Ολοκληρώθηκε με μεγάλη επιτυχία η ωκεανογραφική αποστολή στον θαλάσσιο χώρο της Μήλου, με το Γερμανικό ωκεανογραφικό σκάφος METEOR και τη συμμετοχή της ερευνητικής ομάδας του ΕΚΠΑ (Εργαστήριο Φυσικής Γεωγραφίας, Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος), υπεύθυνη για την χαρτογράφηση του υποθαλάσσιου πυθμένα.
Η ωκεανογραφική αποστολή χωρίστηκε σε δύο σκέλη: κατά τη διάρκεια του πρώτου, η περιοχή γύρω από το νησί χαρτογραφήθηκε με τη χρήση του ηχοβολιστικού συστήματος πολλαπλής δέσμης του πλοίου και ενός αυτοματοποιημένου υποβρύχιου οχήματος, του MARUM AUV-SEAL, ενώ στο δεύτερο σκέλος έλαβε χώρα δειγματοληψία στα υδροθερμικά πεδία που εντοπίστηκαν στο πρώτο σκέλος χρησιμοποιώντας το τηλεχειριζόμενο ρομποτικό όχημα MARUM ROV-SQUID ενώ πραγματοποιήθηκαν και άλλες δειγματοληψίες. Συμμετείχαν συνολικά 43 επιστήμονες, από το MARUM (Πανεπιστήμιο της Βρέμης), το Constructor University Bremen gGmbH και το Max Planck Institute for Marine Microbiology (MPIMM) στη Βρέμη, καθώς και από το Ινστιτούτο Χημείας και Βιολογίας του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (ICBM, University of Oldenburg), από το GEOMAR (Κίελ), από το Friedrich-Alexander-University Erlangen-Nürnberg (FAU) και από το Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με την συμμετοχή της αναπλ. Καθηγήτριας Παρασκευής Νομικού, των υποψήφιων διδακτόρων Δανάης Λαμπρίδου και Κωνσταντίνας Μπετζέλου και των μεταπτυχιακών φοιτητριών Ειρήνης Αναγνώστου, Ευφροσύνης Βαρώτσου, Αρετής Μπέλκα και Σωτηρίας Κοθρή. Ο στόχος αυτής της διεπιστημονικής ομάδας γεωλόγων, γεωχημικών και μικροβιολόγων, συμπεριλαμβανομένων νέων φοιτητών, υποψήφιων διδακτόρων, μεταδιδακτόρων, τεχνικών και καθηγητών, ήταν να γίνει κατανοητή η σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητη γεωλογικά και υδροθερμικά ενεργή περιοχή στα βαθύτερα τμήμα του υποθαλάσσιου χώρου της Μήλου.
Όταν τα συμπυκνωμένα υδροθερμικά ρευστά από το εσωτερικό της Γης έρχονται σε επαφή με το οξειδωμένο θαλασσινό νερό στα λεγόμενα υδροθερμικά συστήματα, σχηματίζουν ένα φιλόξενο περιβάλλον για διάφορους μικροοργανισμούς. Οι επικρατούσες ακραίες συνθήκες, με υψηλές θερμοκρασίες και υψηλές συγκεντρώσεις τοξικών ουσιών, όπως το αρσενικό, απαιτούν πέραν των συνηθισμένων προσαρμοστικούς μηχανισμούς από τους οργανισμούς που διαβιούν εκεί. Στη Μήλο και στα ρηχά νερά που περιβάλλουν τις ακτές της, έχουν βρεθεί και μελετηθεί στο παρελθόν πολλά σημεία με υδροθερμική δραστηριότητα. Την ερευνητική ομάδα την ενδιέφερε να διερευνήσει εάν αυτά τα συστήματα συνεχίζουν να δραστηριοποιούνται και να μεταβάλλονται από άποψη γεωλογίας, γεωχημείας και μικροβιολογίας κατά μήκος μιας περιοχής που εκτείνεται από τη ρηχή, παράκτια, ευφωτική ζώνη προς την βαθύτερη, υπεράκτια, αφωτική γύρω από το νησί.
