Το Μουσείο Ορυκτολογίας-Πετρολογίας του Ε.Κ.Π.Α. είναι το σημαντικότερο Μουσείο του είδους του στην Ελλάδα, με μακρόχρονη ερευνητική και εκπαιδευτική παράδοση. Το Μουσείο διαθέτει την παλαιότερη και πληρέστερη ορυκτολογική-πετρογραφική συλλογή στον Ελλαδικό χώρο, αλλά και μία συλλογή διεθνούς εμβέλειας, αφού σε αυτό εκτίθενται παγκοσμίου κλάσης δείγματα ορυκτών.
Οι συλλογές του Μουσείου Ορυκτολογίας-Πετρολογίας δημιουργήθηκαν μέσα στο πλαίσιο της Φυσιογραφικής Εταιρείας, που ιδρύθηκε το έτος 1835. Μέχρι σήμερα έχει υποδεχθεί χιλιάδες επισκέπτες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, φοιτητές προπτυχιακού και μεταπτυχιακού κύκλου σπουδών, συλλέκτες ορυκτών, Έλληνες και ξένους ερευνητές, αποτελώντας ένα σημαντικό σύνδεσμο της επιστήμης με την κοινωνία. Το Μουσείο ανήκει στο Τμήμα Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος που βρίσκεται στην Πανεπιστημιούπολη, Ζωγράφου. Περιλαμβάνει τέσσερις αίθουσες με χώρους εργαστηρίων, γραφείων και αποθήκες με συνολικό εμβαδόν περί τα 1200 τμ.
Στην πλειονότητά τους τα εκθέματα του Μουσείου αποκτήθηκαν κυρίως από δωρεές δειγμάτων απο την Ελλάδα και το εξωτερικό. Τις πρώτες σημαντικές συλλογές απέκτησε το Μουσείο το 1858 και 1860 έπειτα από δωρεές των Kämmerer και Χαριτώφ, υπουργικού συμβούλου και πρόξενου στην Αγ. Πετρούπολη, αντίστοιχα, που περιελάμβαναν δείγματα ορυκτών και πολυτίμων λίθων από την Τσαρική Ρωσία. Σπουδαία δωρεά, με ορυκτά του Ελλαδικού χώρου ήταν εκείνη των Όθωνα και Αμαλίας το 1863, του A. Lindermayer το 1868 και του Φ. Νέγρη το 1928.
Το Μουσείο Ορυκτολογίας-Πετρολογίας διαθέτει σήμερα τουλάχιστον 10.000 δείγματα ορυκτών και 15.000 δείγματα πετρωμάτων και μεταλλευμάτων, από τα οποία εκτίθενται στις προθήκες περίπου 3000 δείγματα ορυκτών και 650 δείγματα πετρωμάτων. Το μουσείο διαθέτει την καλύτερη συστηματική συλλογή ορυκτών στην Ελλάδα με περισσότερα από 700 είδη ορυκτών ταξινομημένων σε όλες τις γνωστές κατηγορίες ταξινόμησης. Στις συλλογές του Μουσείου περιλαμβάνεται κι ένα πλούσιο ιστορικό αρχείο με πρωτότυπα έγγραφα δωρεών και ιστορικών γεωλογικών χαρτών.
Η σπουδαιότητα της συλλογής του Μουσείου δεν οφείλεται μόνο στην παρουσίαση ιδαίτερα αισθητικών δειγμάτων ορυκτών, αλλά και στην αφθονία και ποιότητα δειγμάτων απο “ιστορικές” θέσεις της πρώην Αυστρο-Ουγγρικής Μοναρχίας, της Τσαρικής Ρωσίας, αλλά και άλλες γνωστές τοποθεσίες του εξωτερικού, όπως την Κορνουάλλη, τον Βεζούβιο, τις Άλπεις, και κυρίως από τοποθεσίες που σήμερα είναι γνωστές μόνο από την βιβλιογραφία. Μοναδικά εκθέματα του μουσείου καλύπτουν το μεγαλύτερο φάσμα των ορυκτών και πολυτίμων λίθων που εξορύχθηκαν τον 18ο και 19ο αιώνα κυρίως από την περιοχή των Ουραλίων και της Σιβηρίας, πολλά απο τα οποία αφορούν “τυποτοπικά” ορυκτά, δηλαδή ορυκτά που εντοπίστηκαν για πρώτη φορά παγκοσμίως στις συγκεκριμένες τοποθεσίες. Ξεχωρίζουν δείγματα λευκόχρυσου, μαλαχίτη και πολυτίμων λίθων που όμoιοί τους κοσμούν μόνο τις μεγαλύτερες ορυκτολογικές συλλογές στον κόσμο όπως: τοπάζια, αλεξανδρίτες, σμαράγδια, σάπφειροι, ακουαμαρίνες και πληθώρα άλλων εκθεμάτων “ιστορικών” δειγμάτων υψηλής αισθητικής και ιστορικής αξίας, μερικά από τα οποία συγκαταλέγονται στα καλύτερα του είδους. Ένα δείγμα καπνία χαλαζία σε μορφή σκήπτρου που εξορύχθηκε απο το Minas Gerais της Βραζιλίας, πιθανόν το μεγαλύτερο σκήπτρο χαλαζία παγκοσμίως, αποτελεί μοναδικό έκθεμα του Μουσείου.
