*Του ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟΥ, Καθηγητή Χρηματοοικονομικής, Μέλος Συμβουλίου Διοίκησης ΕΚΠΑ, Διευθυντή του Κέντρου Μελετών & Εκπαίδευσης Χρηματοοικονομικής (ΚΕΜΕΧ)
και του ΠΛΗΚΑ ΙΩΑΝΝΗ-ΗΛΙΑ, Υποψήφιο Διδάκτωρ, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών & Ερευνητή του ΚΕΜΕΧ, ΕΚΠΑ.
Η ελληνική βιομηχανία βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή, αντιμετωπίζοντας πολυάριθμες προκλήσεις που εκτείνονται από τους παραδοσιακούς χρηματοοικονομικούς κινδύνους έως νέες αναδυόμενες προκλήσεις ESG (Περιβάλλον, Κοινωνία, Διακυβέρνηση). Η πρόκληση της ελληνικής βιομηχανίας δεν είναι μόνο να συμμορφωθούν με τους νέους κανονισμούς και τα νέα πρότυπα (Οδηγία CSRD, πρότυπα Εκθέσεων Βιωσιμότητας ESRS), αλλά και από την ικανότητα μετατροπής αυτών των προκλήσεων σε μοχλούς ανάπτυξης και δημιουργίας μακροπρόθεσμης αξίας.
Πολλαπλές και Πολυποίκιλες Αβεβαιότητες
Το σημερινό οικονομικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από αυξημένες και πολύπλευρες αβεβαιότητες, θέτοντας σημαντικές προκλήσεις για την ελληνική βιομηχανία. Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει σχετίζονται άμεσα με τις διακυμάνσεις στις τιμές πρώτων υλών και ενέργειας, οι οποίες επηρεάζουν άμεσα το κόστος παραγωγής και την κερδοφορία. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος, το 2024 οι αυξήσεις στις τιμές της ενέργειας αύξησαν το κόστος παραγωγής για το 65% των βιομηχανικών επιχειρήσεων, ενώ ο πιστωτικός κίνδυνος παραμένει υψηλός λόγω προβλημάτων ρευστότητας. Το ύψος των επιτοκίων από την ΕΚΤ δυσχεραίνει την πρόσβαση σε κεφάλαια, ενώ οι πληθωριστικές πιέσεις και οι γεωπολιτικές εντάσεις επιβαρύνουν περαιτέρω τις εφοδιαστικές αλυσίδες.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της EY (2024), οι σημαντικότερες προκλήσεις αποτελούν το κόστος της ενέργειας, οι διαταραχές στις εφοδιαστικές αλυσίδες και το κόστος των πρώτων υλών και υλικών παραγωγής.
Κίνδυνοι ESG
Οι κίνδυνοι που ανακύπτουν από τις πολλαπλές αβεβαιότητες εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλέγμα ESG (Περιβάλλον, Κοινωνία, Διακυβέρνηση) κινδύνων. Οι ελληνικές βιομηχανικές επιχειρήσεις συμβάλουν σημαντικά στο εθνικό ΑΕΠ αλλά παράλληλα οι υψηλοί κίνδυνοι ESG απειλούν την μακροχρόνια βιωσιμότητα και την ανταγωνιστικότητά τους.
Περιβαλλοντικοί κίνδυνοι. Οι βιομηχανικές διαδικασίες παράγουν εκπομπές και απόβλητα που επιδεινώνουν την κλιματική αλλαγή και εξαντλούν τους φυσικούς πόρους. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (EPA), το 23% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχεται από τη βιομηχανία, ενώ στην Ευρώπη, οι εκπομπές CO₂ του τομέα αγγίζουν τους 880 εκατομμύρια τόνους ετησίως.
Κοινωνικοί κίνδυνοι. Οι βιομηχανικές δραστηριότητες επηρεάζουν την υγεία και την ευημερία εργαζομένων, προμηθευτών και πελατών. Οι εργαζόμενοι εκτίθενται σε φυσικούς και κοινωνικούς κινδύνους, ενώ οι προμηθευτές πιέζονται να ανταποκριθούν σε απαιτήσεις ποιότητας, υπονομεύοντας τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές τους πρακτικές.
Κίνδυνοι διακυβέρνησης. Η διακυβέρνηση επηρεάζεται από τις προκλήσεις που συνδέονται με ζητήματα όπως η διαφάνεια, και η ποικιλομορφία στα διοικητικά συμβούλια. Παράλληλα, οι επιχειρήσεις καλούνται να συμμορφώνονται με κανονισμούς που αφορούν τη διακυβέρνηση, την κοινωνική ευθύνη και τη βιωσιμότητα.
