Μια ιστορική έκρηξη του ηφαιστείου Καμένη, που βρίσκεται στην καλδέρα της Σαντορίνης, το 726 μ.Χ. μπορεί να ήταν πιο εκρηκτική από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως, σύμφωνα με δημοσίευση του άρθρου “Hazardous explosive eruptions of a recharging multi-cyclic island arc caldera” στο Nature Geoscience από την ερευνητική ομάδα που συμμετείχε στις υποθαλάσσιες ερευνητικές γεωτρήσεις στη Σαντορίνη (Δεκέμβριος 2022-Φεβρουάριος 2023). Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η καλδέρα είναι ικανή να παράγει μεγάλες εκρηκτικές εκρήξεις κατά τη διάρκεια μιας φάσης που θεωρούνταν ότι ήταν κυρίως διάχυτη.
Στη Διεθνή ωκεανογραφική αποστολή συμμετείχε η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Ε.Κ.Π.Α. κ. Παρασκευή Νομικού ενώ στην δημοσίευση στο Nature Geoscience συμμετείχε και ο Ομότιμος Καθηγητής του Ε.Κ.Π.Α. κ. Δημήτρης Παπανικολάου. Και τα δύο μέλη Δ.Ε.Π. του Ε.Κ.Π.Α. συμμετείχαν στη συγγραφή της ερευνητικής πρότασης του IODP που κατατέθηκε το 2017 για να πραγματοποιηθεί η ερευνητική αποστολή. Η κ. Νομικού συμμετείχε και στη συλλογή των θαλάσσιων γεωφυσικών δεδομένων το 2019 με το ωκεανογραφικό σκάφος «POSEIDON» τα οποία αναλύθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν στη δημοσίευση μαζί με τις αναλύσεις των πυρήνων.
Η Σαντορίνη αποτελεί παράδειγμα πολυκυκλικής καλδέρας (μια μεγάλη κοιλότητα που σχηματίζεται όταν ένα ηφαίστειο εκρήγνυται και καταρρέει) και οι κύκλοι της χαρακτηρίζονται από εκτεταμένες περιόδους εκρηκτικής έως ήπια εκρηκτικής ηφαιστειακής δραστηριότητας μεταξύ των μεγάλων γεγονότων που δημιουργούν καλδέρες. Η τελευταία έκρηξη της Σαντορίνης που σχημάτισε καλδέρα γύρω στο 1600 π.Χ. κατέστρεψε το μεγάλο ηφαίστειο αποστραγγίζοντας τον μαγματικό θάλαμο που βρισκόταν από κάτω και αφήνοντας πίσω της μια καλδέρα χτισμένη από έναν δακτύλιο μικρότερων νησιών. Το ηφαίστειο Καμένη, που βρίσκεται στο κέντρο της καλδέρας, σχηματίστηκε μετά από αυτή την έκρηξη σηματοδοτώντας την έναρξη ενός νέου κύκλου καλδέρας και το αρχείο της έκρηξής του έχει τεκμηριωθεί από χερσαίες αποθέσεις και ιστορικά αρχεία.
Για να διερευνήσουν την υποθαλάσσια αρχιτεκτονική της καλδέρας και την ηφαιστειακή ιστορία της, ο Dr. Jonas Preine (κύριος συγγραφέας) από το Πανεπιστήμιο του Αμβούργου και οι συνεργάτες οι οποίοι συμμετείχαν στην ωκεανογραφική αποστολή με το Joides Resolution, ανέλυσαν ιζήματα που προέκυψαν από τέσσερις βαθιές γεωτρήσεις μέσα στην καλδέρα παράλληλα με δεδομένα σεισμικής ανάκλασης. Εντόπισαν ένα παχύ στρώμα ηφαιστειακής ελαφρόπετρας και τέφρας θαμμένο μέσα στην καλδέρα, το οποίο συσχετίζουν με μια έκρηξη του ηφαιστείου Καμένη γύρω στο 726 μ.Χ., μόλις δύο χιλιάδες χρόνια μετά το τελευταίο γνωστό γεγονός που δημιούργησε την καλδέρα. Υποστηρίζουν ότι ο όγκος αυτού του στρώματος τέφρας και πετρωμάτων μπορεί να είναι έως και 3,1 km3 και αναφέρουν ότι έχει εκτιμώμενο μέγεθος έκρηξης πέντε, το οποίο θα ξεπερνούσε το χειρότερο σενάριο έκρηξης που είχε εκτιμηθεί προηγουμένως για τη Σαντορίνη.
Τα αποτελέσματα αυτά υποδηλώνουν ότι η καλδέρα της Σαντορίνης είναι ικανή να παράγει εκρηκτικές εκρήξεις κατά τη συνήθως ήπια ηφαιστειακή περίοδο αμέσως μετά από ένα γεγονός που δημιουργεί καλδέρα. Τα ευρήματα βοηθούν στην κατανόηση των κινδύνων που σχετίζονται με αυτούς τους τύπους ηφαιστειακών καλδερών, καταλήγουν οι συγγραφείς της δημοσίευσης.
Το Ε.Κ.Π.Α. συμμετέχει ενεργά στην παραγωγή νέας γνώσης σε επιστημονικά περιοδικά υψηλής απήχησης σε θέματα θαλάσσιας έρευνας και ηφαιστειακής επικινδυνότητας.
Η δημοσίευση είναι διαθέσιμη στον σύνδεσμο: https://www.nature.com/articles/s41561-024-01392-7.
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.