Η μετάπτωση της πανδημίας με πιθανές μικροεξάρσεις και υφέσεις

Του Θάνου Δημόπουλου, Καθηγητή Θεραπευτικής – Αιματολογίας – Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και Πρύτανη του ΕΚΠΑ στα Νέα Σαββατοκύριακο

Είναι γεγονός ότι παρατηρείται μια αργή αποκλιμάκωση στην επιδημιολογική πορεία του κύματος Ομικρον της πανδημίας COVID-19 στη χώρα μας, αν και ο ημερήσιος αριθμός θανάτων παρουσιάζει επιπέδωση. Η εμφάνιση και η σταδιακή εξάπλωση της παραλλαγής Ομικρον 2 σε συνδυασμό με τη σταδιακή επιστροφή στην καθημερινότητα πιθανότατα ευθύνονται για τα νέα κρούσματα που καταγράφονται ακόμα και σε εμβολιασμένους.

Ωστόσο, ένα σημαντικό μέρος του ελληνικού πληθυσμού παραμένει ανεμβολίαστο ή μερικώς εμβολιασμένο με μία ή δύο δόσεις του εμβολίου. Αυτοί οι πολίτες, και ιδιαίτερα όσοι είναι μεγαλύτερης ηλικίας και έχουν συννοσηρότητες, διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρής νόσου COVID-19 και σοβαρών επιπλοκών, συμπεριλαμβανομένου του θανάτου. Η συνέχιση της εμβολιαστικής εκστρατείας και η μαζική συμμετοχή των πολιτών θα οδηγήσουν στη μείωση των νοσηλειών και των θανάτων λόγω COVID-19.

Από τη μια πλευρά, υπάρχει το πολύ θετικό παράδειγμα πολλών χωρών της Δυτικής Ευρώπης, με σχεδόν απόλυτο ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης στις ευπαθείς ομάδες, στις οποίες καταγράφεται ένα πραγματικά ήπιο κύμα του στελέχους Ομικρον. Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ότι η πανδημία δεν έχει τελειώσει και επισημαίνει ότι η COVID-19 παρουσιάζει ύφεση στον ίδιο βαθμό σε όλο τον κόσμο και με ενιαίο τρόπο. Οσον αφορά τις νέες μεταλλάξεις, εάν αυτές εμφανιστούν, με βάση τα σημερινά δεδομένα, φαίνεται ότι τα εμβόλια παρέχουν ικανοποιητική προστασία έναντι των μεταλλαγμένων στελεχών σε ό,τι αφορά τη σοβαρή νόσο και τον θάνατο. Αυτό αποτελεί ιδιαίτερα αισιόδοξο μήνυμα, αλλά βρισκόμαστε ακόμα σε μια μεταβατική περίοδο. Επιπρόσθετα, η τρίτη δόση παρέχει ικανοποιητική προστασία ως προς την COVID-19 στον γενικό πληθυσμό. Ενδεχομένως να είναι αναγκαία η τέταρτη δόση, ειδικά αν το εμβόλιο επικαιροποιηθεί, και ίσως αυτό να γίνει σύσταση για τις ευπαθείς ομάδες.

Η αδυναμία εξάλειψης του κορωνοϊού δεν σημαίνει ότι ο αριθμός των θανάτων, των νοσούντων ή τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης θα συνεχιστούν να υφίστανται στην κλίμακα που παρατηρείται σήμερα. Η μελλοντική πορεία θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τον βαθμό ανοσίας που αναπτύσσεται μέσω μόλυνσης ή εμβολιασμού και επίσης από το πώς θα εξελιχθεί ο
ιός. Η εξασθένηση της ανοσίας σε συνδυασμό με την ανάδυση νέων στελεχών του ιού αποτελούν βασικούς παράγοντες που θα καταστήσουν τον ιό ενδημικό. Στις περιοχές όπου θα επιτευχθεί ανοσία αγέλης, θα υπάρχει κίνδυνος επιδημικών εκρήξεων, αλλά θα περιορίζονται γρήγορα λόγω του υψηλού βαθμού συλλογικής ανοσίας. Είναι πιθανό ότι ο ιός θα συνεχίσει να μεταδίδεται, αλλά εφόσον έχει αναπτυχθεί κάποια ανοσία μέσω φυσικής μόλυνσης ή εμβολιασμού δεν θα υπάρχει κίνδυνος σοβαρής νόσου. Μια ενδημική κατάσταση υπάρχει σε ένα σχετικά σταθερό, προβλέψιμο ποσοστό μεταξύ μιας ομάδας ανθρώπων.

