του Λέκτορα Αστροφυσικής Κοσμά Γαζέα, Τμήμα Φυσικής ΕΚΠΑ, kgaze@phys.uoa.gr
Κλειδί για την κατανόηση της δημιουργίας του Ηλιακού μας συστήματος αποτελούν τα αρχικά σώματα που δημιουργήθηκαν, οι «δομικοί λίθοι» των πλανητών, τα ονομαζόμενα πλανητοειδή. Η πλειοψηφία των πλανητοειδών που δεν συνέβαλλαν στη δημιουργία των πλανητών εξοστρακίστηκαν από το Ηλιακό Σύστημα, ενώ αυτά που παρέμειναν υπέστη καταστροφικές συγκρούσεις δημιουργώντας μικρότερα σώματα, όπως τους αστεροειδείς. Στη Κύρια Ζώνη αστεροειδών, εξακολουθεί να υπάρχει ένας μικρός αριθμός πλανητοειδών, που έχουν παραμείνει αναλλοίωτα στο πέρασμα του χρόνου, από την αρχή του Ηλιακού Συστήματος, δηλαδή 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Η Κύρια Ζώνη αστεροειδών αποτελείται από εκατοντάδες χιλιάδες σώματα μικρής μάζας, συνεπώς είναι εξαιρετικά δύσκολο να εντοπιστούν.
Μία επαναστατική μέθοδος προσδιορίζει τις αρχαιότερες ομάδες, τις λεγόμενες οικογένειες αστεροειδών, που δημιουργήθηκαν στα πρώτα στάδια του Ηλιακού Συστήματος από κάποια σύγκρουση πλανητοειδών. Αυτό μας επιτρέπει να εντοπίσουμε τους εναπομείναντες πλανητοειδείς που δεν ανήκουν σε κάποια οικογένεια και συνεπώς δεν αποτελούν θραύσμα κάποιας σύγκρουσης. Τα σώματα αυτά, «άθικτα» εδώ και 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για το πρώιμο Ηλιακό μας Σύστημα.
Προκειμένου αυτή μέθοδος να επιβεβαιωθεί απαιτούνται ανεξάρτητες αστρονομικές παρατηρήσεις των αστεροειδών που υποστηρίζεται ότι ανήκουν στις αρχαιότερες οικογένειες. Από τις αστρονομικές παρατηρήσεις εξάγεται η περιστροφική τους κατάσταση και το σχήμα τους, σημαντική πληροφορία για τον προσδιορισμό των οικογενειών.
Για το σκοπό αυτό, ξεκίνησε από το ΕΚΠΑ μια διεθνής εκστρατεία παρατήρησης με την ονομασία ‘Ancient Asteroids’ (http://users.uoa.gr/~kgaze/ancient_asteroids.html) [1] στην οποία συμμετέχουν με ενεργό ρόλο αστεροσκοπεία και ερευνητικά ιδρύματα από 6 χώρες. Συγκεκριμένα:
- Γεροσταθοπούλειο Αστεροσκοπείο του Πανεπιστημίου Αθηνών (UOAO), Ελλάδα
- Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ελλάδα
- NOAK Observatory (μέλος του International Asteroid Warning Network), Ελλάδα
- Observatoire de la Côte d’Azur (OCA ), Γαλλία
- Lowell Observatory, Αριζόνα, Η.Π.Α.
- BSA Observatory, Ιταλία
- Bigmuskie Observatory, Ιταλία
- Astronomical institute of Charles University, Τσεχία
- Belgrade Astronomical Observatory, Σερβία
Στις πιο πρόσφατες μελέτες της ομάδας του ΕΚΠΑ συνέβαλλαν με τα δεδομένα τους άλλα 19 αστεροσκοπεία από Γαλλία, Ελβετία, Πολωνία, Τσεχία, Η.Π.Α. και Αυστραλία, καθιστώντας το Τμήμα Φυσικής έναν κόμβο επικοινωνίας των διεθνών ερευνητικών ομάδων, που εργάζονται στο πεδίο αυτό. Το αποτέλεσμα της έρευνας αυτής έχει δημοσιευθεί στο περιοδικό Astronomy & Astrophysics.
Ο κύριος στόχος της παρατηρησιακής αυτής εκστρατείας είναι η δημιουργία ενός διεθνούς δικτύου συνεργασίας μεταξύ επαγγελματιών και ερασιτεχνών αστρονόμων, προκειμένου να πραγματοποιήσουν αστρονομικές παρατηρήσεις των πιο αρχέγονων αστεροειδών που έχουν ανακαλυφθεί. Αυτή η έρευνα θα συμβάλει στην κατανόηση των πρώτων σταδίων της εξέλιξης του Ηλιακού Συστήματος καθώς και τον φυσικό μηχανισμό δημιουργίας αστεροειδών και πλανητών.
Το πρόγραμμα ‘Ancient Asteroids’ συντονίζεται από τον Δρ. Κοσμά Γαζέα, Λέκτορα Παρατηρησιακής Αστροφυσικής, ΕΚΠΑ, ενώ περισσότερες πληροφορίες μπορούν να αναζητηθούν στην ιστοσελίδα του προγράμματος: http://users.uoa.gr/~kgaze/ancient_asteroids.html
Τα αποτελέσματα της έρευνας θα καταχωρηθούν στη μεγαλύτερη βάση δεδομένων φυσικών ιδιοτήτων των αστεροειδών, στο Minor Planet Physical Properties Catalog (MP3C) [2], η οποία συνάδει με το όραμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ανοιχτά δεδομένα, προσβάσιμα σε όλους.
Αναφορές
[1] Ancient Asteroids’ (http://users.uoa.gr/~kgaze/ancient_asteroids.html)
[2] Minor Planet Physical Properties Catalog (MP3C) (https://mp3c.oca.eu/)
[3] Άρθρο στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ για το πρόγραμμα ‘Ancient Asteroids’ http://users.uoa.gr/~kgaze/ancient_asteroids/documents/210321_BHMA_Science_Ancient_Asteroids.png
Φωτογραφικό Υλικό για το άρθρο:
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.