Παρέμβαση του Πρύτανη του ΕΚΠΑ Μ.-Α. Δημόπουλου στη συζήτηση του Φόρουμ των Δελφών για τις ψηφιακές δεξιότητες με μεγαλύτερη ζήτηση και τους κινδύνους του ψηφιακού χάσματος για την ανάπτυξη της οικονομίας

Το Κέντρο για το Μέλλον της Εργασίας του Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών σε συνεργασία με την Γενική Γραμματεία Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Απλούστευσης Διαδικασιών και την υποστήριξη της Microsoft, διοργάνωσε στις 30/6 συζήτηση στρογγυλής τραπέζης για τις ψηφιακές δεξιότητες με μεγαλύτερη ζήτηση και τους κινδύνους του ψηφιακού χάσματος για την ανάπτυξη της οικονομίας.

Η συζήτηση έλαβε χώρα με αφορμή έρευνα για τις ψηφιακες δεξιοτητες με την μεγαλύτερη ζήτηση στην Ελλάδα – που πραγματοποιήθηκε από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο για λογαριασμό του Οικονομικού Φόρουμ Δελφών με την υποστήριξη της Microsoft-  και αποτελεί την πρώτη έκδοση του «Delphi Insights», αφιερωμένη στις δεξιότητες που απαιτούνται στο τρέχον εργασιακό περιβάλλον στην Ελλάδα.

Στο πλαίσιο της συζήτησης, ο κ. Κωστής Χατζηδάκης, Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, σημείωσε πως για πρώτη φορά η Ελληνική Πολιτεία προσανατολίζεται τόσο πολύ σε θέματα κατάρτισης, διαθέτοντας πάνω από 1 δισ. ευρώ για κατάρτιση. Παράλληλα σημείωσε πως σε 15 μέρες ξεκινάει ψηφιακό Προγραμμα για πράσινες δεξιότητες, που θα αφορά 80.000 ανέργους και θα υπάρξει  αντίστοιχο προγραμμα για περίπου 150.000 εργαζόμενους έως το τέλος του 2022.

Από την πλευρά του ο κ.Μάκης Βορίδης, Υπουργός Εσωτερικών τόνισε πως πρέπει να εναρμονιστεί ο δημόσιος τομέας σε σχέση με τα νέα δεδομένα ψηφιακού μετασχηματισμού και  πως οι απαιτήσεις της οικονομίας και της κοινωνίας σε σχέση με το επίπεδο των ψηφιακών υπηρεσιών και λειτουργιών αυξάνονται.

Ο κ. Γιάννης Τσακίρης, Υφυπουργός Αρμόδιος για τις Δημόσιες Επενδύσεις και το Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης, με τη σειρά του πρόσθεσε πως μέσω του  Επιχειρησιακού Προγράμματος “Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού” ένας μέρος των κεφαλαίων από τα 4,2 δισ. ευρώ θα διατεθούν για την κατάρτιση. Ο κ. Τσακίρης τόνισε πως αγορά και ακαδημαϊκή κοινότητα, απαιτείται να αποφασίσουν από κοινού για τις ανάγκες της αγοράς εργασίας μέσα από έρευνες, και η Πολιτεία θα βρίσκεται δίπλα τους να τους στηρίξει μέσω χρηματοδότησης, από προγράμματα του ΕΣΠΑ.

Ο Λεωνίδας Χριστόπουλος, Γενικός Γραμματέας Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Απλούστευσης Διαδικασιών, ανέφερε πως γίνεται σημαντική προσπάθεια για να ανέβει ο δείκτης για τις ψηφιακές δεξιότητες και πως δημιουργείται μια εθνική συμμαχία,  για ένταξη φορέων και ακαδημαϊκής κοινότητας έτσι ώστε να χρηματοδοτηθούν δράσεις κατάρτισης. Σημείωσε πως βρίσκεται σε εξέλιξη ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο για την κατάρτιση των πολιτών, όπως εκπαίδευση μέσω των ΚΕΠ για τη χρήση του gov.gr, σε ότι αφορά τις έξυπνες πόλεις την κατάρτιση των δημοτικών υπαλλήλων για να μπορούν να χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες όπως επίσης και την εκπαίδευση των γυναικών που δραστηριοποιούνται στον αγροτικό τομέα σε συνεργασία με το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης.