Ολιστική Διαχείριση Κινδύνων
Η αντιμετώπιση των σύνθετων προκλήσεων απαιτεί την εφαρμογή ολιστικής διαχείρισης κινδύνων που ενσωματώνει περιβαλλοντικές, κοινωνικές και διακυβερνητικές πτυχές σε όλες τις φάσεις της επιχειρηματικής τους λειτουργίας: από την παραγωγή και την προμήθεια πρώτων υλών μέχρι τη στρατηγική ανάπτυξης και τις διαδικασίες διακυβέρνησης. Στρατηγικές προσαρμογής σε αυτούς τους νέους κινδύνους περιλαμβάνουν την ενσωμάτωση πρακτικών βιωσιμότητας στην εφοδιαστική αλυσίδα, τη χρήση νέων πράσινων τεχνολογιών, την μείωση αποβλήτων, την ενεργειακή απόδοση, την εφαρμογή κυκλικής οικονομίας καθώς και την ενίσχυση της εταιρικής διαφάνειας και της κοινωνικής ευθύνης.
Κυκλική Οικονομία
Αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (EU Green Deal) και μέσο για την επίτευξη των κύριων στόχων της, περιλαμβάνοντας την μείωση της κατανάλωσης πόρων, την επαναχρησιμοποίηση πρώτων υλών και τη διαχείριση αποβλήτων με στόχο τη μεγιστοποίηση της αξίας σε όλο τον κύκλο ζωής των προϊόντων. Στην Ελλάδα, οι περισσότεροι υλικοί πόροι που χρησιμοποιούνται από την βιομηχανία και την μεταποίηση εισάγονται από το εξωτερικό. Συστήνεται επομένως οι ελληνικές βιομηχανικές επιχειρήσεις να επενδύουν σε καινοτόμες τεχνολογίες που επιτρέπουν την ανακύκλωση και την ανάκτηση υλικών. Με την εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας, η ελληνική βιομηχανία μπορεί να πετύχει οικονομίες κλίμακας, να μειώσει το κόστος παραγωγής και να ενισχύσει τη μακροχρόνια βιωσιμότητά της.
Ψηφιακός Ανασχηματισμός και ESG
Οι ραγδαίες εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας, (Artificial Intelligence: AI), προσφέρουν νέες ευκαιρίες για την παρακολούθηση και διαχείριση των κινδύνων ESG. Η χρήση των ψηφιακών εργαλείων και των δεδομένων μεγάλου όγκου (Big Data) μπορεί να βοηθήσει τις ελληνικές βιομηχανικές επιχειρήσεις να προβλέπουν με ακρίβεια τους κινδύνους ESG και να αναπτύσσουν αποτελεσματικές στρατηγικές διαχείρισης κινδύνων. Κρίσιμης σημασίας αποτελεί είναι η προσαρμογή των γνώσεων και δεξιοτήτων του ανθρώπινου κεφαλαίου στις απαιτήσεις της ψηφιακής και πράσινης μετάβασης (Upskilling, Reskilling). Στην Ελλάδα, μόλις το 2,6% των βιομηχανικών επιχειρήσεων χρησιμοποιεί τεχνολογία AI, σε σχέση με 8% στην ΕΕ.
Προοπτικές
Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες του ΙΟΒΕ (Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών), του ΣΕΒ (Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών) αλλά και διεθνών πηγών
- Η ελληνική βιομηχανία συνεισφέρει σημαντικά στο εθνικό ΑΕΠ.
- Η πορεία των επενδύσεων σε μηχανολογικό και τεχνολογικό εξοπλισμό είναι ανοδική (+55% την περίοδο 2010-2021).
- Το 83% των βιομηχανικών επιχειρήσεων σχεδιάζουν να υλοποιήσουν λύσεις βασισμένες στην τεχνητή νοημοσύνη.
- Οι επενδύσεις της ελληνικής βιομηχανίας στην πράσινη μετάβαση, έχουν μειώσει τα αέρια του θερμοκηπίου άνω του 40%.
Συμπερασματικά
Η ελληνική βιομηχανία βρίσκεται σε ένα κομβικό σημείο, όπου η υιοθέτηση μιας ολιστικής στρατηγικής που συνδυάζει τον ψηφιακό μετασχηματισμό με τα κριτήρια ESG μπορεί να αποτελέσει τον καταλύτη για βιώσιμη ανάπτυξη και ενίσχυση της ανθεκτικότητας απέναντι στις σύγχρονες αβεβαιότητες. Όπως αναδεικνύεται από την έρευνα της KPMG Global Industrial Manufacturing CEO Outlook (2024), οι CEOs των βιομηχανιών δίνουν έμφαση τόσο στην ψηφιοποίηση όσο και το ESG. Η εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας προσφέρει επίσης μια μοναδική ευκαιρία για μείωση του κόστους και της βελτιστοποίησης των πόρων ενώ η επιτυχία αυτής της μετάβασης εξαρτάται από την συνεχή αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού. Μέσω στρατηγικών συμπράξεων και στοχευμένων επενδύσεων, η ελληνική βιομηχανία έχει τη δυνατότητα να πρωταγωνιστήσει στη βιώσιμη μετάβαση, εξασφαλίζοντας μακροπρόθεσμα οφέλη τόσο για την κοινωνία όσο και το περιβάλλον.
Δείτε άρθρο -γνώμη στο Περιοδικό Manufacturing, Τεύχος Νο. 95, Φεβρ. 2025, https://industry-news.gr/
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.