Η Ευρώπη «τολμά» την ψηφιακή αυτονομία στους υπολογιστές υψηλών επιδόσεων και τεχνητής νοημοσύνης – το Εργαστήριο Αρχιτεκτονικής Υπολογιστών του ΕΚΠΑ είναι εκεί

Τον Μάρτιο 2025 η Ευρώπη έκανε το πρώτο (και πάντα σπουδαίο) βήμα σε έναν δρόμο προς την ψηφιακή αυτονομία (digital autonomy). Το τριετές ευρωπαϊκό έργο DARE (Digital Autonomy with RISC-V in Europe) συγχρηματοδοτούμενο από το EuroHPC Joint Undertaking (κοινή επιχείρηση για την ευρωπαϊκή υπολογιστική υψηλών επιδόσεων) και τις εθνικές κυβερνήσεις χωρών που συμμετέχουν, θα σχεδιάσει το υλικό (hardware) των ευρωπαϊκών μικροεπεξεργαστών και το λογισμικό (software) που θα τους υποστηρίζει για τα επερχόμενα συστήματα υπερυπολογιστών (supercomputers). Η σχεδίαση θα βασιστεί στην ελεύθερη αρχιτεκτονική μικροεπεξεργαστών RISC-V με στόχο επιδόσεις πέραν του επιπέδου exascale (> ένα πεντάκις εκατομμύριο πράξεις το δευτερόλεπτο) για τις πιο απαιτητικές υπολογιστικά εφαρμογές.

Το έργο DARE αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της Ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας σε κρίσιμες τεχνολογίες υλικού (hardware) των υπολογιστών και θα κατασκευάσει πλήρη πρωτότυπα συστήματα υψηλών επιδόσεων (HPC) και τεχνητής νοημοσύνης (AI). Αποτελεί μια πανευρωπαϊκή προσπάθεια με συμμετέχοντες φορείς από 13 χώρες υπό τον συντονισμό του Κέντρου Υπερυπολογιστών της Βαρκελώνης (Barcelona Supercomputing Center). Λόγω των ιδιαίτερα υψηλών τεχνικών απαιτήσεων του εγχειρήματος μεταξύ των 38 φορέων, οι 19 είναι εταιρείες και κέντρα υπερυπολογιστών, 7 είναι ερευνητικά ινστιτούτα, και μόλις 12 φορείς είναι πανεπιστημιακά ιδρύματα με ομάδες πολύ υψηλής τεχνογνωσίας.
Μεταξύ των 12 αυτών πανεπιστημίων, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) ηγείται της σχεδίαση του υλικού και ειδικότερα της αρχιτεκτονική των επεξεργαστικών τσιπ για την επίτευξη υψηλής αξιοπιστίας (reliability), διαθεσιμότητας (availability), και επισκευασιμότητας (serviceability) – συνολικά RAS Architecture.

Η ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικής Υπολογιστών του ΕΚΠΑ με Διευθυντή τον Καθηγητή του Τμήματος Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών κ. Δημήτρη Γκιζόπουλο και ομάδα υποψηφίων διδακτόρων πρωτοπορεί εδώ και χρόνια στη αξιολόγηση και βελτίωση των επιδόσεων και της αξιοπιστίας των υπολογιστικών συστημάτων. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο μεταξύ δεκάδων υποψήφιων πανεπιστημιακών ομάδων για τη συγκεκριμένη ευθύνη (RAS Architecture) των επεξεργαστών του έργου DARE και οι τρεις εταιρείες που ηγούνται της σχεδίασης των τσιπ του έργου (Codasip, Axelera, OpenChip) επέλεξαν την ομάδα του Καθηγητή Γκιζόπουλου.

Εκτός του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και της ερευνητικής ομάδας του κ Δ.Γκιζόπουλου, στο έργο DARE μετέχουν άλλοι τρεις ελληνικοί φορείς με σημαντικό ερευνητικό έργο: το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Συστημάτων Επικοινωνιών και Υπολογιστών (ΕΠΙΣΕΥ), και η εταιρεία Exascale. Η σχετική ιστοσελίδα του έργου βρίσκεται εδώ https://dare-riscv.eu/ και η ανακοίνωση από το EuroHPC σχετικά με την έναρξη του έργου βρίσκεται εδώ https://eurohpc-ju.europa.eu/advancing-european-sovereignty-hpc-risc-v-2025-03-06_en

Η διοίκηση του ΕΚΠΑ συγχαίρει τον Καθηγητή κ. Δημήτρη Γκιζόπουλο για τη μεγάλη επιτυχία συμμετοχής στο σπουδαίο ευρωπαϊκό εγχείρημα και την αναγνώριση του επιστημονικού έργου της ομάδας του.