Εξέχουσα θέση στο Μουσείο κατέχουν δείγματα από “κλασσικές” θέσεις του Ελλαδικού χώρου, όπως το Λαύριο, τη Σέριφο και τη Χαλκιδική. Στο Λαύριο, μία περιοχή που έχει παίξει σημαντικό ρόλο στον “Ρου της Ιστορίας” και στην πορεία του Πολιτισμού, αλλά που αποτελεί επίσης και έναν ορυκτολογικό “παράδεισο”, είναι αφιερωμένη η πρώτη αίθουσα του Μουσείου. Στις συλλογές του Λαυρίου παρουσιάζονται μοναδικά εκθέματα που χρονολογούνται στα τέλη του 19ου αιώνα έως αρχές του 20ου αιώνα, αλλά και εξαιρετικά δείγματα απο σπανιώτατα ορυκτά της Λαυρεωτικής στην οποία έχουν εντοπιστεί περισσότερα από 750 διαφορετικά είδη ορυκτών που αντιπροσωπεύουν το 12% των ορυκτών παγκοσμίως.
Διευθυντής του Μουσείου Ορυκτολογίας-Πετρολογίας είναι ο Βουδούρης Παναγιώτης, Καθηγητής στο Τμήμα Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΕΚΠΑ.
Εκπαιδευτικές δράσεις του Μουσείου
Οι συλλογές του Μουσείου Ορυκτολογίας και Πετρολογίας έχουν ως στόχο την υποστήριξη του εκπαιδευτικού έργου του τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, ενισχύοντας την επιστημονική έρευνα και τη μετάδοση της γνώσης τόσο στην πανεπιστημιακή κοινότητα όσο και στο ευρύτερο κοινό. Για την εκπλήρωση των στόχων του το Μουσείο δημιουργεί και συντηρεί διδακτικές και ερευνητικές συλλογές απο τη χώρα και το εξωτερικό, διεξάγει επιστημονικές έρευνες, διοργανώνει διαλέξεις, εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και άλλες εκδηλώσεις που βοηθούν στην διάδοση της γνώσης και στην ανάδειξη και προστασία των ευρημάτων της χώρας. Μέσω της εκπαίδευσης και επιμόρφωσης μαθητών και φοιτητών σε θέματα Ορυκτολογίας, Πετρολογίας, Γεωλογίας καθώς και τη γενική διάδοση γνώσεων για την Ελληνική φύση, συμβάλλει στην ευαισθητοποίησή τους σε θέματα περιβάλλοντος.
Ανταποκρινόμενο στις απαιτήσεις των καιρών και τη σταδιακή στροφή προς ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συγκεκριμένες πρώτες ύλες και κρίσιμα μέταλλα, το Μουσείο Ορυκτολογίας και Πετρολογίας στοχεύει στην ανάδειξη και επιστημονική τεκμηρίωση ορυκτολογικών συλλογών από περιοχές της Ελλάδος με εφαρμογές υψηλής τεχνολογίας. Η αναγκαιότητα ανάδειξης της σπουδαιότητας του ορυκτού πλούτου, καθιστούν επιβεβλημένο έναν από τους σημαντικότερους στόχους του Μουσείου που είναι η άμεση διάχυση της γνώσης σε ένα μη επιστημονικά καταρτισμένο κοινό μέσα από προγράμματα διαδραστικών και ψηφιακών εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Στο Μουσείο γίνονται ξεναγήσεις χιλιάδων επισκεπτών ετησίως. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται ξεναγήσεις ατόμων με ειδικές ανάγκες, με δωρεάν είσοδο, από το ειδικά καταρτισμένο προσωπικό του Μουσείου (μετά από συμμετοχή στο Βιωματικό Σεμινάριο, «Γνωρίζοντας την Αναπηρία» που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Εταιρεία Καλλιτεχνικών Προγραμμάτων Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες με τη συνεργασία και τη στήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού. Στα πλαίσια της εξωστρέφιας των Πανεπιστημιακών Μουσείων, το Μουσείο συμμετέχει σε πολυάριθμές εκδηλώσεις, διεθνείς εκθέσεις ορυκτών και ημεριδες, όπως «Αειφόρος Ανάπτυξη και Εκπαίδευση», «Πρωινά Κυριακής στο Μουσείο Ορυκτολογίας», «Βραδιά του Ερευνητή».
Εκπαιδευτικά Προγράμματα
Στο Μουσείο Ορυκτολογίας και Πετρολογίας πραγματοποιούνται εκπαιδευτικά διαδραστικά προγράμματα που απευθύνονται σε μαθητές, δάσκαλους και καθηγητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Σκοπός τους είναι να εστιάσει το ενδιαφέρον τους στην άρρηκτη σχέση μεταξύ του έμβιου κόσμου και του κόσμου των ορυκτών.
