1. Η αποκρυπτογράφηση της γεωπολιτικής στρατηγικής της Τουρκίας είναι ενδιαφέρουσα ιδίως στην τρέχουσα συγκυρία από πολλές πτυχές για την ευαίσθητη περιοχή μας (Μεσόγειος και Βαλκάνια) και ειδικά για την Ελλάδα.

Η Τουρκία καταρχήν διαθέτει στρατηγικό γεωπολιτικό όραμα στόχων μέσων, το οποίο είναι αυτό του ηγέτη της Ερντογάν. Σε αντίθεση δυστυχώς με την Ελλάδα, η οποία πλην δύο σημαντικών περιπτώσεων (την είσοδο της Κύπρου στην ΕΕ στην Κοπεγχάγη, Δεκέμβριος 2002, με σχεδιασμό Γ. Κρανιδιώτη και εκτέλεση κυβέρνησης Σημίτη και Γ. Παπανδρέου και της αλλαγής και στρατηγικής στενής συνεργασίας με το Ισραήλ το 2010 από την κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου και τη στήριξη των λοιπών κυβερνήσεων που ακολούθησαν) δεν διαθέτει μακρόπνοη στρατηγική στόχευση.

2. Η Τουρκία του Ερντογάν, σημαντικός ιστορικός ηγέτης, διάδοχος ιστορικά του Κεμάλ, καταρχήν διαθέτει στρατηγική η οποία έχει αλλάξει και επί των ημερών του (υπήρχε η ευρωπαϊκή φάση και η σημερινή κυρίαρχη μουσουλμανική μεγαλοϊδεατική) στηρίζεται στο όραμά του: (α) την παλινόρθωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που οδηγεί σε περιφερειακό νέο ηγεμονισμό με την αύξηση της ισχύος και της εδαφικής της επικράτειας, κυρίως της θαλάσσιας (η «γαλάζια πατρίδα») αλλά και της χερσαίας, όπου μπορεί κυρίως για τον έλεγχο της κουρδικής απειλής και (β) τον «αποκαταστατικό» αναθεωρητισμό, με σκοπό την εδαφική διόρθωση της ιστορικής «αδικίας» που υπέστη η Τουρκία επί Κεμάλ από την τότε κυρίαρχη Δύση (με την οποία η Τουρκία πάντα διατηρούσε αντιφατικές σχέσεις). Η Τουρκία τις ΗΠΑ τις σέβεται, το Ισραήλ το φοβάται και την Ευρώπη την εκμεταλλεύεται οικονομικά. Την Ελλάδα την εποφθαλμιά, χωρίς να δείχνει ότι την υπολογίζει. Η ελληνική ατζέντα της (Αιγαίο, Μεσόγειος και Κύπρος) έχει άλλο βαθμό σημαντικότητας και προτεραιότητας χρονικά (όμως δεν μπορεί να αποκλειστεί μελλοντικά επεισόδιο επί του πεδίου εάν η φινλανδοποίηση την οποία επιχειρεί δεν αποδώσει).

Αυτός ο αναθεωρητισμός και ο τουρκικός μεγαλοϊδεατισμός αποτελούν την πρώτη εδαφική σταθερά στρατηγικής της σημερινής διεκδικητικής Τουρκίας που φιλοδοξεί όχι μόνο να είναι περιφερειακή δύναμη αλλά ακόμη ίσως και παγκόσμια. Το όραμά του αυτό έχει συνέχεια και υποστηρίζεται συστηματικά από αφηγήματα όπως η «γαλάζια πατρίδα» με στήριξη τεχνοκρατική ξένων νομικών γραφείων ως προς τα ερείσματα διεθνούς δικαίου και πλούσια οικονομικά και με την αξιοθαύμαστη δημιουργία πολεμικής βιομηχανίας και την τελική πρόθεσή του – πιστεύω – να γίνει πυρηνική δύναμη (που θα ανατρέψει πλήρως τις ισορροπίες δημιουργώντας μία μεγάλη απειλή, την οποία σήμερα μόνο το Ισραήλ φαίνεται ότι θέλει και μπορεί να αντιμετωπίσει). Και βέβαια η θαλάσσια επεκτατική πολιτική του έχει και οικονομική στόχευση, κυρίως ενεργειακή. Η Τουρκία δεν θέλει επ’ ουδενί να αποκλειστεί από το μεσογειακό ενεργειακό παιχνίδι.

Η δεύτερη στρατηγική σταθερά του γεωπολιτικού οράματος του Ερντογάν είναι πολιτισμική και ιδιαίτερα κρίσιμη γιατί τοποθετεί τη δυτική κοσμική Ελλάδα σε αντίπαλα στρατόπεδα. Η Τουρκία του Ερντογάν είναι θεοκρατική, μουσουλμανική, αυταρχική και εκπροσωπεί κυρίως την Ανατολία πολιτικά και πολιτισμικά. Ενώ ο Κεμάλ ήταν ο τούρκος ηγέτης της Δύσης, ο Ερντογάν είναι εκείνος της Ανατολής. Και αυτό τον ωθεί στη συμμετοχή στον υπό διαμόρφωση αντιδυτικό συνασπισμό στο πλευρό ετερόκλητων δυνάμεων όπως η Ρωσία (με την οποία διατηρεί επίσης αμφιλεγόμενη σχέση), την Κίνα, κυρίως το Πακιστάν, το Αζερμπαϊτζάν κ.λπ. Το θρησκευτικό του πιστεύω προσλαμβάνει πολιτικά χαρακτηριστικά.