Η κα. Μαρίλη Μέξη, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Οξφόρδης,Επιστημονική διευθύντρια, Κέντρο για το Μέλλον της Εργασίας -Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, Ειδική Σύμβουλος για την ψηφιακή εργασία και την απασχόληση, Διεθνής Οργάνωση Εργασίας ΟΗΕ και Geneva Graduate Institute, τόνισε πως επιχειρήσεις/χώρες που δεν έχουν προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα δε θα καταφέρουν να επιβιώσουν στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον, ενώ οι χώρες που θα απορροφούν ψηφιακές άμεσες επενδύσεις θα είναι νικητές.  

Συνεχίζοντας η κα. Μέξη πρόσθεσε πως η τεχνητή νοημοσύνη καθιστάται  τεχνολογία γενικού σκοπού και επιφέρει αλλαγές στο τεχνολογικό περιεχόμενο των επαγγελμάτων. Αναφερόμενη στην έρευνα τόνισε πως ο βαθμός ωριμότητας πλήθους επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι χαμηλος, καθώς και πως οι περισσότερες επιχειρήσεις περιορίζονται στην χρήση βασικών τεχνολογικών δεξιοτήτων. Παράλληλα η έρευνα καταδεικνύει ότι πλήθος Ελληνικών επιχειρήσεων δεν είναι αρκετά ψηφιοποιημενες καθώς και το περιορισμένο τεχνολογικό περιεχόμενο πολλών επαγγελμάτων. 

Κλείνοντας η κα. Μέξη σημείωσε πως πρέπει να στηριξουμε τις επιχειρήσεις ώστε να καταστούν κατάλληλοι υποδοχής του νέου ψηφιακού ταλέντου το οποίο σημαίνει ότι πρέπει να διασφαλίσουμε πως εταιρείες μπορούν να απορροφήσουν τις νέες τεχνολογίες και να τις ενσωματώσουν στην λειτουργία τους. Άρα χρειάζονται οι δράσεις για την ενδυνάμωση των επιχειρήσεων να συνδυαστούν με τις δράσεις για την ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων των εργαζομένων. 

Η κα. Μαριάννα Σκυλακάκη, Founder a8inea.com, στο πλαίσιο μιας ακόμη έρευνας που πραγματοποίησε το a8inea.com για λογαρισμό του Κέντρου για το Μέλλον της Εργασίας του Οικονομικου Φόρουμ των Δελφών   τόνισε πως υπάρχει χάσμα στις προηγμενες  δεξιοτητες στην χώρα, ενώ πρόσθεσε πως το Ελληνικό περιβάλλον εμφανίζει μικρότερη ζήτηση σε προηγμένες ψηφιακές δεξιότητες σε σχέση με χώρες του εξωτερικου.

Τις απόψεις της Ακαδημαϊκής Κοινότητας κατέθεσαν ο Μελέτιος Αθανάσιος Δημόπουλος, Πρύτανης,  Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο Νίκος Παπαϊωάννου, Πρύτανης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ο Γιώργος Λεκάκος, Αντιπρύτανης Έρευνας και δια Βίου Μάθησης, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η Χρυσή Βιτσιλάκη, Πρυτάνισσα Πανεπιστημίου Αιγαίου, ο Γιώργος Δουκίδης, Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Μέλος του Ανωτάτου Συμβουλίου της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης.

Όλοι συμφώνησαν πως τα πανεπιστήμια σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα έχουν κάνει σημαντικά βήματα προσαρμογής στη νέα ψηφιακή εποχή, με τη δημιουργία νέων τμημάτων για ψηφιακές δεξιότητες και την εισαγωγή νέων προγραμμάτων και πτυχίων. Ωστόσο ο αριθμός αποφοίτων σε ψηφιακές δεξιότητες είναι ακόμη μικρός σε σύγκριση με άλλες χώρες. Για αυτό και ζητούν τη στήριξη της πολιτείας ώστε να υπάρξει πρόοδος στο πεδίο αυτό.

Η παρέμβαση του Πρύτανη του ΕΚΠΑ

Ο Πρύτανης τπυ ΕΚΠΑ, καθηγητής Μ.-Α. Δημόπουλος στην παρέμβασή του ανέφερε, μεταξλυ άλλων, χαρακτηρειστικά: “Αναμφίβολα το εκπαιδευτικό σύστημα οφείλει να παρέχει γενική Παιδεία. Ειδικότερα στη χώρα μας το σύστημα εστιάζει κυρίως στην γενική Παιδεία. Ωστόσο, παράλληλα είναι απαραίτητο να δίδεται έμφαση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, όπως η ικανότητα επιχειρηματολογίας, η ομαδική συνεργασία,  η δημιουργική σκέψη  και η γέννηση Ιδεών, η ερμηνεία γεγονότων και θεωρήσεων, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, η ικανότητα παρουσίασης θεμάτων και σύνθεσης απόψεων η καλλιέργεια κριτικής σκέψης, η ικανότητα επικοινωνίας και η  αυτοαξιολόγηση, Με άλλα λόγια θα πρέπει να δίνεται έμφαση σε αυτές τις σημαντικές κοινωνικές δεξιότητες που καλύπτονται ετυμολογικά από τον όρο «soft skills».

