Η «Διεθνής Διάσταση του Αγίου Όρους. Λίκνο Πολιτισμού και Πνευματικότητας» ήταν το θέμα του τρίτου Διεθνoύς Συνεδρίου Θρησκευτικής Διπλωματίας, οι εργασίες του οποίου ολοκληρώθηκαν (11-13/01). Το συνέδριο, διοργάνωσε το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Εργαστήριο «Εκκλησία και Πολιτισμός» Θεολογικής Σχολής), η Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών και το Ινστιτούτο Εξωτερικών Υποθέσεων, ενώ το στηρίξαν το περιοδικό Foreign Affairs The Hellenic Edition και η Αιγέας ΑΜΚΕ.
Χαιρετισμό στο συνέδριο απηύθυνε ο υφυπουργός Εξωτερικών, Ανδρέας Κατσανιώτης ενώ μίλησαν διακεκριμένοι επιστήμονες και μέλη της και ακαδημαϊκής κοινότητας. Στη θεματική ενότητα “Παγκόσμια Ακτινοβολία του Αγίου Όρους” συμμετείχαν ο Διοικητής του Αγίου Όρους, Αθανάσιος Μαρτίνος και ο Πρέσβυς των ΗΠΑ Geoffry R. Pyatt. O Γενικός Γραμματέας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας Ιωάννης Χρυσουλάκης έκανε εισήγηση με θέμα «Η ήπια ισχύς του Αγίου Όρους».
Χαιρετισμό απηύθυνε ο Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Αθανάσιος Δημόπουλος τονίζοντας μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: «ο Άθωνας αποτελεί ένα χώρος παιδείας και μαθητείας. Πέρα από την συνεχή προσπάθεια βελτίωσης του ανθρώπου, η παιδεία, τα γράμματα και οι τέχνες είναι βασικό δομικό χαρακτηριστικό του. Η αθωνική πολιτεία μεριμνά για την παιδεία των νέων τόσο στα δύσκολα χρόνια αλλά και σήμερα συνδυάζοντας την παιδεία με το αγιορείτικο βίωμα. Παράλληλα είναι πόλος έλξης ερευνητών από όλο τον κόσμο με πολλαπλά ενδιαφέροντα, από τις βιβλιοθήκες, τα χειρόγραφα, το περιβάλλον, την τέχνη και άλλες πτυχές. Η Διεθνής Διάσταση του Αγίου Όρους απορρέει από το γεγονός ότι αποτελεί κατά γενική ομολογία ένα μοναδικό ζωντανό απόθεμα υλικής και άυλης πολιτισμικής κληρονομιάς και Πνευματικότητας με άξονα την ορθόδοξη παράδοση. Αυτό το πολιτισμικό και πνευματικό κεφάλαιο σιωπηρά προβάλλει προτάσεις για τις σύγχρονες προκλήσεις της ανθρωπότητας και του πολιτισμού της. Είναι βέβαιο ότι η πολιτισμική και πνευματική ισχύς που εκπέμπει το Άγιον Όρος, θα εξακολουθεί να εμπνέει και να αποτελεί το λίκνο της ανθρωπιάς, της αξιοπρέπειας του ανθρώπου της ελπίδας και της ανάτασης προς το θείο».
Ο Αρχιμανδρίτη Αρίσταρχος Γκρέκας, Επίκ. καθηγητής Θεολογίας, Διευθυντής του Εργαστηρίου «Εκκλησία και Πολιτισμός» της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ, μεταξύ άλλων είπε: «H ησυχαστική παράδοση του Αγίου Όρους αναδεικνύεται σε πνευματικό τροφοδότη και αποτελεί ταυτοτικό χαρακτηριστικό επιρροής με διαχρονική ισχύ». Για να τονίσει ότι: «Ο ησυχασμός και γενικότερα η μοναστική αγιορείτικη βιωματική πρακτική και διδαχή, πέρα από μια πνευματική προσέγγιση, απευθύνεται στη βαθιά υπαρξιακή δομή του ανθρώπου. Η ησυχαστική παράδοση ως διαχρονικό ταυτοτικό χαρακτηριστικό του Αγίου Όρους είναι ισχυρή γιατί αφορά την καρδιά και την ολότητα του ανθρώπου. Η διαχρονικότητα της μεταμορφωτικής ισχύς της παράδοσης αυτής βεβαιώνεται από το ότι σε κάθε εποχή αποτελεί πηγή έμπνευσης, πνευματικής δημιουργίας και ανατροφοδότησης. Έρχεται επιπλέον να δώσει απαντήσεις στις σύγχρονες προκλήσεις και πνευματικές ανάγκες του ανθρώπου και των κοινωνιών, σε μια ποικιλία θεμάτων και προβληματικών, λειτουργώντας συνεχώς με σεβασμό στην αξία του ανθρώπου. Ο οικουμενικός χαρακτήρας της προαναφερθείσας επιρροής εδράζεται σε δύο βάσεις: στην ελκτική δύναμη που ασκεί το Άγιον Όρος, αλλά και στην συμφυή ακτινοβολία του βιώματος και του πνευματικού έργου. Η οικουμενική του διάσταση απορρέει και από το γεγονός ότι υπάγεται υπό την πνευματική δικαιοδοσία της Μεγάλης του Χριστού Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, διατελεί δηλαδή υπό την ανώτατη πνευματική εποπτεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως».
