Νέα & Ανακοινώσεις

Η διαμόρφωση των πολιτισμών του Νότιου Τόξου: Μεταναστεύσεις και πληθυσμιακές ενσωματώσεις

Η διαμόρφωση των πολιτισμών του Νότιου Τόξου: Μεταναστεύσεις και πληθυσμιακές ενσωματώσεις

Της Μαρίας-Ελένης Χοβαλοπούλου, Επίκουρης Καθηγήτριας του Τμήματος Βιολογίας του ΕΚΠΑ

Ιστορίες σχετικά με τους πληθυσμούς -και τους ανθρώπους- της Νότιας Ευρώπης και της Δυτικής Ασίας έχουν διασωθεί εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ωστόσο, καινούρια δεδομένα προβάλλουν μια αναθεωρημένη ιστορική εκδοχή των πολύπλοκων μεταναστεύσεων και πληθυσμιακών ενσωματώσεων που διαμόρφωσαν τους πολιτισμούς του Νότιου Τόξου. Της περιοχής, δηλαδή, που περιλαμβάνει την Ελλάδα, εκτεινόμενη από τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι την Ανατολία (σημερινή Τουρκία), την Ποντική Στέπα, την Μέση Ανατολή (Λεβάντε) και τη Δυτική Ασία.

Σε μια πρόσφατη έρευνα, η οποία περιλαμβάνει τρεις επιμέρους μελέτες δημοσιευμένες στο περιοδικό Science (1. The genetic history of the Southern Arc: A bridge between West Asia and Europe, 2. Ancient DNA from Mesopotamia suggests distinct Pre-Pottery and Pottery Neolithic migrations into Anatolia και 3. A genetic probe into the ancient and medieval history of Southern Europe and West Asia, Science, 377), εξετάσθηκαν περισσότερα από 700 αρχαία γονιδιώματα από όλη την περιοχή του Νότιου Τόξου που καλύπτουν 11.000 χρόνια, από τους πρώτους αγροτικούς πολιτισμούς έως τους μεταμεσαιωνικούς χρόνους. Βάσει των αποτελεσμάτων, κατά τη Χαλκολιθική περίοδο και την Εποχή του Χαλκού υπήρξαν δύο μεταναστευτικά ρεύματα προς τον βορρά, με καταγωγική γραμμή από τον Καύκασο και την Ανατολία/Λεβάντε, τα οποία διαμόρφωσαν στην στέπα τους ποιμενικούς πληθυσμούς της Yamnaya. Οι εν λόγω πληθυσμοί στην συνέχεια εξαπλώθηκαν προς τον νότο, στα Βαλκάνια και κατά μήκος του Καυκάσου, στην Αρμενία, όπου άφησαν πολυάριθμους απογόνους. Η Ανατολία τροποποιήθηκε από την ενδοδυτικοασιατική γονιδιακή ροή και η επίδρασή της στις μεταγενέστερες μεταναστεύσεις των πληθυσμών της Yamnaya ήταν αμελητέα.

Κατά την προ-κεραμική και κεραμική νεολιθική εποχή, υπήρξαν τουλάχιστον δύο κύματα μετανάστευσης από την καρδιά της Εύφορης Ημισελήνου προς τους πρώιμους αγρότες της Ανατολίας. Πιο συγκεκριμένα, οι πληθυσμοί της Ανατολίας της προ-κεραμικής νεολιθικής εποχής  προήλθαν από πρόσμειξη μεταξύ πληθυσμών της Μεσοποταμίας και τοπικών πληθυσμών της Επιπαλαιολιθικής περιόδου, ενώ στους πληθυσμούς της κεραμικής νεολιθικής εποχής υπήρξε επιπρόσθετη γονιδιακή ροή από την Λεβάντε.