Ποια είναι όμως η θέση και η στόχευση του σύγχρονου ελληνικού Πανεπιστημίου ώστε να συμβάλλει στη κάλυψη του κενού που υπάρχει μεταξύ των απαιτούμενων από την αγορά εργασίας ψηφιακών δεξιοτήτων  και του πραγματικού επιπέδου γνώσης που διαθέτουν οι απόφοιτοι του και μελλοντικοί εργαζόμενο:

(α) Προπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών που παρέχουν μαθήματα απόκτησης ψηφιακών δεξιοτήτων. Την τελευταία δεκαετία τα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών αναβαθμίζονται, εμπλουτίζονται και επικαιροποιούνται με μαθήματα απόκτησης ψηφιακών δεξιοτήτων. Θα πρέπει να τονιστεί ότι τα Ελληνικά Πανεπιστήμια αξιολογούνται από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης για την παροχή προπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών στους φοιτητές. Απαραίτητο στοιχείο για την πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών από την εν λόγω αρχή είναι η παροχή τεκμηρίων για την ύπαρξη μαθημάτων ψηφιακών δεξιοτήτων στα προγράμματα σπουδών, όπως  ο κατάλογος και τα περιγράμματα μαθημάτων ψηφιακών δεξιοτήτων, τα υποδείγματα βεβαιώσεων και πιστοποιητικών κ.α

(β) Ανάπτυξη Ψηφιακών Δεξιοτήτων σε όλα τα επίπεδα των εκπαιδευτικών διεργασιών. Η πανδημία COVID-19 και οι επιπτώσεις της στην εκπαιδευτική διαδικασία, επιτάχυναν την υλοποίηση της στρατηγικής μας για την χρήση ψηφιακών εργαλείων και διαδικασιών, τα οποία αφενός συνέβαλλαν στην αποτελεσματική εξ αποστάσεως εκπαίδευση των φοιτητών όλων των προγραμμάτων σπουδών, αφετέρου οδήγησαν στην απόκτηση μιας σειράς ψηφιακών δεξιοτήτων που συνδέονταν με τη μαθησιακή διαδικασία.

(γ) Ενίσχυση της δια βίου μάθησης για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων των αποφοίτων του Ιδρύματος.  Για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του μέλλοντος οι απόφοιτοι του Ιδρύματος θα πρέπει να επιμορφώνονται και να λαμβάνουν γνώσεις τις οποίες να συνθέτουν αποτελεσματικά, έχοντας πρόσβαση σε αξιόπιστα και υψηλής ποιότητας προγράμματα Δια Βίου Μάθησης. Η ανάπτυξη της δομής του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης στο ΕΚΠΑ έχει συμβάλλει αποφασιστικά στην συγκεκριμένη κατεύθυνση υποστηρίζοντας:

α) την ανάπτυξη νέων γνώσεων και δεξιοτήτων με στόχο τη βελτίωση των προσόντων ενός επιστήμονα και εν γένει του ανθρώπινου δυναμικού,
β) την προσαρμογή στις συνεχώς μεταβαλλόμενες κοινωνικές και επαγγελματικές ανάγκες, οι οποίες δεν μπορούν να ικανοποιηθούν πλήρως από το παραδοσιακό μοντέλο εκπαίδευσης και απαιτούν ευέλικτες μορφές μάθησης (π.χ. εξ αποστάσεως εκπαίδευση),
γ) την αντιμετώπιση του σύγχρονου αναλφαβητισμού και ιδιαίτερα του ψηφιακού, ο οποίος απειλεί την κοινωνική συνοχή,
δ) τη διαμόρφωση ενεργών πολιτών στις σύγχρονες κοινωνίες και την κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη με ισότητα ευκαιριών,
ε) την ανταπόκριση στις απαιτήσεις διαφόρων επαγγελμάτων και εργασιακών θέσεων στο περιβάλλον του διεθνούς υψηλού ανταγωνισμού στον χώρο της αγοράς εργασίας,στ) την εξοικείωση με την ταχύτητα με την οποία η γνώση παράγεται, εξελίσσεται, διαχέεται, απαξιώνεται, συμπληρώνεται και αντικαθίσταται από άλλη, αλλά και η διατήρηση της ανταγωνιστικότητας και
ζ) τη συμπλήρωση του ιεραρχικά δομημένου τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος, το οποίο είναι αδύνατον να καλύψει όλο το φάσμα των γνώσεων, ενδιαφερόντων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων που απαιτούνται, ώστε κάθε επαγγελματίας να ασκήσει αποτελεσματικά το έργο του.

