ετοιμότητα και επίδοση, βία μεταξύ συντρόφων, οικογενειακή οικονομική επάρκεια, διασύνδεση / παραπομπές). Κλειδί για την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων θεωρείται η ανάπτυξη θερμών και υποστηρικτικών σχέσεων του επισκέπτη υγείας με τις οικογένειες που αναλαμβάνει. Η πιλοτική εφαρμογή ενός ανάλογου προγράμματος επισκέψεων στο σπίτι προσαρμοσμένου στην ελληνική πραγματικότητα μπορεί να βελτιώσει τις υπηρεσίες υγείας που προσφέρονται στις οικογένειες, αλλά και να παράξει πολλαπλές ευκαιρίες εκπαίδευσης και έρευνας για όλα τους εμπλεκόμενους φορείς.
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.