του Hervé Georgelin | εκλεχθείς Επίκουρος Καθηγητής Ιστορίας στο Τμήμα Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του ΕΚΠΑ
Από το Σεπτέμβριο του 2016, έχω την τιμή να δουλεύω ως Λέκτορας και κατόπιν ως εκλεχθείς Επίκουρος Καθηγητής Ιστορίας στο Τμήμα Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών[1] του ΕΚΠΑ. Η επαγγελματική μου αυτή ιδιότητα είναι το αποτέλεσμα πολλών χρόνων σπουδών στη Γαλλία, και όχι μόνο, όπως επίσης και πολλών προσπαθειών στο γαλλικό ακαδημαϊκό πλαίσιο, και όχι μόνο.[2] Όπως το μαντεύει κανείς δεν είναι εύκολο να βρει κάποιος υποψήφιος θέση εργασίας στο γαλλικό πανεπιστήμιο με μια διατριβή για την κοινωνική, πολιτισμική και πολιτική ιστορία της ύστερης οθωμανικής περιόδου.[3] Το θεσμικό πλαίσιο ευνοεί γαλλικά, δυτικοευρωπαϊκά θέματα ή θέματα που αφορούν πληθυσμιακά μεγάλες γεωγραφικές ζώνες με οικονομικό μέλλον όπως την Άπω Ασία. Επιπλέον, όπως είναι ο κανόνας -σχεδόν- παντού, το θεσμικό πλαίσιο μιμείται την εθνο-κρατική διαίρεση τού κόσμου. Όποιος ενδιαφέρεται για την σύγχρονη Ελλάδα, πιθανότατα αγνοεί τις γείτονες-χώρες και τείνει να λαμβάνει υπόψη του την οθωμανική περίοδο μόνο ως «τουρκοκρατία» και όχι ως στάδιο και της ελληνικής πορείας. Εννοείται επίσης ότι το θεσμικό περιβάλλον δεν αποδέχεται εύκολα όποιον έχει ενδιαφέροντα που συμπεριλαμβάνουν και άλλο χριστιανικό πληθυσμό της ίδιας περιοχής όπως τους Αρμενίους. Έτσι ήμουν πάντα είτε ανεπαρκώς φιλέλληνας για τα τμήματα νεοελληνικών σπουδών, ανεπαρκώς φιλαρμένιος για τα αρμενικών σπουδών και όσο αφορά τα τουρκικών σπουδών υπερβολικά ανατολικός Χριστιανός… Δεν μασάω τα λόγια μου όσο αφορά τις βίαιες διαδικασίες της ίδρυσης και διατήρησης του σύγχρονου τουρκικού κράτους. Το γεγονός ότι τεκμηριώνω τις δηλώσεις μου δεν κάνει καμία διαφορά για πολλούς ακαδημαϊκούς κύκλους στη Γαλλία ή αλλού. Ένας φαινομενικά ουδέτερος ήπιος τόνος είναι υποχρεωτικός και η πυρκαγιά της Σμύρνης π.χ. δεν θεωρείται «κομψό» ζήτημα έρευνας.