Οι αλλαγές αυτές που ήδη συντελούνται, αλλά δεν είναι ακόμη πλήρως αντιληπτές στην καθημερινή ζωή, θέτουν σημαντικά προβλήματα σε όλο το φάσμα της κοινωνικής οργάνωσης, από το δίκαιο έως τη λειτουργία της δημοκρατίας, όπως η προστασία των προσωπικών δεδομένων στο περιβάλλον διακίνησης και αποθήκευσης τεράστιου όγκου ψηφιακής πληροφορίας, οι ρυθμίσεις και οι περιορισμοί βιοηθικής, οι σχέσεις και οι περιορισμοί μεταξύ ανθρώπου και ρομπότ με τεχνητή νοημοσύνη που μαθαίνουν και αυτοεξελίσσονται, ο έλεγχος ζωτικών τομέων για την κοινωνία, ο τρόπος εκπαίδευσης και οι σχέσεις εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, και προς όφελος των μελλοντικών του αποφοίτων, το ΕΚΠΑ προσαρμόζει τα μέσα και τις μεθόδους εκπαίδευσης, τον τρόπο ανάπτυξής του και τα Προγράμματα Σπουδών του. Προωθεί την καινοτομία στην έρευνα, την τεχνολογική του διάσταση, την διεπιστημονικότητα, τον διεθνή χαρακτήρα του, την αναζήτηση νέων μορφών χρηματοδότησης, την αποτελεσματικότητα, τις συνέργειες μεταξύ των ακαδημαϊκών μονάδων του και την ιδρυματική ευθύνη.

Κάτω από αυτό το πρίσμα το Δημόσιο Πανεπιστήμιο ―και εν προκειμένω το ΕΚΠΑ― μπορεί να ανταποκριθεί στο νέο περιβάλλον και να υποστηρίξει με το έργο του την παροχή γενικών και εξειδικευμένων γνώσεων, καθώς και των απαραίτητων ψηφιακών δεξιοτήτων, που αποτελούν το διαβατήριο εργασιακής επιβίωσης και σταδιοδρομίας στο σύγχρονο απαιτητικό πλαίσιο της αγοράς εργασίας”.

Παρέμβαση στελεχών ιδιωτικού τομέα

Από την πλευρά τους στελέχη του ιδιωτικού τομέα τόνισαν πως χρειάζεται να μειωθεί το μισθολογικό κόστος και να δοθούν υψηλότεροι μισθοί, γιατί αυτή τη στιγμή ο διεθνής ανταγωνισμός, είναι μεγάλος και πολλοί Έλληνες εργαζόμενοι με υψηλή ψηφιακή εξειδίκευση μένουν στην Ελλάδα αλλά επιλέγουν μέσω τηλεργασίας να εργάζονται για επιχειρήσεις του εξωτερικού ή να εγκαταλείψουν τη χώρα. 

Παράλληλα ο ιδιωτικός τομέας ζητάει να εναρμονιστεί το τοπίο σε σχέση με την πιστοποίηση των ψηφιακών δεξιοτήτων, να εμπεδωθεί στην αγορά εργασίας μια εταιρική κουλτούρα όπου θα αναπτύξει θετικά τη σύνδεση εκπαίδευσης των εργαζομένων σε θέματα ψηφιακών δεξιοτήτων, ώστε να διαμορφωθούν  εργαζόμενοι “υπερ-τεχνολόγοι”. Ταυτόχρονα απαιτείται να  ενισχυθεί η κατάρτιση, σε ψηφιακά ζητήματα και σε άλλες τεχνολογίες, για τους μάνατζερ και για τις ΜμΕ,  οι οποίες χρειάζονται κατάρτιση, εκπαίδευση και δικτύωση ώστε να εντάξουν στη λειτουργία τους πιο προηγμένες ψηφιακές τεχνολογίες που είναι αναγκαίες για την επιβίωσή τους στο διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον. 

