«H μεταστροφή του Αχιλλέα στα ‘επί Πατρόκλω άθλα’ της ραψωδίας Ψ της Ιλιάδος. Ο βαθύτατος πόνος ως αφορμή για την αναδιαμόρφωση της προσωπικότητας του ανθρώπου». Διάλεξη Κωνσταντίνας Γογγάκη, Αν. Καθηγήτριας ΣΕΦΑΑ Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Διάλεξη έδωσε την Τρίτη 3 Ιουνίου, στις 19.00-21.00 στον Φιλολογικό Σύλλογο ‘Παρνασσός’,  η Κωνσταντίνα Γογγάκη, Αν. Καθηγήτρια ΣΕΦΑΑ ΕΚΠΑ.

Η διάλεξη οργανώθηκε στο πλαίσιο των εκδηλώσεων: ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΊΑΣ ΠΑΡΑ ΤΩι ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩι ΑΘΗΝΩΝ 2024-2025. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΣ
Που διοργανώνουν οι:
– “Διεθνής Επιστημονική Εταιρεία Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας” (Δ.Ε.Ε.Α.Ε.Φ.)
– Σωματείον “ΔΙΟΝΥΣΟΣ”
– Φιλολογικός Σύλλογος “ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ”

Τα Ομηρικά έπη αποτελούν έναν παγκόσμιο θησαυρό της λογοτεχνικής και της ιστορικής μνήμης, που σφράγισε ολόκληρη την πνευματική δημιουργία του ελληνικού αλλά και του δυτικού πολιτισμού, καθ’ όσον η ομηρική αντίληψη για τον άνθρωπο αποτελεί και την πρώτη βαθμίδα της ευρωπαϊκής σκέψης (Snell, 1975, Latacz, 1997).

Τα έπη του Ομήρου αποτελούν επίσης τον χώρο στον οποίο μνημονεύονται για πρώτη φορά στον γραπτό λόγο αγώνες αθλητικοί, η περιγραφή των οποίων αποτελούν την πηγή για τις συνήθειες και τις αντιλήψεις της Μυκηναϊκής περιόδου.

Η ραψωδία Ψ της Ίλιάδος είναι αφιερωμένη στην εναργή περιγραφή των επιτάφιων αγώνων που οργανώνονται από τον Αχιλλέα μετά την καύση του «δέματος» του νεκρού Πατρόκλου (Γογγάκη, 2003). Οι επιτύμβιοι αγώνες αποτελούν επιβιώσεις μιας ακμαιότατης και πανάρχαιας λατρείας των νεκρών, και αποσκοπούν στην απόδοση τιμών για τον εξευμενισμό της ψυχής του νεκρού ήρωα, ώστε να μην ασκήσει αρνητικές επιδράσεις στους ζωντανούς (Rohde,1910). Επισημαίνεται ότι σύμφωνα με την μυθολογική παράδοση, οι αγώνες που εξελίχτηκαν στους μεγάλους πανελλήνιους αγώνες (Ολυμπιακοί, Πύθια, Νέμεα, Ίσθμια) δεν ήταν στο ξεκίνημά τους παρά επικήδειοι αγώνες, που τελούνταν δίπλα στα μνημεία των αρχαίων ηρώων.

Ο Αχιλλέας, μετά τον θάνατο του Πατρόκλου, εξωτερικεύει τον μεγάλο του πόνο και τον θυμό του, με ακραίες αντιδράσεις, μη μπορώντας να αποδεχτεί τον ξαφνικό και άδικο χαμό του αγαπημένου του φίλου. Αμέσως μετά εγκαταλείπει την ‘μήνιν’ του, για να δοθεί ολοκληρωτικά στον θρήνο, καθώς «τον σκέπασε το μαύρο σύννεφο της θλίψης», κατά τον Όμηρο. Το ξέσπασμα αυτό λειτουργεί λυτρωτικά για τον ήρωα, ώστε να εισέλθει, σταδιακά, στη φάση της συνειδητοποίησης του θανάτου, ξαναβρίσκοντας και τα ευγενικά χαρακτηριστικά του. Στη συνέχεια ο Αχιλλέας εξέρχεται από την οδυνηρή εμπειρία του θανάτου περισσότερο «εξανθρωπισμένος» από πριν, με νέα ποιοτικά δεδομένα στην προσωπικότητά του. Στην κατάληξη των επικήδειων αγώνων ο Αχιλλέας είναι ο πιο αγνώριστος απ’ όλους. Ο ήρωας αυτός, με σταθερό γνώρισμά του ως τώρα την αδιαλλαξία, γίνεται στην ενότητα αυτή ο διαλλακτικότερος όλων, ακτινοβολώντας την καλοσύνη που χαρακτηρίζει τους υψηλόφρονες (Scadewaldt, 1982).

Η Ψ αποτελεί, εν προκειμένω, την ραψωδία της ψυχικής μεταστροφής (Ρεγκάκος, 2006). Ο πόνος που επιφέρει στην ανθρώπινη ψυχή ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου είναι οξύτατος, και η εμπειρία αυτή προξενεί βαθύ ρήγμα στην προσωπικότητα του ανθρώπου, ενώ μετέπειτα ο πόνος αυτός αρχίζει να μεταστρέφεται σε εμπειρία ζωής και σε γνώση. Η οδύνη της απώλειας,
σταδιακά, ενισχύει την επίγνωση σχετικά με τον φθαρτό χαρακτήρα του ανθρώπινου βίου, αλλά και με την ίδια την αξία της ζωής. Η συνείδηση αυτή, μέσα από την διαδικασία του πόνου, διαμορφώνει εν τέλει, την νέα ποιότητά του.
——————————————————————————————————-
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Κωνσταντίνα Γογγάκη
Αν. Καθηγ. ΣΕΦΑΑ ΕΚΠΑ, «Εισαγωγή στη Φιλοσοφία και στη Φιλοσοφία του Αθλητισμού».

Bασικές σπουδές: ΤΕΦΑΑ ΕΚΠΑ, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ, Δραματική Σχολή Εθνικού Θεάτρου.

Μεταπτυχιακές Σπουδές: «Φιλοσοφία» και «Δραματική Ποίηση» στη Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ.

Δύο φορές Υπότροφος Μεταπτυχιακών και Διδακτορικών Σπουδών στη Δανία: Københavns Universitet, Institute for Nygraesk og Balkanistik, και Danmarks Højskole for Legemsøvelser. Επίσης, Μεταπτυχιακές Σπουδές στη Δανία: Københavns Universitet, Institut for Graesk og Latin, «Søren Aabye Kierkegaard», καιInstitut for Nordisk Filologi, «Myth as a semiological
system».

Αριστούχος Διδάκτωρ (PhD), και συγγραφέας δύο βιβλίων.