Μερικά από τα εκπαιδευτικά προγράμματα που εφαρμόζονται είναι τα παρακάτω:
- «Mix-Match-Run»: (Οικογενειακή εκπαιδευτική δραστηριότητα, ηλικία παιδιών 7-15). Τα παιδιά και οι γονείς επιδίδονται σε αγώνα γνώσεων για τα βιομηχανικά ορυκτά και τις χρήσεις τους, αλλά και ταχύτητας μέσα από μια διασκεδαστική σκυταλοδρομία που συνδυάζει την οξυδέρκεια με την εκρηκτικότητα. Στόχος του προγράμματος είναι να προβληθεί η χρησιμότητα και αναγκαιότητα των ορυκτών και πετρωμάτων στην καθημερινή μας ζωή.
- «Από τη Γη στο Σώμα»: (Οικογενειακή εκπαιδευτική δραστηριότητα, ηλικία παιδιών 7-17). Μικροί και μεγάλοι θα ξαφνιαστούν από το πόσο χρήσιμα είναι τα ορυκτά στην ομαλή λειτουργία του οργανισμού μας! Οι συμμετέχοντας παίρνουν ομοιώματα από όργανα του σώματος, ορυκτά και τροφές, που θα πρέπει να συνδυάσουν σε σχετικό μαγνητικό πίνακα.
- «Εργαστήρι Ορυκτολογίας»: (Ηλικία 7-17). Τα παιδιά, παίζοντας το ρόλο του μικρού Γεωλόγου-Ορυκτολόγου, καλούνται να ανακαλύψουν ορισμένες από τις ιδιότητες των ορυκτών, όπως η λάμψη, η σκληρότητα, η γραμμή σκόνης κ.ά., χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα εργαλεία. Οι ιδιότητες των ορυκτών καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τις εφαρμογές τους στη βιομηχανία!
- «Μαγειρεύοντας σ’ένα Ηφαίστειο»: (Ηλικία 4-12). Τα παιδιά μαθαίνουν πολλά για τα «τεράστια θηρία» και παρακολουθούν πώς «μαγειρεύεται» ένα ηφαίστειο που εκρήγνυται. Ακολουθεί χειροτεχνία, όπου οι μικροί μας επισκέπτες χρωματίζουν και δημιουργούν ένα χάρτινο τρισδιάστατο μοντέλο ηφαιστείου.
- «Ορυκτολόγος για μία μέρα»: (Ηλικία 4-10). Οι μικροί μας φίλοι, έχοντας μπροστά τους εντυπωσιακά δείγματα, μαθαίνουν πώς τα ορυκτά παίρνουν τις ονομασίες τους. Στη συνέχεια δημιουργούν το δικό τους ορυκτό με μπογιές και βότσαλα και το ονοματίζουν.
- «Μικροί Χρυσοθήρες»: (Ηλικία 4-12). Οι μικροί μας εξερευνητές ψάχνουν να βρουν ορυκτά με κόσκινα, μέσα σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο με άμμο, όπως ακριβώς έκαναν οι πρώτοι χρυσοθήρες στις όχθες των ποταμών.
- «Φτιάχνω τη δική μου Γη»: (Ηλικία 5-10). Χρησιμοποιώντας διάφορα χρώματα πλαστελίνης, τα παιδιά φτιάχνουν τον πλανήτη μας, αποτυπώνοντας κάθε στρώμα με ένα χρώμα.
- «Ανακαλύπτω το θησαυρό της Γης στο Μουσείο»: (Ηλικία 7-17). Ένα διαδραστικό παιχνίδι ερωτήσεων και απαντήσεων, με σκοπό την εξοικείωση των παιδιών με την ποικιλία και τις χρήσεις των ορυκτών, τη δράση του ενεργού ηφαιστείου της Σαντορίνης, τους μετεωρίτες, κ.ά.
Στην υπηρεσία της εκπαίδευσης και της διεπιστημονικότητας, το Μουσείο διαθέτει τις συλλογές του για έρευνα, μελέτη αλλά και πρακτική άσκηση σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές όχι μόνο του τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος αλλά και άλλων τμημάτων (όπως του τμήματος Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης, του τμήματος Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών, του μεταπτυχιακού Μουσειολογίας κ.α). Τα αποτελέσματα των συνεργασιών αυτών έχουν παρουσιαστεί κατά καιρούς σε μεταπτυχιακές διατριβές, επιστημονικές ημερίδες και συνέδρια.
Ο διαδικτυακός ιστότοπος του Μουσείου Ιστορίας είναι διαθέσιμος στο: https://www.geol.uoa.gr/el/tmima/moyseia/moyseio_oryktologias_kai_petrologias/; http://museums.geol.uoa.gr/mineralogy/MuseumMinPet/enarxi.html#
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.