Ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Καρτάλης και ο Δρ Κώστας Φιλιππόπουλος γράφουν για το φαινόμενο του εμποδισμού Ωμέγα, το σύστημα Daniel και την ανάγκη για αλλαγή όλων των διαχειριστικών σχεδίων που σήμερα είναι σε εφαρμογή.
Πηγή άρθρου: https://www.kathimerini.gr/society/562606096/kakokairia-daniel-neoi-kindynoi-nees-prokliseis/
***
Κατά την τελευταία δεκαετία (κυρίως) παρατηρείται (Κουτσούπη, 2022) με αυξημένη συχνότητα στην Ευρώπη (και στη Μεσόγειο), το φαινόμενο του εμποδισμού Ωμέγα – Omega block (η ονομασία έχει προκύψει από τη διάταξη των πεδίων υψηλών και χαμηλών πιέσεων με τρόπο που διαμορφώνει το ελληνικό γράμμα Ωμέγα).
Το φαινόμενο αυτό μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε εποχή του έτους, αν και συνήθως συμβαίνει το καλοκαίρι, ενώ συνδέεται και με την αλλαγή της πορείας του αεροχείμαρου – jet stream (βλ. βέλη με κίτρινο χρώμα σε σχέση με τα βέλη με άσπρο χρώμα), δηλαδή του ρεύματος αέρα που κινείται σε ύψος 10 χλμ από τα δυτικά προς τα ανατολικά.
Ποια τα χαρακτηριστικά ενός εμποδισμού Ωμέγα;
Οταν προκύπτει ένας εμποδισμός Ωμέγα, οι ψυχρότερες αέριες μάζες που κινούνται από τον Ατλαντικό προς τη Μεσόγειο, αποκλίνουν προς τον Βορρά, ενώ στην περιοχή κάτω από την περιοχή σχήματος «Ω» μεταφέρονται θερμές μάζες από τα νοτιότερα γεωγραφικά πλάτη. Κατά αυτόν τον τρόπο προκύπτουν αυξημένες θερμοκρασίες που οδηγούν, αν διατηρηθεί επί αρκετές ημέρες ο εμποδισμός Ωμέγα, σε ισχυρούς και επίμονους καύσωνες που με τη σειρά τους επιδεινώνουν τις συνθήκες ξηρασίας και ενισχύουν τις δασικές πυρκαγιές. Αυτό που συμβαίνει επίσης είναι να επιδεινώνονται οι καιρικές συνθήκες στις βάσεις του εμποδισμού Ωμέγα, δηλαδή στις περιοχές δηλαδή που διαμορφώνονται πεδία χαμηλών πιέσεων (βλ. περιοχές με την ένδειξη cold στην παραπάνω εικόνα).
Η περίπτωση του συστήματος Daniel
Στην περίπτωση του συστήματος Daniel, o Ωμέγα εμποδισμός εντοπίζεται κυρίως στην περιοχή της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης (εμφανίζεται με κόκκινο χρώμα στον χάρτη που ακολουθεί) όπου άλλωστε επικράτησαν υψηλές θερμοκρασίες (ECMWF). Παράλληλα δημιούργησε ένα στάσιμο πεδίο χαμηλών πιέσεων στο Ιόνιο (εμφανίζεται με μπλέ χρώμα στον χάρτη που ακολουθεί) με αποτέλεσμα τη ροή για αρκετές ημέρες στη σειρά, θερμών και υγρών αερίων μαζών από τα βορειοανατολικά προς την Ελλάδα (και ειδικότερα προς τη Θεσσαλία) με αποτέλεσμα τα πρωτοφανή ύψη βροχόπτωσης που σημειώθηκαν και τα ακραία πλημμυρικά φαινόμενα που προέκυψαν. Σημειώνεται επίσης ότι η ένταση του συστήματος Daniel μπορεί να συνδέεται επίσης με την αύξηση της επιφανειακής θερμοκρασίας της θάλασσας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο (Faranda, 2023).
Στη δορυφορική εικόνα που ακολουθεί (πηγή: NASA) εμφανίζεται η περιοχή που επικράτησαν υψηλές θερμοκρασίες καθώς και τα δύο πεδία χαμηλών πιέσεων (Low) που δημιουργήθηκαν στις παρυφές του εμποδισμού Ωμέγα. To πεδίο ανατολικά σχετίζεται με το σύστημα Daniel.
Yπάρχει σύνδεση με την κλιματική αλλαγή;
Πρόσφατες ερευνητικές εργασίες αναγνωρίζουν αύξηση των εμποδισμών Ωμέγα στη Μεσόγειο από το 2000 και μετά καθώς και αύξηση της επιφανειακής θερμοκρασίας της θάλασσας. Παράλληλα η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1 βαθμό Κελσίου, συμβάλλει σε αύξηση των υδρατμών που διακρατώνται στην ατμόσφαιρα κατά 7%. Και αν για το θέμα της επιφανειακής θερμοκρασίας της θάλασσας ή για αυτό της αύξησης των υδρατμών, η διεθνής επιστημονική κοινότητα συμφωνεί ότι είναι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, για το θέμα των εμποδισμών Ωμέγα απαιτείται περαιτέρω μελέτη.
Ανεξάρτητα όμως από τη σύνδεση ή όχι με την κλιματική αλλαγή, το μήνυμα που προκύπτει είναι ότι απαιτείται αλλαγή όλων των διαχειριστικών σχεδίων που σήμερα είναι σε εφαρμογή (και για όλα τα κλιματικά φαινόμενα: καύσωνες, πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές, ξηρασία-διάβρωση) ώστε να λαμβάνεται υπόψη τόσο η αυξανόμενη συχνότητα και ένταση ακραίων φαινομένων όσο και οι ήδη γνωστές -αλλά και οι βάσιμα εκτιμώμενες- επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
*Ο Κωνσταντίνος Καρτάλης είναι καθηγητής Φυσικής Περιβάλλοντος και Κλίματος στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Κλιματική Αλλαγή καθώς και της αντίστοιχης Εθνικής Επιστημονικής Επιτροπής.
Ο Κώστας Φιλιππόπουλος είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Φυσικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών μέλος της ομάδας για το Κλίμα και την Κλιματική Αλλαγή.
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.