Ολοκλήρωση μαθήματος CIVIS BIP Religion and Power in the Eastern Mediterranean in Late Antiquity and early Middle Ages

Μεταξύ 30 Ιουνίου και 4 Ιουλίου έλαβε χώρα το τμήμα φυσικής κινητικότητας του Μικτού Εντατικού Μαθήματος (Blended Intensive Project, BIP) Religion and Power in the Eastern Mediterranean in Late Antiquity and early Middle Ages (“Θρησκεία και Εξουσία στην Ανατολική Μεσόγειο κατά την Ύστερη Αρχαιότητα και τον Πρώιμο Μεσαίωνα”) με συμμετέχοντες τα Πανεπιστήμια Τυβίγγης (Θεολογική Σχολή με τους καθηγητές Volker Drecoll και Holger Zellentin) και Στοκχόλμης (Τμήμα Εθνολογίας, Ιστορίας Θρησκειών και Σπουδών Φύλου με την αναπ. Καθηγήτρια κ. Εμμανουέλα Γρυπαίου) και το Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ που ήταν και επισπεύδον με υπεύθυνο τον καθηγητή Εκκλησιαστικής Ιστορίας Δημήτριο Ν. Μόσχο.

Το μάθημα περιλάμβανε 8 υβριδικές συνεδρίες από τον Φεβρουάριο έως τον Μάιο και κατόπιν την φυσική κινητικότητα που έγινε στην Αθήνα με σεμιναριακές επισκέψεις στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών όπου παρουσιάσθηκαν πτυχές του βυζαντινού πολιτισμού που συνδέουν την πίστη με τον δημόσιο χώρο και τα κοινωνικά φαινόμενα (η εξέλιξη της Βασιλικής, προσκυνηματικά ρεύματα κ.λπ.) συνεδρίες με εργασία επί κειμένων (δεύτερη και τέταρτη μέρα) στο φιλόξενο χώρο των συνεδριάσεων της Συγκλήτου του ΕΚΠΑ, όπου παρουσιάσθηκαν θέματα ταυτότητας, διαφορετικότητας και κοινότητας (V. Drecoll) και οι τρόποι αναπαραγωγής κοινών αφηγήσεων για τον Ιησού στον Ιουδαϊσμό και το πρώιμο Κοράνι τον 7ο αιώνα (H. Zellentin) με φόντο την εξέλιξη του θρησκευτικού τοπίου κατά τη μεταβατική αυτή περίοδο. Στην ίδια θεματική παρουσιάσθηκε η θέση των Εβραίων τον 7ο αι. στο Βυζάντιο μέσα από το κείμενο Doctrina Jacobi nuper baptizati (Εμ. Γρυπαίου), που ακολούθησε επίσκεψη στο Εβραϊκό Μουσείο. Το Μάθημα διεξήχθη ενδιάμεσα με σεμιναριακές επισκέψεις (2.7) στη μονή Δαφνίου και στη Βασιλική του Λεχαίου οπτικοποιώντας πώς η ευσέβεια σημάδεψε τον δημόσιο χώρο μέσα από έναν γιγαντιαίο χώρο προσκυνηματικής Βασιλικής στην Κόρινθο της ύστερης αρχαιότητας και πώς η μονή Δαφνίου στο αποκορύφωμα μιας μακράς αρχιτεκτονικής εξέλιξης συγκέντρωσε τους πιστούς σε ένα σταυροειδές σύμπαν κάτω από έναν τρούλο με πολιτικές συμπαραδηλώσεις (Δ. Μόσχος). Επίσκεψη στον Ακροκόρινθο έδειξε πώς η κατάρρευση της ύστερης αρχαιότητας οδήγησε στη μικρή οχυρωμένη εσωστρεφή συμβίωση επηρεάζοντας έτσι το έργο των πολιτικών διοικητών και το έργο της κυρίαρχης πλέον Χριστιανικής Εκκλησίας στην κοινωνία. Τέλος, την Παρασκευή 4.7. η επίσκεψη στην Αδριάνειο Βιβλιοθήκη αποκάλυψε πώς η κατασκευαστική πολιτική της Θεοδοσιανής δυναστείας συνδύασε τη θρησκευτική ευσέβεια με την ελληνορωμαϊκή πνευματική κληρονομιά, χτίζοντας μια τετράκογχη Βασιλική στα ερείπια της Βιβλιοθήκης του Αδριανού. Στη συνέχεια, ξενάγηση σε Εκκλησία-δείγμα της δωρητικής δραστηριότητας των οικογενειών της βυζαντινής ελίτ, δηλαδή του Αγίου Νικολάου Ραγκαβά, όπου οι μαθητές παρουσίασαν τις εργασίες που τους είχαν ανατεθεί και επανεξέτασαν ολόκληρο το θέμα του Σεμιναρίου σε μια ζωντανή καταληκτική συνεδρία. Το μάθημα την εφετινή τρίτη χρονιά διεξαγωγής του εμφάνισε μεγάλη συμμετοχή με πάνω από 25 φοιτητές (περισσότερο από κάθε άλλη φορά) από τα Πανεπιστήμια Βουκουρεστίου, Βρυξελλών, Ρώμης, Μαδρίτης, Στοκχόλμης και ΕΚΠΑ, δίνοντάς μας ελπίδες για την αναβάθμισή του σε κάτι πιο ολοκληρωμένο ως πρόγραμμα σπουδών στο μέλλον.

Θερμές ευχαριστίες στους συναδέλφους καθηγητές, την Πρυτανεία του ΕΚΠΑ για την γενναιόδωρη διάθεση της Αίθουσας της Συγκλήτου, την Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Κορίνθου, τον πατέρα Αλέξανδρο Καριώτογλου, διδάκτορα Θρησκειολογίας και υπεύθυνο του ναού Αγίου Νικολάου Ραγκαβά καθώς και τον ακούραστο συνεργάτη μας Γιώργο Ιορδανίδη της Theotokis Travel και μαστερούχο του Τμήματός μας για την πολύπλευρη οργανωτική υποστήριξη όλων των πτυχών της μεγάλης αυτής εμπειρίας, χωρίς να ξεχνούμε και τον κ. Δημήτριο Αλεξόπουλο που υποστήριξε θαυμάσια το κομμάτι των υβριδικών συνεδριών στο κτήριο της Θεολογικής Σχολής.

Δημήτριος Ν. Μόσχος