Μεγάλη διεθνής διάκριση για το Εργαστήριο Φυσιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Βράβευση του Επίκουρου Καθ. Κωνσταντίνου Παληκαρά
με την επιχορήγηση για νέους ταλαντούχους Ερευνητές από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC Starting Grant)

Ο Δρ. Κωνσταντίνος Παληκαράς, Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας του Εργαστηρίου Φυσιολογίας «Φυσιολογείον» της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, επελέγη για χρηματοδότηση από το πολύ ανταγωνιστικό πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (European Research Council; ERC Starting Grant) για ερευνητές που βρίσκονται στην αρχή της σταδιοδρομίας τους. Μοναδικό κριτήριο είναι η επιστημονική αριστεία και στόχος του προγράμματος είναι η προσέλκυση κορυφαίων ερευνητών από όλο τον κόσμο ώστε να έρθουν και να παραμείνουν στην Ευρώπη. Το πρόγραμμα ERC Starting Grant υποστηρίζει τους νέους ταλαντούχους επιστήμονες να ανεξαρτητοποιηθούν, να συγκροτήσουν τη δική τους ερευνητική ομάδα και να διεξαγάγουν πρωτοποριακή έρευνα. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα και η εξειδίκευση του Δρ. Παληκαρά γεφυρώνουν τα πεδία της νευροεπιστήμης, της γήρανσης και του μεταβολισμού.

Ο Δρ. Παληκαράς θα μελετήσει τον ρόλο του μεταβολισμού των νευρικών κυττάρων, και ειδικά της εξειδικευμένης αυτοφαγίας των μιτοχονδρίων (μιτοφαγία), στην συναπτική πλαστικότητα κατά τη διάρκεια της γήρανσης. Η σύναψη, το σημείο επικοινωνίας μεταξύ νευρώνων, αποτελείται από μία δυναμική ομάδα πρωτεϊνών που περιλαμβάνει υποδοχείς για νευροδιαβιβαστές, ικριώματα και σηματοδοτικά μόρια, μεταξύ άλλων. Επίσης, η σύναψη απαιτεί υψηλά ποσά ενέργειας και βασίζεται στην εύρυθμη μιτοχονδριακή λειτουργία όχι μόνο για τη διατήρηση της βασικής συναπτικής δραστηριότητας και των νευρωνικών δικτύων, αλλά και για τη συναπτική αναδιαμόρφωση που σχετίζεται με την ικανότητα του νευρικού ιστού να προσαρμόζεται σε αλλαγές στο περιβάλλον, να σχηματίζει μνήμες και να μαθαίνει νέες δραστηριότητες. Τυχόν ανωμαλία στη μορφογένεση ή αναδιαμόρφωση των συνάψεων σχετίζεται με πληθώρα νευρολογικών διαταραχών που χαρακτηρίζονται από νοητική καθυστέρηση και γνωστική δυσλειτουργία.

Η μιτοφαγία είναι μια εξειδικευμένη μορφή κυτταρικής αυτοφαγίας, δηλαδή ένας επιλεκτικός τρόπος απομάκρυνσης και καταστροφής των δυσλειτουργικών μιτοχονδρίων, με αποτέλεσμα τον ακριβέστερο συντονισμό του μιτοχονδριακού πληθυσμού με τη διατήρηση του ενεργειακού μεταβολισμού. Πρόσφατες μελέτες έχουν αποκαλύψει ότι η μιτοφαγία παίζει κρίσιμο ρόλο στη διατήρηση της ακεραιότητας των νευρικών κυττάρων κάτω από συνθήκες έντονου στρες, αλλά παραμένει άγνωστος ο ρυθμιστικός της ρόλος στη διατήρηση και στη δημιουργία των νευρωνικών δικτύων. Ομοίως, αν και είναι ευρέως γνωστό ότι η διατήρηση της μιτοχονδριακής ομοιόστασης είναι απαραίτητη για τη λειτουργία των συνάψεων, παραμένει άγνωστη ως τώρα η συμβολή της μιτοφαγίας στην συναπτική μορφογένεση και πλαστικότητα.