Στη θεματική ενότητα «Γυναίκες και Άγιον Όρος» η ευρωβουλευτής Άννα Μισέλ Ασημακοπούλου είπε «Η πίστη και η πνευματική μας ζωή, από την άλλη πλευρά, θεμελιώνονται στη βάση ισχυρών συμβολισμών, που συχνά θεσμοποιούνται μέσα στον χρόνο, όπως το «άβατο». Το Άγιο Όρος, μπορεί να είναι Μνημείο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, πυρηνικό στοιχείο όμως της πολιτιστικής του ταυτότητας είναι το «άβατο» και συγκεκριμένα η πνευματική και συμβολική του διάσταση. Και αυτό οφείλουμε να το σεβαστούμε όλοι, ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές μας πεποιθήσεις». Στο πλαίσιο αυτό, τίθενται προς συζήτηση και αμφισβητούνται θρησκευτικοί θεσμοί όπως το «άβατο» στο Άγιο Όρος, το οποίο κρίνεται με όρους «εκκοσμίκευσης» και εξέλιξης του δυτικού πολιτισμού, με κυρίαρχο επιχείρημα τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και την ισότητα των δυο φύλων. Στη συγκεκριμένη συζήτηση, όμως, δεν λαμβάνεται υπόψη η συμβολική αξία του «αβάτου» και η σημασία του στη συνείδηση των ορθόδοξων πιστών, γυναικών και ανδρών, εδώ και μια χιλιετία»
Όπως τόνισε ο καθηγητής –Κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του Γκρατς Pablo Argárate «αρκετοί μοναχοί της παράδοσης του Αγίου Βενέδικτου (βενεδικτίνοι και τραππιστές) έχουν προσκυνήσει στο Όρος και μάλιστα έχουν περάσει εκεί μεγάλα χρονικά διαστήματα και αργότερα ανέφεραν σε δυτικούς αναγνώστες και ακροατές τις βαθιές πνευματικές τους εμπειρίες στο Άγιο Όρος».
Ο καθηγητής αναφέρθηκε σε ταινία λέγοντας ότι «Πριν από λίγα χρόνια, το 2015, η αυστριακή και η γερμανική τηλεόραση γύρισαν μια θαυμάσια ταινία με τίτλο Athos. Πέρα από αυτόν τον κόσμο. Ένα πνευματικό ταξίδι γεμάτο γαλήνη και ενσυνειδητότητα στο Άγιον Όρος (Athos. Im Jenseits dieser Welt. Eine spirituelle Reise voller Frieden und Achtsamkeit zum heiligen Berg Athos). Σε αυτό παρακολουθούμε και ακούμε τις διαφορετικές και βαθιές πνευματικές εμπειρίες ορθόδοξων μοναχών που μιλούν στα ελληνικά και με γερμανικούς υπότιτλους. Η ταινία αυτή έχει προβληθεί με επιτυχία σε κινηματογραφικές αίθουσες και στην τηλεόραση. Στο υποχρεωτικό μάθημα που διδάσκω στο πανεπιστήμιο του Γκρατς, με τίτλο Χριστιανική Πνευματικότητα, αφιερώνω μία από τις τρεις συναντήσεις με τους φοιτητές, στην παρακολούθηση και αργότερα στον σχολιασμό ολόκληρης αυτής της ταινίας Με αυτή την έννοια, το Άγιο Όρος αντανακλά το μυστήριο της Εκκλησίας, τις ενέργειες και τη ζωτικότητα του Αγίου Πνεύματος, οι ενέργειες του οποίου στηρίζουν και οδηγούν σε πλήρη πραγμάτωση τον κόσμο και ολόκληρη τη κτίση».
Ο Ιωάννης Παναγιωτόπουλος αναπληρωτής καθηγητής Θεολογίας του ΕΚΠΑ τόνισε:
«Σήμερα στο Άγιον Όρος ως υπαγόμενο στην κυριαρχία του Ελληνικού Κράτους, ισχύει και εφαρμόζεται το Ευρωπαϊκό Κεκτημένο. Βεβαίως, προβλέφθηκαν αποκλίσεις ήδη κατά την ένταξη της Χώρας μας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, ενώ ακολούθησαν και άλλες συνθήκες που προέβλεψαν την ειδική θέση του Αγίου Όρους. Όμως, το Άγιο Όρος περισσότερα έδωσε παρά έλαβε, μετατράπηκε σε αυτόν τον αιώνα που είναι αναπόσπαστο τμήμα της Ελληνικής επικράτειας, σε πνευματικό φάρο και καθοδηγητή του Ελληνικού λαού, κέντρο της πνευματικής και εθνικής μας αυτοσυνειδησίας, σημείο αναφοράς. Η συμμετοχή όλων μας εδώ, δεν είναι τυπική, είναι για να ενισχύσει και να υπενθυμίσει ότι θα συνεχίσουμε με την ίδια αποφασιστικότητα να πράττουμε όσα μας δίδαξαν οι προγονοί μας, προστατεύοντας τις εστίες μας και διατηρώντας ζώσα την πίστη και την αφοσίωση στη ιδανικά μας».
Επίσης συμμετείχαν με εισηγήσεις καθηγητές από την Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης και από πανεπιστήμια του εξωτερικού, Υπουργοί, διπλωμάτες και εκπρόσωποι φορέων.
