Συμμετοχή του Τμήματος Διαχείρισης Λιμένων και Ναυτιλίας του ΕΚΠΑ σε Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο ‘Transatlantic Studies Association’, 21st Annual Conference 2023, University of Plymouth, UK

Στα πλαίσια του 21^ου Ετήσιου Συνεδρίου του Transatlantic Studies Association που πραγματοποιήθηκε 3 με 5 Ιουλίου, στο Πανεπιστήμιο του Plymouth, Βρετανία, ο κ. Λυκούργος Κουρκουβέλας, Επίκουρος Καθηγητής Ιστορίας Διεθνών Σχέσεων, του Τμήματος Διαχείρισης Λιμένων και Ναυτιλίας, της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών, του ΕΚΠΑ, συμμετείχε με την ανάπτυξη της εισήγησης με τίτλο ‘Searching for a Postwar International Shipping Order: Greece and the Establishment of the International Maritime Consultative Organization (IMCO), 1946-1958’. Η συγκεκριμένη εισήγηση αποτέλεσε μέρος ευρύτερης Συνεδρίας με θέμα ‘Διατλαντική Ναυτιλιακή Κουλτούρα’.

Η επιστημονική μελέτη του κ. Λ. Κουρκουβέλα εγείρει προκλητικά σύγχρονα ερωτήματα και συμβάλλει με καινοτόμα ερευνητικά πορίσματα, αναφορικά με τα κίνητρα, τις στρατηγικές και τους τρόπους ένταξης της Ελλάδας στο μεταπολεμικό διεθνές σύστημα και ιδιαίτερα στους διεθνείς ναυτιλιακούς Οργανισμούς. Η διασύνδεση της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας με την ευρύτερη διεθνή θέση της Ελλάδας, την ελληνική διπλωματία και τη ναυτιλιακή πολιτική, αποτελεί ξεχωριστό αντικείμενο μελέτης που δεν έχει ερευνηθεί συστηματικά από τους ιστορικούς, τους διεθνολόγους και τους αναλυτές της ναυτιλιακής πολιτικής.

Τα πορίσματα της εν λόγω μελέτης συνοψίζονται, ειδικότερα, στα ακόλουθα:

– Ο Διεθνής Ναυτιλιακός Συμβουλευτικός Οργανισμός (IMCO) και, από το 1982, International Maritime Organization (IMO), με έδρα το Λονδίνο, υπήρξε η επιτομή των προσπαθειών μέρους της διεθνούς ναυτιλιακής Κοινότητας για τη δημιουργία ρυθμιστικού πλαισίου στην εμπορική ναυτιλία και δημιουργήθηκε υπό τις ναυτιλιακές προτεραιότητες των ισχυρότερων ναυτιλιακών κρατών, ιδίως των ΗΠΑ, της Βρετανίας και, σε μικρότερο βαθμό, της Ολλανδίας.

– Κράτη με ισχυρή ναυτιλιακή παράδοση, αλλά αδυναμία ουσιαστικής προβολής ισχύος στο διεθνές σύστημα, όπως η Δανία, η Σουηδία και η Νορβηγία, υπό τις ισχυρότατες πιέσεις του εφοπλιστικού τους κόσμου, τάχθηκαν αναφανδόν κατά των προσπαθειών για τη δημιουργία ενός διεθνούς ναυτιλιακού Οργανισμού.

– Για αυτά τα κράτη αλλά και για τους θιασώτες αντίστοιχων αντιλήψεων (κυρίως εφοπλιστικών κύκλων από όλο τον πλανήτη), η εμπορική ναυτιλία αποτελούσε παραδοσιακά πεδίο ελεύθερου ανταγωνισμού και οποιαδήποτε απόπειρα συγκρότησης ρυθμιστικού πλαισίου, στα πλαίσια κρατικών, διακρατικών ή/και διεθνών δρώντων, καταστρατηγούσε την ίδια την ‘ουσία’ της εμπορικής ναυτιλίας και έβλαπτε τα συμφέροντα των εφοπλιστών.

– Ο IMCO αποτέλεσε χαρακτηριστικό παράδειγμα του λεγόμενου ‘φιλελεύθερου διεθνισμού’ (liberal internationalism), δηλαδή του ιδεολογικού διακυβεύματος ιδίως του αγγλοσαξονικού κόσμου (ΗΠΑ και Βρετανία). Καίρια πτυχή του ‘φιλελεύθερου διεθνισμού’ είναι η δημιουργία μιας παγκόσμιας τάξης που θα βασίζεται στο διεθνές δίκαιο, στη διεθνή συνεργασία και στους διεθνείς οργανισμούς.  

– Η επίσημη επικύρωση της Σύμβασης του IMCO (IMCO Convention), το 1958 και μετά από 10 χρόνια ζυμώσεων, διαβουλεύσεων αντεγκλήσεων και διαφωνιών, υπήρξε αποτέλεσμα των ισχυρών διπλωματικών πιέσεων που άσκησαν οι ΗΠΑ και η Βρετανία.

– Η ναυτιλιακή πολιτική του ελληνικού κράτους καθορίστηκε σε μεγάλο βαθμό από τις ψυχροπολεμικές αναγκαιότητες της εποχής και τη θέση της Ελλάδας στο δυτικό στρατόπεδο και τους δυτικούς θεσμούς.

– Η Ελλάδα αποτέλεσε ακρογωνιαίο λίθο της δημιουργίας του Διεθνούς Συμβουλευτικού Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMCO) και συνέβαλε αποφασιστικά στην ‘κανονικοποίηση’ της παγκόσμιας εμπορικής ναυτιλίας.

– Εκτός από το ψυχροπολεμικό περιβάλλον, θεμελιώδη ρόλο στην ελληνική διεθνή ναυτιλιακή πολιτική έπαιξαν οι σχέσεις αλλά και ο συσχετισμός δυνάμεων μεταξύ του ελληνικού κράτους και του ελληνικού εφοπλιστικού κόσμου, σε μια περίοδο ραγδαίας ανάπτυξης της ελληνόκτητης ναυτιλίας (από το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1950).

Ο κ. Λυκούργος Κουρκουβέλας είναι Επίκουρος Καθηγητής Ιστορίας Διεθνών Σχέσεων στο Τμήμα Διαχείρισης Λιμένων (ΤΔΙΛΙΝ) του ΕΚΠΑ και διδάσκει τα μαθήματα  Ιστορία Διεθνών Σχέσεων: 19^ος  -20^ος  Αιώνας, Παγκόσμια Ιστορία: Θαλάσσιο Εμπόριο και Διεθνής Πολιτική, Η Ελλάδα στο Διεθνές Σύστημα: 20^ος Αιώνας, Ναυτιλία, Περιβάλλον και Διεθνείς Σχέσεις. Το διεπιστημονικό Πρόγραμμα Σπουδών του Τμήματος ΔΙΛΙΝ καλύπτει σύγχρονα γνωστικά πεδία, μεταξύ άλλων, οργάνωση και διοίκηση ναυτιλιακών και λιμενικών επιχειρήσεων, εφοδιαστική αλυσίδα και διεθνές εμπόριο, λογιστική και χρηματοοικονομική, τεχνολογικές καινοτομίες και πληροφορικές εφαρμογές, περιβαλλοντική προστασία, κλιματική αλλαγή, γαλάζια οικονομία και βιωσιμότητα, ιστορία διεθνών σχέσεων, ποσοτικές μέθοδοι και αρχές δικαίου, με έμφαση στη ναυτιλία και τους λιμένες.