Η χρηματοδοτούμενη έρευνα του κ. Παληκαρά, έχει ως στόχο τη συστηματική μελέτη των μηχανισμών που είναι υπεύθυνοι για τον έλεγχο της μιτοφαγίας στα νευρικά κύτταρα, να προσδιορίσει τον τρόπο με τον οποίο η μιτοφαγία ρυθμίζει την συναπτική πλαστικότητα και το πώς η απορρύθμισή της μιτοφαγίας οδηγεί σε δυσλειτουργία των συνάψεων και σε συμπεριφορικές διαταραχές κατά τη γήρανση. Η αποκάλυψη των μηχανισμών αυτών αναμένεται ότι θα διευκολύνει σημαντικά την ανάπτυξη αποτελεσματικών παρεμβάσεων, με στόχο την αντιμετώπιση σοβαρών ασθενειών του νευρικού συστήματος και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στις μεγάλες ηλικίες.

ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Ο Κωνσταντίνος Παληκαράς είναι Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας και ηγείται επίσης της Ερευνητικής Μονάδας Νευρογενετικής και Γήρανσης, η οποία υπάγεται στο Εργαστήριο Φυσιολογίας «Φυσιολογείον» της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Σπούδασε Βιολογία και είναι διδάκτορας του τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και εκπόνησε μεταδιδακτορικές σπουδές στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ) και στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης. Τα ερευνητικά του ενδιαφέρονται εστιάζονται στη μελέτη των μοριακών μηχανισμών που διέπουν τη λειτουργία του νευρικού συστήματος σε φυσιολογικές και παθολογικές καταστάσεις. Με τις επιστημονικές του μελέτες έχει συμβάλει σημαντικά στην κατανόηση των μοριακών μηχανισμών του νευρεκφυλισμού και της γήρανσης. Οι ερευνητικές του προσπάθειες εστιάζονται στον χαρακτηρισμό των μηχανισμών ελέγχου ποιότητας των μιτοχονδρίων και το πως αυτοί επηρεάζουν την ομοιόσταση των νευρώνων. Επιπλέον, ενδιαφέροντα της ερευνητικής του ομάδας περιλαμβάνουν (1) την ανακάλυψη νέων φυτικών και συνθετικών χημικών ενώσεων που διατηρούν την λειτουργία των μιτοχονδρίων κατά τη γήρανση, (2) τη μελέτη των μοριακών μηχανισμών που ρυθμίζουν τον νευροεκφυλισμό και τη γήρανση, (3)την ανάπτυξη μοντέλων νευροεκφυλιστικών ασθενειών στον νηματώδη Caenorhabditis elegans, και (4) την ανάπτυξη νέων γενετικών εργαλείων για την βιοϊατρική έρευνα. Για το σύνολο της επιστημονικής του συνεισφοράς, έχει βραβευτεί με σημαντικές διεθνείς και εθνικές διακρίσεις μεταξύ των οποίων το βραβείο αριστείας «Φώτης Καφάτος» στην βιολογία από την Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημών (ΠΕΒ), η υποτροφία «Μαρίας Μιχαήλ Μανασάκη» από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το βραβείο DeLill Nasser της Genetics Society of America. Έχει πετύχει εξαιρετικά ανταγωνιστικές χρηματοδοτήσεις από το Ίδρυμα Μποδοσάκη, το AXA Research Fund, το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ) και το Fondation Santé. Εργασίες του έχουν δημοσιευθεί σε διεθνή περιοδικά όπως το Nature, Nature Cell Biology, Nature Neuroscience, Cell Reports, Nature Communications, Nature Aging και Nature Biomedical Engineering.

Περισσότερες πληροφορίες:
Δρ. Κωνσταντίνος Παληκαράς
Επίκουρος Καθηγητής, Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας «Φυσιολογείον»
Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
eMail: palikarask@med.uoa.gr, Τηλ.: +30 2107462552 ή +30 6957650513

Σχετικοί σύνδεσμοι:
http://scholar.uoa.gr/palikarask
https://physiology.med.uoa.gr/
https://erc.europa.eu/homepage
https://erc.europa.eu/news-events/news/starting-grants-2022-call-results
https://erc.europa.eu/sites/default/files/2022-11/erc_2022_statistics.pdf