Η λοίμωξη από τον ιό των κονδυλωμάτων (HPV) είναι ο αιτιολογικός παράγοντας του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας

Άρθρο του Δ. Χαϊδόπουλου, Αναπληρωτή Καθηγητή Γυναικολογικής Ογκολογίας του ΕΚΠΑ και Υπεύθυνου Τμήματος Γυναικολογικής Ογκολογίας στο Νοσοκομείο Αλεξάνδρα

Η λοίμωξη από τον ιό των κονδυλωμάτων (HPV) είναι ο αιτιολογικός παράγοντας του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Ο ιός HPV έχει υψηλό ποσοστό μεταδοτικότητας με αποτέλεσμα περίπου 70 με 80% των κοριτσιών και των αγοριών να παρουσιάζουν τη λοίμωξη μετά την έναρξη των  σεξουαλικών επαφών. Το ότι κάποια γυναίκα έχει τον ιό HPV δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα εμφανίσει και κάποια βλάβη.

Έως τώρα έχουν ταυτοποιηθεί περίπου 130 υπότυποι του ιού. Αυτοί χωρίζονται σε χαμηλού, ενδιάμεσου και υψηλού κινδύνου τύπους. Οι υψηλού κινδύνου υπότυποι και κυρίως ο 16 και ο 18 ευθύνονται για τις περισσότερες προκαρκινικές βλάβες και τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Αντίθετα, οι τύποι 6 και 11 που είναι χαμηλού κινδύνου, είναι υπεύθυνοι για τη δημιουργία των οξυτενών κονδυλωμάτων που μπορεί να εμφανιστούν στο αιδοίο (συνηθέστερα), τον τράχηλο της μήτρας η τον κόλπο. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα οξυτενή κονδυλώματα μολονότι είναι αντιαισθητικά (μικρές η μεγαλύτερες εστίες που μοιάζουν με κουνουπιδάκια) και δημιουργούν ανασφάλεια στη γυναίκα, είναι καλοήθη και θεραπεύονται πλήρως με μία η περισσότερες συνεδρίες είτε χειρουργικά είτε φαρμακευτικά.

Το τέστ Παπανικολάου, που είναι η λήψη κυττάρων απο τον τράχηλο της μήτρας με ένα βουρτσάκι, αποτέλεσε για πολλά χρόνια το μεγάλο όπλο για τη διάγνωση των βλαβών του τραχήλου της μήτρας. Εντούτοις, η νεώτερη εξέταση που λέγεται HPV Testing η οποία γίνεται ακριβώς όπως το τέστ Παπανικολάου και η οποία μας δείχνει αν η γυναίκα έχει κάποιον υπότυπο HPV υψηλού κινδύνου θα αντικαταστήσει τελείως το τέστ Παπανικολάου στα επόμενα χρόνια. Μετά το HPV testing, μπορεί να ταυτοποιηθεί ακριβώς ο υπότυπος (HPV typing) και ο θεράπων ιατρός να γνωρίζει άν υπάρχουν οι χειρότεροι υπότυποι 16 και 18. Εάν υπάρχουν τέτοιου είδους υπότυποι, η γυναίκα θα πρέπει να υποβάλλεται σε κολποσκόπηση (επισκόπηση του τραχήλου της μήτρας σε μεγέθυνση) και αν κρίνεται απαραίτητο, σε λήψη βιοψιών. Οι βιοψίες θα αποτελέσουν τη βάση της διάγνωσης των προκαρκινικών βλαβών η στην χειρότερη περίπτωση, του διηθητικού καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

Οι προκαρκινικές βλάβες του τραχήλου της μήτρας χωρίζονται σε ηπίου, μετρίου και σοβαρού βαθμού (CIN 1,2,3). Το εάν μία γυναίκα θα κάνει θεραπεία εξαρτάται απο πολλούς παράγοντες (ηλικία, εάν έχει παιδιά, εάν είναι ανοσοκατεσταλμένη, τοπογραφία της βλάβης κλπ). Οι ηπίου και μετρίου βαθμού βλάβες που ΔΕΝ οφείλονται στους τύπους 16 και 18, τις περισσότερες φορές δεν χρειάζονται θεραπεία και η γυναίκα απλά πρέπει να παρακολουθείται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Αντίθετα, εάν οι βιοψίες του τραχήλου δείξουν βαριά βλάβη (CIN 3) τότε θα πρέπει να θεραπεύονται. Ασθενείς οι οποίες έχουν προκαρκινικές βλάβες που οφείλονται στους τύπους 16 και 18 τις περισσότερες φορές πρέπει να υποβάλλονται σε θεραπεία. Η αφαίρεση ενός τμήματος του τραχήλου της μήτρας (κωνοειδής εκτομή τραχήλου) είναι η ενδεδειγμένη θεραπεία των προκαρκινικών βλαβών. Θα πρέπει να τονιστεί ξανά ότι η διαχείριση εξατομικεύεται σε κάθε ασθενή.

Ο διηθητικός καρκίνος του τραχήλου της μήτρας θεραπεύεται χειρουργικά όταν διαγιγνώσκεται σε αρχικά στάδια (στάδια Ia1, Ia2, Ib1, Ib2) ενώ σε πιο προχωρημένα στάδια αντιμετωπίζεται με ακτινοθεραπεία σε συνδυασμό με μικρές δόσεις χημειοθεραπείας (χημειο-ακτινοθεραπεία). Να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια νεαρές ασθενείς που δεν έχουν τεκνοποιήσει, έχουν αρχόμενο καρκίνο στον τράχηλο της μήτρας και πληρούν συγκεκριμένες προυποθέσεις, μπορούν να αντιμετωπιστούν συντηρητικά με διατήρηση της γονιμότητάς τους. 

Στο τμήμα Γυναικολογικής Ογκολογίας της Α’ Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής του νοσοκομείου Αλεξάνδρα, την πενταετία 2015-2020 αντιμετωπίστηκαν 630 ασθενείς με διηθητικό καρκίνο τραχήλου της μήτρας. Από αυτές, οι 170 υποβλήθηκαν σε χειρουργική αντιμετώπιση ενώ οι υπόλοιπες 460 σε συνδυασμένη ταυτόχρονη χημειο-ακτινοθεραπεία. Στο ίδιο χρονικό διάστημα, 31 νεαρές ασθενείς με αρχόμενο καρκίνο τραχήλου της μήτρας υποβλήθηκαν σε συντηρητική χειρουργική αντιμετώπιση με διατήρηση της γονιμότητάς τους.