O Αριστείδης Χατζής, συγγραφέας του βιβίου «Ο ΕΝΔΟΞΟΤΕΡΟΣ ΑΓΩΝΑΣ» και Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών στο Τμήμα Ιστορίας & Φιλοσοφίας της Επιστήμης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, μιλάει στον «Ε.Τ.» και στην Δέσποινα Κονταράκη για τους δεσμούς ιστορίας της Ελλάδας-Ρωσίας.
Ακολουθεί η συνέντευξη:
Στο βιβλίο αναδεικνύεται, μεταξύ άλλων, ο ρόλος της Ρωσίας στην οργάνωση της Επανάστασης. Υπήρξε Κάτι από την έρευνα που σας εξέπληξε;
Ο ρόλος της Ρωσίας είναι κομβικός. Ενώ το γνώριζα, δεν είχα συνειδητοποιήσει, πριν ξεκινήσω την έρευνα στις πηγές, τις διαστάσεις αυτού του ρόλου, ακόμα και της σκιάς της Ρωσίας. Για παράδειγμα, δεν έχουμε ακόμα αντιληφθεί τον τρόμο που προκαλεί η Ρωσία στους Οθωμανούς και τον σουλτάνο το 1821. Ειδικά αυτό με βοήθησαν να το κατανοήσω οι συνάδελφοι οθωμανολόγοι με την εξαιρετική δουλειά τους, που για εμένα ήταν αποκαλυπτική.
Ποιες είναι διαχρονικά οι σχέσεις Ελλάδας-Ρωσίας πώς αυτές επηρεάζονται σήμερα;
Η Ρωσία χάνει μια ευκαιρία την περίοδο 1821-1823, όταν δεν ενισχύει τους Ελληνες. Ο Καποδίστριας το βλέπει, προειδοποιεί τον Ρώσο αυτοκράτορα, αλλά μάταια. Οπως ήδη τόνισα, η παρουσία της και μόνο ενισχύει τους Ελληνες τρομοκρατώντας τους Οθωμανούς, που αναγκάζονται να δεσμεύσουν ισχυρά στρατεύματα γύρω από την Κωνσταντινούπολη. Αλλά στους Ελληνες δεν αρκεί πλέον αυτό. Η δολοφονία του Καποδίστρια, η αποτυχία της φιλορωσικής στροφής του Οθωνα, ο Κριμαϊκός Πόλεμος, o πανσλαβισμός θα απομακρύνουν τις δύο Χώρες. Η ΕΣΣΔ θα αποτελέσει μια νέα αφετηρία. Ξεκινά ως σχέση αντι ιταλότητας με την εκστρατεία στην Ουκρανία και τη στήριξη του Κεμάλ από τον Λένιν. Αλλά μετά το 1944 η σχέση περιπλέκεται. Εχουμε Ελληνες που βλέπουν τη Μόσχα ως τη νέα Ιερουσαλήμ και Ελληνες που την αντιμετωπίζουν ως τη μεγαλύτερη απειλή για τον Ελληνισμό. Μετά το 1991 θα περίμενε κανείς η σχέση να γίνει φυσιολογική, κανονική.
Αλλά, από τη μια, έχεις το τραγελαφικό 2015 και, από την άλλη, την εντυπωσιακή δημοφιλία του Πούτιν και αναρωτιέσαι τι συμβαίνει. Ή μάλλον διαπιστώνεις πόσο δίκιο έχουν οι κοινωνικοί επιστήμονες που επιμένουν ότι οι πεποιθήσεις (beliefs) δεν αλλάζουν εύκολα – και οι ατομικές και οι συλλογικές.
Πώς βλέπετε την αντίδραση του ελληνικού ακαδημαϊκού κόσμου για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία;
Ποια αντίδραση; Δεν βλέπω καμία αντίδραση από τον ακαδημαϊκό χώρο. Βλέπω μόνο μεμονωμένες συναδέλφισσες και μεμονωμένους συναδέλφους που αντιδρούν, αλλά και κάποιους που αντιμετωπίζουν το θέμα με ιδεοληπτικό τρόπο, ξεπλένοντας έτσι τον δικτάτορα εισβολέα.
Έχετε πει πως η Ελληνική Επανάσταση είναι μια επανάσταση του γραπτού λόγου από τον εξαιρετικά μεγάλο όγκο των αρχείων. Σήμερα έχουμε πληροφόρηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία σε ροή Διαδικτύου.
Ο όγκος των τεκμηρίων για την Ελληνική Επανάσταση είναι τόσο μεγάλος που είναι αδύνατον να τον διαχειριστεί κανείς στο σύνολό του, να πάρει έστω μια γεύση από μια απλή ανάγνωση. Πρέπει συνεχώς να κάνεις επιλογές για το πώς θα διαθέσεις τον χρόνο σου, πού θα δώσεις έμφαση, τι θα αφήσεις για αργότερα, τι θα αποφασίσεις ότι μάλλον δεν θα κοιτάξεις ποτέ. Αλλά και πού θα ψάξεις για να ανακαλύψεις κάτι άγνωστο ή ανεκμετάλλευτο. O ιστορικός του μέλλοντος είναι τυχερός γιατί θα έχει σχεδόν τα πάντα διαθέσιμα στην οθόνη του, αλλά και άτυχος γιατί οι επιλογές του θα είναι ακόμα δυσκολότερες.
Γιατί η Ιστορία προκαλεί ακόμα τόσο διχασμό στην Ελλάδα;
Γιατί χρησιμοποιείται πολιτικά από όλους τους χώρους. Γιατί οι αδυναμίες του εκπαιδευτικού μας συστήματος οδήγησαν σε ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ της σοβαρής ιστοριογραφίας και της δημόσιας Ιστορίας, που επηρεάζεται δυσανάλογα από τη λαϊκιστική δημαγωγική Ιστορία της Δεξιάς και της Αριστεράς.
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.