Στην εκδήλωση συμμετείχαν υψηλόβαθμα στελέχη από εταιρείες – σημαντικούς εργοδότες στην Ελληνική Οικονομία – μεταξύ των οποίων: ο κ. Ιάκωβος Καργαρώτος, Vice Chairman, Philip Morris International, ο κ. Θεοδόσης Μιχαλόπουλος, CEO, Microsoft, ο κ. Λεωνίδας Κωβαίος, CIO, Ελληνικά Πετρέλαια, ο κ. Χαράλαμπος Μπακολιάς, CEO, Ansys, ο κ. Βύρων Νικολαΐδης, Ιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος, PEOPLECERT GROUP, ο κ. Θεόφιλος Βασιλειάδης, CEO, kariera.gr, η κα. Έλενα Στυλιανού, Managing Partner, RSM Greece, ο κ. Κυριάκος Σαμπατάκης, Country Managing Director, Accenture, ο κ. Μιχάλης Τσαρμπόπουλος, Chief Digital Officer, Alpha Bank, ο κ. Χάρης Μυγδάλης, Group Chief Digital Officer, Eurobank, ο κ. Βασίλης Κουτεντάκης, Executive General Manager της Τράπεζα Πειραιώς και ο κ. Κωνσταντίνος Τάκος, Head of People & Change Consulting, PWC.

Βασικά συμπεράσματα

Τα βασικά συμπεράσματα της σημερινής συζήτησής για τις ελλείψεις ψηφιακών δεξιοτήτων στον εργασιακό τομέα είναι πως προκύπτει ένα χάσμα στις προηγμένες ψηφιακές δεξιότητες στην Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα:

• Πολλοί εργοδότες αναφέρουν την έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων και ειδικευμένου τεχνολογικού ταλέντου ως σημαντικό εμπόδιο στον ψηφιακό μετασχηματισμό τους.
• Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις δυσκολεύονται να απορροφήσουν τις νέες τεχνολογίες και έτσι εμφανίζουν χαμηλό βαθμό ψηφιακής ωρίμανσης με αποτέλεσμα η ζήτηση για προηγμένες δεξιότητες να είναι χαμηλή
• Το χάσμα δεξιοτήτων εμφανίζεται εντονότερο σε ψηφιακά ώριμους τομείς όπως το ελληνικό τεχνολογικό οικοσύστημα, γεγονός που υποδηλώνει ότι είναι πιθανό να γίνει πιο πιεστικό πρόβλημα τα επόμενα χρόνια, καθώς η ψηφιοποίηση της ελληνικής οικονομίας θα επιταχύνεται.
• Την ανάγκη καλύτερου εξοπλισμού του συστήματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για να καταστεί δυνατός ο ψηφιακός μετασχηματισμός, ευθυγραμμίζοντας τα προγράμματα σπουδών με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας
• Η χρήση big data μπορεί να επιτρέψει την καλύτερη χαρτογράφηση των μεταβαλλόμενων απαιτήσεων στην αγορά εργασίας, μέσω αποτελεσματικών συστημάτων παρακολούθησης.
• Τα προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης, η μαθητεία στις ΤΠΕ, η εκπαίδευση στο χώρο εργασίας, αλλά και οι ελεύθερα προσβάσιμες διαδικτυακές πλατφόρμες μάθησης μπορούν επίσης να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο.

Στόχος της εκδήλωσης είναι να ενισχυθεί η συνεργασία μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου φορέα και να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός για την ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού.

Από αριστερά προς τα δεξιά Δρ. Κωνσταντίνος Κωνσταντάκης, Επισκέπτης Καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο – Μαριάννα Σκυλακάκη, Founder, a8inea.com – Γιάννης Τσακίρης, Υφυπουργός Αρμόδιος για τις Δημόσιες Επενδύσεις και το Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης – Μαρίλη Μέξη, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Οξφόρδης, Επιστημονική διευθύντρια, Κέντρο για το Μέλλον της Εργασίας – Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, Ειδική Σύμβουλος για την ψηφιακή εργασία και την απασχόληση, Διεθνής Οργάνωση Εργασίας ΟΗΕ και Geneva Graduate Institute – Μάκης Βορίδης, Υπουργός Εσωτερικών – Λεωνίδας Χριστόπουλος, Γενικός Γραμματέας Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Απλούστευσης Διαδικασιών – Κωστής Χατζηδάκης, Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων –Γιάννης Θωμάτος, Αντιπρόεδρος, Οικονομικό Φόρουμ Δελφών