Η Ανατολία παρουσίασε εξαιρετική συνέχεια μέχρι τη Ρωμαϊκή και τη Βυζαντινή περίοδο, με τους ανθρώπους της να αποτελούν τον δημογραφικό πυρήνα μεγάλου μέρους της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της πόλης της Ρώμης. Επιπλέον, κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους, οι μεταναστεύσεις που σχετίζονταν με τους Σλαβόφωνους και τους Τουρκόφωνους επηρέασαν βαθιά την περιοχή.

image 19
Εικόνα 1: Αεροφωτογραφία της αρχαιολογικής ανασκαφής στο Καστρούλι

Αντίστοιχα με τον πληθυσμό του Ουραρτινού Βασιλείου (Ανατολία) και ένα τμήμα του ελληνικού πληθυσμού της Μυκηναϊκής περιόδου είχε καταγωγή από τις στέπες, όπως αναδείχθηκε από τα σκελετικά ευρήματα της ανασκαφής στο Καστρούλι. Η συγκεκριμένη ανασκαφή πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια ενός πενταετούς προγράμματος που ξεκίνησε το 2016 με πρωτοβουλία και συντονισμό του τότε Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου Ιωάννη Λυριντζή και σήμερα διακεκριμένο καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Henan (Κίνα). Διευθυντής της αρχαιολογικής ανασκαφής ήταν ο Δρ. Αθανάσιος Σίδερης και συνεργάτης ο Καθηγητής Tom Levy του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια (San Diego) με την ομάδα του. Τέλος, κατά την υλοποίηση του προγράμματος, σημαντική υπήρξε η συμβολή του ΕΚΠΑ με την Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Βιολογίας, να έχει αναλάβει την εποπτεία της ανθρωπολογικής μελέτης των σκελετικών ευρημάτων και με την συμμετοχή του μεταδιδακτορικού συνεργάτη Ανδρέα Μπερτσάτου στην διαδικασία.

Το χρώμα της Σελήνης – με αφορμή την Ημέρα της Πανσελήνου του Μαΐου / Ημέρα του Βούδα

Το χρώμα της Σελήνης – με αφορμή την Ημέρα της Πανσελήνου του Μαΐου / Ημέρα του Βούδα

Το χρώμα της Σελήνης είναι κάτι που ποικίλει κάθε φορά που την παρατηρούμε και εξαρτάται κυρίως από τις τοπικές ατμοσφαιρικές συνθήκες. Έχουμε σίγουρα δει μια κατακόκκινη πανσέληνο να ανατέλλει στον ορίζοντα κατά τους θερινούς μήνες, ενώ άλλοτε μια ολόλαμπρη ασημένια πανσέληνος δεσπόζει ψηλά στον ουρανό κατά τους χειμερινούς μήνες. Στην πραγματικότητα, το χρώμα της Σελήνης […]

Συναντήσεις στο πλαίσιο του μαθήματος «Κινηματογράφος και οπτικοακουστικές τέχνες στην εκπαίδευση I»

Συναντήσεις στο πλαίσιο του μαθήματος «Κινηματογράφος και οπτικοακουστικές τέχνες στην εκπαίδευση I»

Οι προπτυχιακοί φοιτητές του Τμήματος Ψηφιακών Τεχνών και Κινηματογράφου συνομίλησαν κατά τη διάρκεια του εαρινού εξαμήνου με γυναίκες που δραστηριοποιούνται στον χώρο της κινηματογραφικής εκπαίδευσης, προκειμένου να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους σε θεωρητικά και πρακτικά ζητήματα καθώς  και ζητήματα μεθοδολογίας, που αφορούν το συγκεκριμένο πεδίο. Η Αναστασία Βλαχάκη από το Κέντρο Οπτικοακουστικής Παιδείας ΚΑΡΠΟΣ στις […]

«MBA Strategic Management and Competitiveness/Στρατηγική Διοίκηση και Ανταγωνιστικότητα» | Πρόσκληση υποψηφιοτήτων

«MBA Strategic Management and Competitiveness/Στρατηγική Διοίκηση και Ανταγωνιστικότητα» | Πρόσκληση υποψηφιοτήτων

Το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών (ΤΟΕ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και το Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας καλούν τους ενδιαφερόμενους να υποβάλουν υποψηφιότητα για την παρακολούθηση του Διϊδρυματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών (Δ.Π.Μ.Σ.) «MBA Strategic Management and Competitiveness / Στρατηγική Διοίκηση και Ανταγωνιστικότητα» που ξεκινά από το χειμερινό εξάμηνο […]

Συναντήσεις στο πλαίσιο του μαθήματος «Κινηματογράφος και οπτικοακουστικές τέχνες στην εκπαίδευση I»

Συναντήσεις στο πλαίσιο του μαθήματος «Κινηματογράφος και οπτικοακουστικές τέχνες στην εκπαίδευση I»

