Ο επίσημος εορτασμός της ημέρας των Τριών Ιεραρχών και της Ελληνικής Παιδείας, που καθιερώθηκε από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 30 Ιανουαρίου 2024 στη Μεγάλη Αίθουσα του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το πρόγραμμα της τελετής περιλάμβανε προσφώνηση από τον Πρύτανη του Ε.Κ.Π.Α. Καθηγητή κ. Γεράσιμο Σιάσο, και ομιλία του Επίκουρου Καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας, Αρχιμανδρίτη π. Ισίδωρου-Χαράλαμπου Κάτσου, με τίτλο: «Ο Διάλογος της Θεολογίας με τις Θετικές Επιστήμες. Σύγχρονες Σκέψεις και Κριτικές Παρατηρήσεις με Βάση το Έργο των Τριών Ιεραρχών». Κατά την ομιλία του ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης είπε, μεταξύ άλλων: «Ο κατακερματισμός των γνωστικών αντικειμένων, το ρήγμα μεταξύ των ανθρωπιστικών και των θετικών επιστημών, η διαφορά μεθόδων και γλωσσών, καθιστούν σήμερα αδύνατη την πραγματική επικοινωνία μεταξύ θεολογίας και θετικών επιστημών – τουλάχιστον με τον τρόπο που οι Τρεις Ιεράρχες κατανοούσαν την επικοινωνία αυτή. Μπορεί άραγε το ενοποιημένο γνωσιακό πρότυπο των Τριών Ιεραρχών να λάμψει εκ νέου φωτίζοντας τον άνθρωπο της ψηφιακής πραγματικότητας που σιγά αλλά σταθερά αναδύεται; Η θεολογία οφείλει να βρει τρόπους επανασύνδεσης με τις θετικές επιστήμες, έτσι ώστε να επικαιροποιεί στο διηνεκές το ερμηνευτικό πρόγραμμα της Εξαημέρου. Μόνο οι θετικές επιστήμες μπορούν να προσφέρουν τη δυνατότητα αυτή στη θεολογία. Η επανασύνδεση είναι επομένως αναγκαία, αν πραγματικά η θεολογία επιθυμεί να κρατήσει το πρόγραμμα των Τριών Ιεραρχών ζωντανό. Ο τόπος μιας τέτοιας επανασύνδεσης μπορεί να είναι μόνο το πανεπιστήμιο, εάν η ακαδημαϊκή κοινότητα αποφασίσει να λάβει το αίτημα για διεπιστημονικότητα επιτέλους σοβαρά, αναζητώντας τρόπους επανασύνδεσης των κατακερματισμένων γνωστικών πεδίων.»
Έπειτα από την ομιλία, ο Χορός Ψαλτών «Οι Μαΐστορες της Ψαλτικής Τέχνης» απέδωσε Αρμόδιους Ύμνους υπό τη χοραρχία του Καθηγητή Αχιλλέα Χαλδαιάκη, μέλους του Συμβουλίου Διοίκησης του Ε.Κ.Π.Α.
Νωρίτερα από την τελετή, μετά τη Θεία Λειτουργία τελέσθηκε στον Πανεπιστημιακό Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου (Καπνικαρέα) το καθιερωμένο αρχιερατικό μνημόσυνο για τους Ιδρυτές, Δωρητές, Ευεργέτες, Καθηγητές, Φοιτητές και το Διοικητικό Προσωπικό του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ο Πρύτανης στην προσφώνησή του ανέφερε:
«Τιμούμε σήμερα τη μνήμη των Τριών Ιεραρχών –του Βασιλείου του Μεγάλου, του Γρηγορίου του Θεολόγου και του Ιωάννη του Χρυσοστόμου– που με τη ζωή και το έργο τους έκαναν πράξη τις αξίες του χριστιανισμού κι ανέδειξαν τα Ελληνικά Γράμματα.
Οι φωτισμένες μορφές τους μπόλιασαν την ορθόδοξη πίστη με την ελληνική σοφία. Δεν διέδωσαν μόνο τον Χριστιανισμό, αλλά και την αγάπη για την επιστήμη, την ορθή σκέψη και τη φιλομάθεια. Εξήραν τη μάθηση, το έργο και τον ρόλο του δασκάλου, την αξία των γραμμάτων και του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Παρότρυναν τους νέους να αναζητήσουν την αλήθεια και να βλέπουν με κριτική ματιά τα δεδομένα της εποχής. Όχι τυχαία, το 1841 το Πανεπιστήμιο Αθηνών ταύτισε τη γιορτή τους με τη Γιορτή των Ελληνικών Γραμμάτων.
Το δίδαγμά τους αποτελεί αυθεντική έκφραση Παιδείας και το φως της σοφίας τους διαπερνά τους αιώνες. Την πνευματική ζωή, τον πνευματικό άνθρωπο, τα πνευματικά αγαθά, ευαγγελίζονται “εν παιδεία” οι Μεγάλοι Ιεράρχες ως προορισμό τού ανθρώπου. Μέσα από το έργο τους πρεσβεύουν πως η μόρφωση πρέπει να εφοδιάζει τους νέους με όλα τα αναγκαία πνευματικά εφόδια που θα τους κάνουν φωτισμένους ανθρώπους, χρήσιμους κοινωνικούς εργάτες και θαρραλέους μαχητές στη ζωή τους.
