Σε αντίθεση με τις σημερινές φώκιες, το ζώο αυτό ζούσε στη στεριά. Η μελέτη αποκαλύπτει ότι το πλάσμα αυτό χρησιμοποιούσε τα μουστάκια του για την αναζήτηση τροφής μέσα στα ποτάμια και τις λίμνες όπου κυνηγούσε. Τα ευρήματα ρίχνουν περαιτέρω φως στο πως οι αρχαίες φώκιες εξελίχθηκαν από ζώα της στεριάς σε ζώα της θάλασσας.
Οι σημερινές φώκιες, οι θαλάσσιοι λέοντες και οι θαλάσσιοι ίπποι είναι θηλαστικά που έχουν προσαρμοστεί στη θάλασσα. Τα ζώα αυτά χρησιμοποιούν τις απτικές τρίχες του προσώπου τους (κοινώς μουστάκια) για την ανίχνευση δονήσεων στο νερό, διευκολύνοντας έτσι την εύρεση τροφής. Μέχρι σήμερα οι επιστήμονες δεν ήταν σίγουροι πότε οι φώκιες και οι συγγενείς τους άρχισαν να χρησιμοποιούν τα μουστάκια τους με αυτόν τον τρόπο. Για να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα ο Γεώργιος Λύρας και οι συνεργάτες του στράφηκαν στο Ποταμοθήριο (Εικόνα 1), μία αρχέγονη φώκια που δεν είχε πτερύγια, αλλά πόδια για περπάτημα και ζούσε στη στεριά. Το ζώο αυτό έζησε πριν από 24 εκατομμύρια χρόνια, ακριβώς την περίοδο που οι φώκιες και οι συγγενείς τους (επιστημονικά ονομάζονται πτερυγιόποδα) άρχισαν να κάνουν τη μετάβαση από την ξηρά στη θάλασσα.
Καθώς η συμπεριφορά δεν απολιθώνεται, οι επιστήμονες σκέφτηκαν να εξετάσουν τον εγκέφαλο του Ποταμοθηρίου. Ο εγκέφαλος των σαρκοφάγων θηλαστικών αφήνει αποτυπώματα πάνω στα εσωτερικά τοιχώματα του κρανίου. Η αποτύπωση του εγκεφάλου είναι τόσο τέλεια, που οι επιστήμονες μπορούν να εξετάσουν τις έλικες και αύλακες του εγκεφάλου (ακόμη και εξαφανισμένων ζώων) μελετώντας αυτά τα αποτυπώματα.
Η ομάδα συνέκρινε τον εγκέφαλο του Ποταμοθηρίου με τους εγκεφάλους 31 σύγχρονων σαρκοφάγων θηλαστικών. Παρατήρησαν ότι το τμήμα του εγκεφάλου που δέχεται σήματα από τη μουσούδα είναι μεγαλύτερο στα υδρόβια θηλαστικά που χρησιμοποιούν κυρίως τα μουστάκια τους για να εξερευνήσουν το περιβάλλον. Για παράδειγμα είναι πολύ ανεπτυγμένο στις φώκιες και σε ορισμένες ενυδρίδες και μοσχογαλίδες (Εικόνα 2). Όταν εξέτασαν τα απολιθωμένα πτερυγιόποδα διαπίστωσαν ότι και αυτά είχαν ανεπτυγμένη αυτή την περιοχή του εγκεφάλου. Πρόσεξαν επίσης ότι η επέκτασή της εν λόγω περιοχής είχε ξεκινήσει από το Ποταμοθήριο (Εικόνα 3). Οπότε το Ποταμοθήριο ήταν ένα από τα πρώτα πτερυγόποδα που χρησιμοποίησαν τα μουστάκια τους για να αναζητήσουν τροφή και να εξερευνήσουν τον υδάτινο κόσμο.
Η μεγάλη σημασία αυτής της ανακάλυψης είναι ότι διαπιστώθηκε ότι μια κομβικής σημασίας προσαρμογή για την διαβίωση στη θάλασσα, εμφανίστηκε στην ξηρά, δηλαδή προτού γίνει η μετάβαση στη θάλασσα. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η χρήση των απτικών τριχών του προσώπου έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτή τη μετάβαση και την επακόλουθη εξελικτική επιτυχία των φωκωειδών και των συγγενών τους.
Επιστημονικό Περιοδικό: Communications Biology
DOI: https://doi.org/10.1038/s42003-023-05135-z
Η δημοσίευση είναι διαθέσιμη στο https://www.nature.com/articles/s42003-023-05135-z?fbclid=IwAR3kFWTZutl3Z8oDEmZGN3PSi5aihF6uJXle1yFwnKDfK9lfLYrhnkeVtro#citeas
Επεξηγηματικό βίντεο για το άρθρο: https://youtu.be/LfPNU8rn24U (δημιουργία της Μιράντας Κούβαρη).
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.