Οι προπτυχιακοί φοιτητές του Τμήματος Ψηφιακών Τεχνών και Κινηματογράφου συνομίλησαν κατά τη διάρκεια του εαρινού εξαμήνου με γυναίκες που δραστηριοποιούνται στον χώρο της κινηματογραφικής εκπαίδευσης, προκειμένου να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους σε θεωρητικά και πρακτικά ζητήματα καθώς  και ζητήματα μεθοδολογίας, που αφορούν το συγκεκριμένο πεδίο. Η Αναστασία Βλαχάκη από το Κέντρο Οπτικοακουστικής Παιδείας ΚΑΡΠΟΣ στις […]

«MBA Strategic Management and Competitiveness/Στρατηγική Διοίκηση και Ανταγωνιστικότητα» | Πρόσκληση υποψηφιοτήτων

«MBA Strategic Management and Competitiveness/Στρατηγική Διοίκηση και Ανταγωνιστικότητα» | Πρόσκληση υποψηφιοτήτων

Το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών (ΤΟΕ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και το Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας καλούν τους ενδιαφερόμενους να υποβάλουν υποψηφιότητα για την παρακολούθηση του Διϊδρυματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών (Δ.Π.Μ.Σ.) «MBA Strategic Management and Competitiveness / Στρατηγική Διοίκηση και Ανταγωνιστικότητα» που ξεκινά από το χειμερινό εξάμηνο […]

«Plants, Pictures, and People» (Φυτά, Εικόνες και Άνθρωποι)-Κριτική βιβλιοπαρουσίαση της Σοφίας Ριζοπούλου

«Plants, Pictures, and People» (Φυτά, Εικόνες και Άνθρωποι)-Κριτική βιβλιοπαρουσίαση της Σοφίας Ριζοπούλου

Στο άρθρο αυτό με τον τίτλο «Plants, Pictures, and People» (Φυτά, Εικόνες και Άνθρωποι) γίνεται κριτική βιβλιοπαρουσίαση, του βιβλίου με τον τίτλο Botanical Icons: Critical Practices of Illustration in the Premodern Mediterranean (Βοτανικές Εικόνες: Κριτική Πρακτικών Εικονογράφησης στην προ-νεωτερική Μεσόγειο) και συγγραφέα τον Andrew Griebeler που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις University of Chicago Press, το […]

Σ. Ζαχαράκη: Η συνεχής άνοδος του ΕΚΠΑ στις διεθνείς κατατάξεις, αποτελεί απτή απόδειξη της ποιότητας του ακαδημαϊκού έργου που παράγεται

Σ. Ζαχαράκη: Η συνεχής άνοδος του ΕΚΠΑ στις διεθνείς κατατάξεις, αποτελεί απτή απόδειξη της ποιότητας του ακαδημαϊκού έργου που παράγεται

Συνάντηση με την ηγεσία του υπουργείου Παιδείας είχαν οι πρυτανικές αρχές του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών την  Τρίτη (1η Ιουλίου), με την ευκαιρία της οποίας παρουσιάστηκαν στην υπουργό Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, Σοφία Ζαχαράκη και τον υφυπουργό, αρμόδιο για την Επαγγελματική Εκπαίδευση, Κατάρτιση και Δια Βίου Μάθηση, Κώστα Βλάση, οι νέοι ανακαινισμένοι χώροι στη […]

«ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ» του ΕΚΠΑ / Εκδήλωση «Γέφυρας Τεχνολογίας 1.0: Σύνδεση Έρευνας με τον Φαρμακευτικό Κλάδο»

«ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ» του ΕΚΠΑ / Εκδήλωση «Γέφυρας Τεχνολογίας 1.0: Σύνδεση Έρευνας με τον Φαρμακευτικό Κλάδο»

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 30 Ιουνίου 2025, στο Αμφιθέατρο «Άλκης Αργυριάδης» του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), η εκδήλωση «Γέφυρα Τεχνολογίας 1.0: Σύνδεση Έρευνας με τον Φαρμακευτικό Κλάδο», την οποία διοργάνωσε για 3η συνεχή χρονιά η Μονάδα Μεταφοράς Τεχνολογίας και Καινοτομίας «ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ» του ΕΚΠΑ. Συμμετείχαν με τεχνολογίες και τα ιδρύματα που αποτελούν […]