Οι Τρεις Οικουμενικοί Διδάσκαλοι έθεσαν έτσι τις βάσεις για μία ολοκληρωμένη και καθολική Παιδεία για τον Άνθρωπο, η οποία δεν μένει μόνο στις γνώσεις αλλά προάγει την “κατίσχυση του Πνεύματος”, που καταξιώνει τον άνθρωπο και δίνει νόημα στη ζωή του.
Η αγάπη για το συνάνθρωπο, ο σεβασμός, η αλληλεγγύη, η παρρησία και η κοινωνική δικαιοσύνη ήταν οι αρετές που δίδαξαν και υπηρέτησαν έμπρακτα οι τρεις Ιεράρχες.
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι τρεις εμπνευσμένοι Πατέρες, έχοντας μελετήσει τα σπουδαία κείμενα της ελληνικής φιλοσοφίας και της ρητορικής και έχοντας μαθητεύσει κοντά σε λαμπρά ονόματα Ελλήνων διδασκάλων, συνέβαλλαν με τον βίο και τη διδασκαλία τους στη συνάντηση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας με τα χριστιανικά διδάγματα της ορθόδοξης πίστης και τη σύζευξη του Ορθού Λόγου με την Ορθοδοξία.
Τον “Ορθό Λόγο” τού ελληνικού στοχασμού όχι μόνο δεν τον θεωρούν εμπόδιο προς τη θέωση τού ανθρώπου, αλλά τον αξιοποιούν για την “ορθή” περί Θεού “δόξα”, για την Ορθοδοξία.
Την ιστορική αυτή συνάντηση, των ελληνικών γραμμάτων, της ελληνικής παιδείας και του χριστιανισμού, η οποία προσδιορίζει τον ελληνισμό από τον 4ο αιώνα έως σήμερα, εκφράζει συμβολικά στο Πανεπιστήμιό μας η ύπαρξη των δύο λαβάρων.
Η Αθηνά και οι Τρεις Ιεράρχες, ο ελληνισμός που συμβαδίζει με τον χριστιανισμό, μια υπόθεση η οποία διατυπώθηκε αρχικά στα μέσα τού 19ου αιώνα, αλλά ο κύριος εκφραστής και υποστηρικτής της υπήρξε μια μεγάλη προσωπικότητα, ο καθηγητής τού Πανεπιστημίου Αθηνών, Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος. Αυτός είναι ο οποίος θεμελιώνει και στηρίζει ιστορικά αυτή τη συμπόρευση, ώστε έκτοτε αποτελεί μία θέση τής ιστορικής επιστήμης.
Η διδασκαλία των Τριών Ιεραρχών εξακολουθεί να μας καθοδηγεί σε θέματα ουσίας τής Παιδείας και από το φωτεινό τους παράδειγμα εμπνέεται σήμερα το μεγαλύτερο Δημόσιο Πανεπιστήμιο της χώρας, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ως ο κατεξοχήν κορυφαίος θεσμός της Δημόσιας Εκπαίδευσης.
Έχοντας κατά νου τη ρήση του Γρηγορίου του Ναζιανζηνού ότι “η παιδεία είναι το πρώτιστον παρ’ ημίν αγαθόν”, ενώνουμε τις δυνάμεις μας για ένα σύγχρονο και ανεξάρτητο δημόσιο Πανεπιστήμιο, ευαίσθητο στις προκλήσεις του σύγχρονου κοινωνικού γίγνεσθαι, που πρωταγωνιστεί στην εκπαίδευση, την έρευνα, την πρωτοπορία και συμβάλλει στην ευημερία και πρόοδο της χώρας.
Πάγια επιδίωξή μας αποτελεί ένα Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα, με διάπλατο ορίζοντα όπου η αξιοκρατία, η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, η εξωστρέφεια, η αλληλεγγύη, η συλλογικότητα και η συμπερίληψη είναι πάντα παρούσες.
Και αυτή η επιδίωξή μας γίνεται καθημερινά πράξη με σκληρή εργασία και στρατηγικό σχέδιο, με συντονισμένα και σταθερά βήματα που δημιουργούν το μέλλον του Ιδρύματός μας.
Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών τιμά σήμερα τη μνήμη των Τριών Μεγάλων Ιεραρχών και Πατέρων της Ορθοδοξίας, τιμά την Ελληνική Παιδεία και τα Ελληνικά Γράμματα και δεσμεύεται να τιμήσει την αποστολή του στο ακέραιο.
Δίδοντας τον λόγο στον σημερινό εκλεκτό ομιλητή, Καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας, Αρχιμανδρίτη π. Ισίδωρο-Χαράλαμπο Κάτσο, ο οποίος θα αναπτύξει το θέμα: “Ο Διάλογος της Θεολογίας με τις Θετικές Επιστήμες. Σύγχρονες Σκέψεις και Κριτικές Παρατηρήσεις με Βάση το Έργο των Τριών Ιεραρχών”, θα ήθελα να ευχηθώ σε όλες και όλους ολόψυχα χρόνια πολλά, με υγεία και δύναμη για την ευόδωση του εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου μας».
Η εκδήλωση μεταδόθηκε διαδικτυακά:
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.