Ανησυχητικά επίπεδα συμπτωμάτων εθισμού στο TikTok και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε Ελληνική μελέτη

Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών διερεύνησε για πρώτη φορά διεθνώς τη σχέση του εθισμού στο TikTok με τη μοναξιά, την αναβλητικότητα και την χαμηλή αυτοεκτίμηση. Επιπλέον, μετρήθηκε το επίπεδο του εθισμού τόσο στο TikTok όσο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γενικότερα με τα ευρήματα να είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά.
Η μελέτη πραγματοποιήθηκε από τον Αναπληρωτή Καθηγητή Πέτρο Γαλάνη, την Καθηγήτρια Ευμορφία Κούκια, την Επίκουρη Καθηγήτρια Πολυξένη Μαγγούλια, τον Επίκουρο Καθηγητή Ιωάννη Μωύσογλου, τον Επίκουρο Καθηγητή Παρίση Γάλλο και τις υποψήφιες Διδάκτορες Αγλαΐα Κατσιρούμπα και Ζωή Κατσιρούμπα. Το άρθρο της μελέτης με τίτλο “Association Between Problematic TikTok Use and Procrastination, Loneliness, and Self-Esteem: A Moderation Analysis by Sex and Generation” έχει δημοσιευθεί στο έγκριτο περιοδικό “European Journal of Investigation in Health, Psychology and Education” (impact factor = 2,6).

Πιο συγκεκριμένα, το εργαστήριο Κλινικής Επιδημιολογίας του Τμήματος Νοσηλευτικής του ΕΚΠΑ πραγματοποίησε μια μελέτη με 1033 χρήστες του TikTok. Χρησιμοποιήθηκε η κλίμακα TikTok Addiction Scale με σκοπό τη μέτρηση του εθισμού στο TikTok. Η κλίμακα αυτή αποτελεί το πρώτο εργαλείο διεθνώς που μετρά τον εθισμό στο TikTok και δημιουργήθηκε πρόσφατα. Η TikTok Addiction Scale περιλαμβάνει 15 ερωτήσεις και για να απαντηθούν χρειάζονται περίπου μόνο 3-4 λεπτά. Η Ελληνική και η Αγγλική έκδοση της κλίμακας για τη μέτρηση του εθισμού στο TikTok (TikTok Addiction Scale) είναι ελεύθερες προς χρήση στον σύνδεσμο http://scholar.uoa.gr/pegalan/tiktok-addiction-scale-0. Κάθε χρήστης του TikTok μπορεί να συμπληρώσει την κλίμακα και να διαπιστώσει το επίπεδο του εθισμού του στο TikTok.

Στην παρούσα μελέτη, η μέση ηλικία των συμμετεχόντων ήταν 31,1 έτη με το 17,8% να ανήκει στην Generation X (έτος γεννήσεως μεταξύ 1965-1980), το 28,6% να ανήκει στους millennials (έτος γεννήσεως μεταξύ 1981-1996) και το 53,6% να ανήκει στην Generation Z (έτος γεννήσεως μεταξύ 1997-2012).

Το 11,3% των χρηστών του TikTok στη μελέτη μας ανήκε στην ομάδα υψηλού κινδύνου εμφάνισης εθισμού στο TikTok. Μάλιστα τα άτομα μικρότερης ηλικίας εμφάνισαν υψηλότερα επίπεδα εθισμού στο TikTok. Πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό του εθισμού στην Generation Z ήταν 19,5%, ενώ στους millennials ήταν 3,1% και στην Generation X ήταν 0%. Ο μέσος χρόνος χρήσης του TikTok ήταν 1,8 ώρες καθημερινά με την Generation Z να το χρησιμοποιεί πολύ περισσότερο (2,4 ώρες) σε σχέση με τους millennials (1,3 ώρες) και την Generation X (0,8 ώρες).

Τα αποτελέσματα είναι ακόμη πιο ανησυχητικά ως προς τα επίπεδα εθισμού σε όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πιο συγκεκριμένα, το 40,4% των συμμετεχόντων ανήκε στην ομάδα υψηλού κινδύνου εμφάνισης εθισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γενικότερα. Το ποσοστό του εθισμού στην Generation Z ήταν 56,3%, ενώ στους millennials ήταν 29,21% και στην Generation X ήταν 10,3%. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι το 92,9% των συμμετεχόντων είχαν τουλάχιστον δυο ενεργούς λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ οι μισοί είχαν τουλάχιστον τέσσερις ενεργούς λογαριασμούς. Επιπλέον, ο μέσος χρόνος χρήσης όλων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ήταν 3,3 ώρες καθημερινά με την Generation Z να τα χρησιμοποιεί πολύ περισσότερο (4 ώρες) σε σχέση με τους millennials (2,9 ώρες) και την Generation X (2,1 ώρες).

Επιπλέον, διαπιστώσαμε ότι η προβληματική χρήση του TikTok σχετίζεται με την αναβλητικότητα και τη μοναξιά με τα άτομα που έχουν υψηλότερα επίπεδα εθισμού στο TikTok να είναι ταυτόχρονα και πιο αναβλητικά και να βιώνουν μεγαλύτερα επίπεδα μοναξιάς. Μάλιστα, βρήκαμε πιο ισχυρή σχέση μεταξύ της προβληματικής χρήσης του TikTok και της αναβλητικότητας μεταξύ των γυναικών και της Generation Z. Η σχέση μεταξύ της προβληματικής χρήσης του TikTok και της μοναξιάς ήταν ισχυρότερη μεταξύ των ανδρών και της Generation X. Επίσης, βρήκαμε αρνητική σχέση μεταξύ της προβληματικής χρήσης του TikTok και της αυτοεκτίμησης με τα άτομα που έχουν υψηλότερα επίπεδα εθισμού στο TikTok να έχουν συγχρόνως και χαμηλότερη αυτοεκτίμηση. Η σχέση μεταξύ της προβληματικής χρήσης του TikTok και της αυτοεκτίμησης ήταν ισχυρότερη μεταξύ των ανδρών και της Generation Z.

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι το 59% των ατόμων με υψηλό επίπεδο εθισμού στο TikTok ήταν ταυτόχρονα και πάρα πολύ αναβλητικά στις εργασίες τους, ενώ το 30,2% των ατόμων με υψηλό επίπεδο εθισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν ταυτόχρονα και πάρα πολύ αναβλητικά στις εργασίες τους. Η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη στην Generation Z, καθώς το 63,9% των ατόμων με υψηλό επίπεδο εθισμού στο TikTok ήταν ταυτόχρονα και πάρα πολύ αναβλητικά στις εργασίες τους, ενώ το 34,9% των ατόμων με υψηλό επίπεδο εθισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν ταυτόχρονα και πάρα πολύ αναβλητικά στις εργασίες τους.

Τα ευρήματα της παρούσας μελέτης αναφορικά με το επίπεδο του εθισμού τόσο στο TikTok όσο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γενικότερα είναι εξαιρετικά ανησυχητικά. Στο ίδιο πλαίσιο, η αρνητική επίδραση του TikTok στη μοναξιά, την αναβλητικότητα και την αυτοεκτίμηση είναι έκδηλη ιδιαίτερα μάλιστα στις νεαρότερες ηλικίες. Καθώς, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ιδιαίτερα το TikTok συνεχίζουν να αναπτύσσονται με γοργό ρυθμό και να χρησιμοποιούνται από ολοένα και περισσότερους είναι καθοριστικής σημασίας η συνετή τους χρήση με ψυχαγωγικό τρόπο.