Ήταν απλά θέμα τύχης ότι άνοιξε το ΕΚΠΑ και το συγκεκριμένο Τμήμα μια θέση διδασκαλίας για την ιστορία των ορθόδοξων πληθυσμών στη Μικρά Ασία. Έστειλα ένα φάκελο υποψηφιότητας και κάποιοι συνάδελφοι με ψήφισαν. Ήξερα μόνο δύο συναδέλφους στο εκλεκτορικό. Θεωρώ ότι δεν μου έκανε κανείς χάρη για κακούς λόγους. Μού αρέσει που μπορώ να αρθρώσω τις γνώσεις στην επαγγελματική μου πρακτική που ανήκουν σε διάφορα τμήματα, τα οποία είναι συχνά ερμητικά χωρισμένα. Η προσαρμογή στην Αθήνα δεν ήταν ελαφριά διαδικασία. Το πρώτο έτος έπρεπε να διδάξω μαθήματά μου αλλά και μαθήματα μιας συναδέλφου που είχε πάρει άδεια. Τα ελληνικά μου δεν ήταν τόσο αυθόρμητα όσο είναι τώρα αν και είχα ξεκινήσει να μαθαίνω αυτή τη γλώσσα όταν ήμουν είκοσι ετών και είχα ένα πτυχίο νεοελληνικών από το γαλλικό Εθνικό Ινστιτούτο Ανατολικών Γλωσσών και Πολιτισμών.[4] Θέλω να υπογραμμίσω ότι οι φοιτητές μου ήταν πάντα γενναιόδωροι απέναντι στις γλωσσικές μου ανασφάλειες. Το γεγονός, επίσης, που ήθελα να κάνω προόδους και να βελτιώσω το επίπεδο έκφρασης και επικοινωνίας μου ήταν μάλλον και καλό παιδαγωγικό επιχείρημα για να ενθαρρύνω τους φοιτητές μου να κάνουν κι αυτοί προσπάθειες για να προχωρήσουν και να εγκαταλείψουν τα στερεότυπά τους όσο αφορά την οθωμανική ιστορία και πιο συγκεκριμένα την ιστορική πορεία των μη μουσουλμάνων σε εκείνο το ιστορικό πλαίσιο.
Οι φοιτητές μου από την αρχή εξέφρασαν ανησυχία όσο αφορά το επίπεδό τους. Μου προκάλεσαν έκπληξη αλλά δεν έμεινα άναυδος. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι καλές κόλλες από ένα Τμήμα στο οποίο μπορεί να μπει ένας μεσαίος μαθητής της ελληνικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης συγκρίνονται απόλυτα με κόλλες από πανεπιστήμια της Γαλλίας ή της Ελβετίας, για να αναφερθώ σε περιπτώσεις που ξέρω. Θα έλεγα, όμως, ότι το ελληνικό σύστημα δεν υποστηρίζει την αυτόνομη και δημιουργική σκέψη. Το πανελλαδικό τελετουργικό των πανελλήνιων βασίζεται αποκλειστικά, τουλάχιστον στις ανθρωπιστικές επιστήμες και στα φιλολογικά πεδία, στην παπαγαλία και την αποστήθιση του υλικού χωρίς προσαρμογή σε μια καινούργια ερώτηση ή σε μια επεξεργασία για ένα νέο άγνωστο προβληματισμό. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να προετοιμάσει για την τριτοβάθμια εκπαίδευση πουθενά στον κόσμο.
Με πολλή υπομονή και επανειλημμένες προσπάθειες, εργάζομαι ως σήμερα για να μετατρέψω τους φοιτητές μου σε πιο αυτόνομους ανθρώπους, χωρίς φοβίες αλλά και χωρίς αυταπάτες όσο αφορά τους ιστορικούς προβληματισμούς. Επίσης, βασικό μέλημά μου είναι να ενθαρρύνω τη διαλεκτική σκέψη –ειρωνεία για έναν ξένο στην Αθήνα την πόλη της διανοητικής διαδικασίας!– για να μην σταματήσουν την εξέλιξή τους περιχαρακωμένοι στις πεπατημένες πεποιθήσεις αγνοώντας άλλες σκοπιές, άλλες προσεγγίσεις. Δεν υπάρχει ουσιώδης λόγος να μην είναι επιτυχείς οι φοιτητές μας, αν, βέβαια, πρώτα εμείς οι δάσκαλοί τους φροντίσουμε και προνοήσουμε να τους προσφέρουμε με τρόπο μεθοδικό όσο δυνατόν περισσότερα ερεθίσματα.
[2]Έχω κάνει δυο μεταδιδακτορικά ως Jean Monnet Fellow στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας: www.eui.euκαι ως ερευνητής στη Γαλλική Σχολή Αθηνών: www.efa.gr.
[3]Την οποία υποστήριξα το φθινόπωρο του 2002 στην École des Hautes Études en Sciences Sociales, www.ehess.fr
[4] Institut National des Langues et Civilisations Orientales : www.inalco.fr
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.