Επίσκεψη της Υπουργού Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών  –  Έτοιμοι προς χρήση οι χώροι στη Νομική Σχολή που ήταν κατειλημμένοι για πολλά έτη

Επίσκεψη της Υπουργού Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών – Έτοιμοι προς χρήση οι χώροι στη Νομική Σχολή που ήταν κατειλημμένοι για πολλά έτη

Επίσκεψη στο Πανεπιστήμιο Αθηνών πραγματοποίησαν την Τρίτη 1/7/2025 η Υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού κ. Σοφία Ζαχαράκη και ο Υφυπουργός Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Δια Βίου Μάθησης κ. Κώστας Βλάσης. Ο Πρύτανης Καθηγητής Γεράσιμος Σιάσος παρουσίασε ζητήματα που αφορούν στον στρατηγικό σχεδιασμό του Πανεπιστημίου, στη λειτουργία του αλλά και στα επόμενα βήματα διεθνοποίησής του. Παρουσιάστηκαν […]

Στη μνήμη της Χριστίνας Τεσσερομάτη, Καθηγήτριας Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών (1948-2025)

Στη μνήμη της Χριστίνας Τεσσερομάτη, Καθηγήτριας Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών (1948-2025)

Στις εννέα Μαΐου 2025 έφυγε από τη ζωή η Χριστίνα Τεσσερομμάτη, καθηγήτρια Φαρμακολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ. Η Χριστίνα Τεσσερομμάτη κηδεύτηκε και ετάφη στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών στις 19 Μαΐου 2025. Η Χριστίνα είλκε την καταγωγή από το χωριό Κουτρουμπούχι (σημερινή Δάφνη) του Νομού Αρκαδίας και από την Κορινθία και το Δαμασκηνό Άνδρου. Η […]

Ίδρυση νέου Εργαστηρίου «Επιστήμης, Τεχνολογίας και Καινοτομίας στην Κοινωνία»

Ίδρυση νέου Εργαστηρίου «Επιστήμης, Τεχνολογίας και Καινοτομίας στην Κοινωνία»

Ένα νέο Εργαστήριο με τίτλο «Εργαστήριο Επιστήμης, Τεχνολογίας και Καινοτομίας στην Κοινωνία» (ΕΤεΚΚ) – (Science, Technology and Innovation in Society – STIS) ιδρύθηκε στο Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης (ΙΦΕ). Διευθυντής του Εργαστηρίου εξελέγη ο Στάθης Αραποστάθης, Καθηγητής Ιστορίας της Επιστήμης και της Τεχνολογίας. Το Εργαστήριο δημιουργήθηκε ως θεσμός με σκοπό την ενίσχυση της παρουσίας του ΕΚΠΑ στον […]

Σ. Ζαχαράκη: Η συνεχής άνοδος του ΕΚΠΑ στις διεθνείς κατατάξεις, αποτελεί απτή απόδειξη της ποιότητας του ακαδημαϊκού έργου που παράγεται

Σ. Ζαχαράκη: Η συνεχής άνοδος του ΕΚΠΑ στις διεθνείς κατατάξεις, αποτελεί απτή απόδειξη της ποιότητας του ακαδημαϊκού έργου που παράγεται

Συνάντηση με την ηγεσία του υπουργείου Παιδείας είχαν οι πρυτανικές αρχές του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών την  Τρίτη (1η Ιουλίου), με την ευκαιρία της οποίας παρουσιάστηκαν στην υπουργό Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, Σοφία Ζαχαράκη και τον υφυπουργό, αρμόδιο για την Επαγγελματική Εκπαίδευση, Κατάρτιση και Δια Βίου Μάθηση, Κώστα Βλάση, οι νέοι ανακαινισμένοι χώροι στη […]

«ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ» του ΕΚΠΑ / Εκδήλωση «Γέφυρας Τεχνολογίας 1.0: Σύνδεση Έρευνας με τον Φαρμακευτικό Κλάδο»

«ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ» του ΕΚΠΑ / Εκδήλωση «Γέφυρας Τεχνολογίας 1.0: Σύνδεση Έρευνας με τον Φαρμακευτικό Κλάδο»

Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 30 Ιουνίου 2025, στο Αμφιθέατρο «Άλκης Αργυριάδης» του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), η εκδήλωση «Γέφυρα Τεχνολογίας 1.0: Σύνδεση Έρευνας με τον Φαρμακευτικό Κλάδο», την οποία διοργάνωσε για 3η συνεχή χρονιά η Μονάδα Μεταφοράς Τεχνολογίας και Καινοτομίας «ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ» του ΕΚΠΑ. Συμμετείχαν με τεχνολογίες και τα ιδρύματα που αποτελούν […]