Η τρίτη στρατηγική σταθερά είναι η ματαίωση κινδύνων για την Τουρκία, με μεγάλη προτεραιότητα το ακανθώδες Κουρδικό (μία μικρότερη Τουρκία θα είναι ασφαλώς μικρότερος κίνδυνος για την περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα). Η παρουσία της στη Μεσόγειο αποτελεί έναν άλλον στόχο για την αποτροπή αποκλεισμού της από το ενεργειακό γίγνεσθαι και όχι μόνο (η Μεσόγειος είναι στρατηγικά λίαν κρίσιμος χώρος).

Για να τα πετύχει αυτά χρησιμοποιεί τρία κυρίως όπλα. Την ισχύ. Δεν διστάζει να παρεμβαίνει στρατιωτικά. Τη διπλωματία. Εκμεταλλευόμενη τον «τρίτο» δρόμο μεταξύ Ανατολής και Δύσης, διαμεσολαβώντας, απειλώντας και αποσπώντας οφέλη από παντού, ενισχύοντας τη διεθνή θέση της και ισχύ. Και ευρισκόμενη παρούσα παντού.

3. Το γεωπολιτικό όραμα του Ερντογάν τον φέρνει και σε τροχιά σύγκρουσης με την Ελλάδα. Οχι μόνο στο Κυπριακό όπου ο χρόνος είναι σε βάρος της λύσης διεθνούς δικαίου (με το  απαράδεκτο καθεστώς κατοχής για ευρωπαϊκή χώρα και με διεθνή λήθη για τους αγνοούμενους!) αλλά και στο Αιγαίο και κυρίως στη Μεσόγειο με τη θαλάσσια συρρίκνωση της Ελλάδας. Είμαστε δυστυχώς μακριά από το πλαίσιο του 2003 επί Σημίτη – Παπανδρέου. Η Μεσόγειος με θαλάσσιες ζώνες υπό έλεγχο είναι σταθερός, σημαντικός στόχος της Τουρκίας του Ερντογάν που μπορεί να αναιρεθεί, ειρηνικά, μόνο με πολυμερή μεσογειακή διάσκεψη και τελική επίλυση από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Και να γίνει κατανοητός ο ήδη διαγραφόμενους κίνδυνος περικύκλωσης και κυρίως απομόνωσης της Ελλάδας στους θαλάσσιους χώρους (ενάντια στη ζωοφόρα εθνικά ναυτική μας παράδοση).

Η αύξηση της μονομερούς διεκδικητικής ατζέντας της Τουρκίας καθιστά την επίλυση σήμερα αδύνατη. Μόνο η επιστροφή στην ατζέντα του 2004 ρεαλιστικά επιτρέπει την επίλυση. Αλλά κάτι τέτοιο δεν διαφαίνεται και για άλλη μία φορά διαψεύδεται η εκτίμηση «τι τα θέλετε, έχουμε μάθει να ζούμε με τα προβλήματά μας» από το κάθε χθες και καλύτερα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Οι επικοινωνιακές συγκαλύψεις μιας δύσκολης πραγματικότητας δεν ευνοούν πάντα γιατί λειτουργούν κατευναστικά έναντί μας και κυρίως τρίτων κρύβοντας τα προβλήματα κάτω από το χαλί.

Να ληφθεί σοβαρά υπόψη ότι το διεθνές πλαίσιο έχει ριζικά αλλάξει. Υπάρχει σήμερα μία ανατροπή και αποδόμηση του παλαιού μοντέλου εξωτερικών σχέσεων λόγω του προσωπικού ύφους του Προέδρου Τραμπ που επιβάλλει την ειρήνη και τη διαπραγματεύεται με δικούς του όρους και ισχύ θέτοντας θεσμούς (όπως ο ΟΗΕ) και κανόνες (το διεθνές δίκαιο) σε δεύτερο πλάνο.

Σε αυτό το νέο πλαίσιο διαφαινόμενος κίνδυνος είναι ότι στη χωρική αναδιανομή στην περιοχή η οποία επιδιώκεται με πιθανή δημιουργία κουρδικού κράτους σταδιακά φυσικά η Ελλάδα κινδυνεύει να πληρώσει τα σπασμένα (σε μία αντισταθμιστική λογική) και ασφαλώς η νυν ηγεσία των ΗΠΑ θα επιδιώξει την προσέγγιση Ισραήλ και Τουρκίας.

Σε τροχιά σύγκρουσης βρισκόμαστε που αποφεύγεται πάντως με εθνική ομοψυχία και αξιοπρέπεια, σχέδιο, αποφασιστικότητα και όρια, προετοιμασία εργώδη, διπλωματία πολυμερή και πολυεπίπεδη διμερή, διεθνή ενεργητική συμμετοχή, αμυντική θωράκιση με βάθος και παραγωγή ιδίως σε τεχνολογία του μέλλοντος.

Με οδηγό το ωραιότερο και διδακτικότερο κείμενο που γράφτηκε ποτέ από τον Θουκυδίδη, τον διάλογο Μηλίων και Αθηναίων.

Η γεωπολιτική στρατηγική της Τουρκίας