«Μέχρι σήμερα, τα υδροθερμικά συστήματα ρηχών και βαθέων υδάτων αντιμετωπίζονται ως ανεξάρτητες, φαινομενικά οντότητες. Αυτή η ερευνητική αποστολή είναι μια πρώτη προσπάθεια για την κατάργηση αυτού του αυθαίρετου ορίου και την εξέταση των υδροθερμικών συστημάτων ως ένα ενιαίο σύστημα», λέει η Δρ. Solveig Bühring. Η Δρ. Bühring είναι ειδικός στην υδροθερμική γεωμικροβιολογία από το MARUM – Κέντρο Θαλάσσιων Περιβαλλοντικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Βρέμης και η επικεφαλής επιστήμονας στην αποστολή M192 με το Γερμανικό ερευνητικό σκάφος METEOR, το οποίο διεξήγαγε έρευνες στο υδροθερμικό σύστημα γύρω από τη Μήλο. «Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο κύριος στόχος της αποστολής μας είναι να αναζητήσουμε υδροθερμικές αναβλύσεις από τα ρηχά στα βαθύτερα στρώματα και να διερευνήσουμε τις μεταβολές στη γεωλογία, τη γεωχημεία και τη μικροβιολογία».
Η Καθηγήτρια Andrea Koschinsky, ειδικός στη γεωχημεία ρευστών από το Constructor University της Βρέμης δήλωσε: «Είμαι έκπληκτη από τον τεράστιο αριθμό διαφυγών αερίου CO2 από τον πυθμένα σε μεγάλης έκτασης περιοχές και από τα ποικίλης σύστασης υγρά και ορυκτά που είναι τόσο διαφορετικά από άλλες περιοχές που έχουμε ήδη μελετήσει – κάθε κατάδυση του ρομποτικού συστήματος (ROV) ήταν μια καινούρια περιπέτεια. Και σίγουρα υπάρχουν πολλά περισσότερα να εξερευνήσουμε σε μελλοντικές αποστολές.»
Η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του ΕΚΠΑ Νομικού Παρασκεύη αναφέρει: «Η νεοτεκτονική και ενεργός δομή της Μήλου χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη μεγάλων ρηξιγενών ζωνών, που δημιουργούν τεκτονικά μπλοκ με διαφοροποιημένες κινήσεις. Τα γεωθερμικά ρευστά χρησιμοποιούν τα ρήγματα του νησιού με αλλοιώσεις των παρακείμενων ηφαιστειακών-ιζηματογενών σχηματισμών, δημιουργώντας ένα φάσμα εκμεταλλεύσιμων βιομηχανικών ορυκτών και υδροθερμικών τύπων κοιτασμάτων. Η ανακάλυψη νέων υδροθερμικών πεδίων είναι πάρα πολύ σημαντική για την κατονόηση της ηφαιστειότητας σε σχέση με την ενεργή τεκτονική. Με τα νέα δεομένα που συλλέξαμε μελετάμε τη συσχέτιση των χερσαίων και των θαλάσσιων τεκτονικών δομών γύρω από τη Μήλο, και στόχος είναι να δημιουργήσουμε ένα συνολικό μοντέλο της τεκτονικής δομής και της ηφαιστειότητας ώστε να ενσωματωθεί με τις μεταλλογενετικές γνώσεις που έχουμε για το νησί για την παραγωγή χαρτών που αναδεικνύουν την μεταλλογένεση και στο υποθαλάσσιο περιβάλλον».
«Αυτό που ανακαλύψαμε μέχρι στιγμής στην αποστολή μας ξεπερνά τις προσδοκίες μας. Βρήκαμε πλούσια υποθαλάσσια υδροθερμικά συστήματα σε βάθη μεταξύ 100-250 m και τα προκαταρκτικά αποτελέσματα δείχνουν διαφορές και στη χημεία τους. Μόλις έχουμε τα δείγματά μας πίσω στο εργαστήριο, θα τα αναλύσουμε και ελπίζουμε να αποκτήσουμε βαθύτερες γνώσεις για αυτά τα μέχρι στιγμής εξαιρετικά μη μελετημένα συστήματα», λέει η Solveig Bühring.
Τα ωκεανογραφικά δεδομένα της ερευνητικής αποστολής θα αναλυθούν τις επόμενες μέρες από τις διαφορετικές ερευνητικές ομάδες και ο συνδυασμός όλων θα υποδείξει την μοναδικότητα αυτής της ανακάλυψης των νέων υδροθερμικών πεδίων στην περιοχή της Μήλου και την άριστη συνεργασία του ΕΚΠΑ με τα Γερμανικά Ερευνητικά Ιδρύματα.
Ακολουθεί φωτογραφικό υλικό από την ωκεανογραφική αποστολή.
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.