Ο διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων των ΗΠΑ δρ Αντονι Φάουτσι πιστεύει ότι ο νέος κορωνοϊός SARS-CoV-2 θα γίνει ενδημικός όταν το επίπεδο των μολύνσεων θα είναι τόσο χαμηλό ώστε να μην έχει πλέον αντίκτυπο στις καθημερινές δραστηριότητες και στην κοινωνικοοικονομική ζωή των ανθρώπων. Η καθηγήτρια Παγκόσμιας Βιοασφάλειας στο Πανεπιστήμιο New South Wales του Σίδνεϊ Raina MacIntyre προειδοποίησε ότι ο νέος κορωνοϊός SARS-CoV-2 πιθανότατα δεν θα γίνει ποτέ ενδημικός, αλλά θα επιστρέφει πάντα σε κύματα επιδημίας. Στους ενδημικούς ιούς μπορεί να υπάρχει πολύ μεγάλος αριθμός κρουσμάτων, αλλά δεν έχουμε ραγδαία αλλαγή στον αριθμό τους μέσα σε ημέρες ή εβδομάδες όπως με τον νέο κορωνοϊό SARS-CoV-2. Η COVID-19 δεν θα μετατραπεί ως διά μαγείας σε μια ενδημική μόλυνση, όπου τα επίπεδα θα μένουν σταθερά για μεγάλες περιόδους. Είναι πιθανό να συνεχίσει να προκαλεί επιδημικά κύματα, ενώ θα μπορούσε η ανοσία από τα εμβόλια να φθίνει και νέα στελέχη που θα διαφεύγουν την προστασία των εμβολίων να έρχονται στο προσκήνιο, πλήττοντας πάντως κυρίως ανεμβολίαστους ως προς τη βαρύτητα των συμπτωμάτων.

Η μετάπτωση της πανδημίας σε επιδημική φάση με πιθανές μικροεξάρσεις και υφέσεις κατά τη διάρκεια του έτους θα επιτρέψει την επιστροφή στην κανονικότητα. Ωστόσο, η πορεία της πανδημίας έως σήμερα τονίζει δύο σημαντικά δεδομένα που δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε. Αφενός το γεγονός ότι η υγεία αποτελεί μείζον παγκόσμιο ζήτημα πέρα από τα φυσικά όρια των κρατών και απαιτεί ουσιαστικές λύσεις σε διεθνές επίπεδο και ανεξάρτητα από την κοινωνικοοικονομική κατάσταση κάθε χώρας. Αφετέρου η πανδημία COVID-19 καθιστά απαραίτητη την ακόμα στενότερη επιδημιολογική επιτήρηση σε παγκόσμιο επίπεδο για πιθανές αναδυόμενες νόσους που μπορεί να μεταπηδήσουν από το ζωικό βασίλειο στον άνθρωπο και να προκαλέσουν νέες πανδημίες στο μέλλον. Η αναπνευστική υγιεινή θα πρέπει να γίνει μέρος της καθημερινότητας, όχι ωστόσο στον βαθμό που ισχύει σήμερα. Οι μάσκες και οι αποστάσεις πιθανότατα να είναι απαραίτητες μόνο κατά τις περιόδους έξαρσης των ιών του αναπνευστικού, όπως ο SARS-CoV-2.