Επίσκεψη της Υπουργού Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών  –  Έτοιμοι προς χρήση οι χώροι στη Νομική Σχολή που ήταν κατειλημμένοι για πολλά έτη

Επίσκεψη της Υπουργού Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών – Έτοιμοι προς χρήση οι χώροι στη Νομική Σχολή που ήταν κατειλημμένοι για πολλά έτη

Επίσκεψη στο Πανεπιστήμιο Αθηνών πραγματοποίησαν την Τρίτη 1/7/2025 η Υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού κ. Σοφία Ζαχαράκη και ο Υφυπουργός Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Δια Βίου Μάθησης κ. Κώστας Βλάσης. Ο Πρύτανης Καθηγητής Γεράσιμος Σιάσος παρουσίασε ζητήματα που αφορούν στον στρατηγικό σχεδιασμό του Πανεπιστημίου, στη λειτουργία του αλλά και στα επόμενα βήματα διεθνοποίησής του. Παρουσιάστηκαν […]

Στη μνήμη της Χριστίνας Τεσσερομάτη, Καθηγήτριας Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών (1948-2025)

Στη μνήμη της Χριστίνας Τεσσερομάτη, Καθηγήτριας Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών (1948-2025)

Στις εννέα Μαΐου 2025 έφυγε από τη ζωή η Χριστίνα Τεσσερομμάτη, καθηγήτρια Φαρμακολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ. Η Χριστίνα Τεσσερομμάτη κηδεύτηκε και ετάφη στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών στις 19 Μαΐου 2025. Η Χριστίνα είλκε την καταγωγή από το χωριό Κουτρουμπούχι (σημερινή Δάφνη) του Νομού Αρκαδίας και από την Κορινθία και το Δαμασκηνό Άνδρου. Η […]

Ίδρυση νέου Εργαστηρίου «Επιστήμης, Τεχνολογίας και Καινοτομίας στην Κοινωνία»

Ίδρυση νέου Εργαστηρίου «Επιστήμης, Τεχνολογίας και Καινοτομίας στην Κοινωνία»

Ένα νέο Εργαστήριο με τίτλο «Εργαστήριο Επιστήμης, Τεχνολογίας και Καινοτομίας στην Κοινωνία» (ΕΤεΚΚ) – (Science, Technology and Innovation in Society – STIS) ιδρύθηκε στο Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης (ΙΦΕ). Διευθυντής του Εργαστηρίου εξελέγη ο Στάθης Αραποστάθης, Καθηγητής Ιστορίας της Επιστήμης και της Τεχνολογίας. Το Εργαστήριο δημιουργήθηκε ως θεσμός με σκοπό την ενίσχυση της παρουσίας του ΕΚΠΑ στον […]

Το Πανεπιστήμιο Αθηνών

Το Ε.Κ.Π.Α. το οποίο εγκαινιάστηκε στις 3 Μαΐου του 1837, αρχικά στεγάστηκε σε ένα ανακαινισμένο οθωμανικό κτήριο στη βορειοανατολική πλευρά της Ακρόπολης, το οποίο στις μέρες μας έχει ανακαινιστεί και λειτουργεί ως Μουσείο του Πανεπιστημίου. Αρχικά ονομάστηκε «Οθωνικό Πανεπιστήμιο» από το όνομα του πρώτου βασιλιά της Ελλάδας Όθωνα και αποτελούνταν από 4 ακαδημαϊκά Τμήματα με 52 φοιτητές. Καθώς αποτελούσε το πρώτο Πανεπιστήμιο του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, αλλά και της ευρύτερης βαλκανικής και μεσογειακής περιοχής, απέκτησε σημαντικό κοινωνικο-ιστορικό ρόλο, ο οποίος υπήρξε καθοριστικός για την παραγωγή συγκεκριμένης γνώσης και πολιτισμού μέσα στη χώρα.

Stay Connected

Ακολουθήστε το hub.uoa.gr στα Social Media

Newsletter

Γραφτείτε για να λαμβάνετε ενημερώσεις

closebutton
Μετάβαση στο περιεχόμενο