του Φραγκίσκου Γονιδάκη, Αναπλ Καθηγητής Ψυχιατρικής | Α’ Ψυχιατρική Κλινική, ΕΚΠΑ, Αιγινήτειο Νοσοκομείο
Αν και διάφορες ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις έχουν περιγραφεί από την αρχαιότητα η σύγχρονη ψυχοθεραπεία καθιερώθηκε ως θεραπευτική μέθοδος για τις ψυχικές παθήσεις στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα μέσα από το πρωτοποριακό έργο ιατρών που ασχολήθηκαν με την παθολογία του εγκεφάλου ανάμεσα στους οποίους διακρίνεται ο Σίγκμουντ Φρόυντ. Στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα η ψυχοθεραπεία εμπεδώθηκε στην συνείδηση του κοινού σαν μια αποτελεσματική επιλογή για την αντιμετώπιση ψυχολογικών δυσκολιών ενώ ταυτόχρονα η πρόοδος της λειτουργικής απεικόνισης του εγκεφάλου κατέδειξε ότι οι αλλαγές που προκαλεί η ψυχοθεραπεία στον εγκέφαλο ατόμων που πάσχουν από αγχώδεις διαταραχές και κατάθλιψη είναι παραπλήσιες με αυτές που παρατηρούνται μετά από θεραπεία με αντικαταθλιπτικά. Αυτό που εντυπωσιάζει τόσο τον ειδικό όσο και το κοινό στην ψυχοθεραπεία είναι η δυνατότητα που παρέχει η σκέψη και ο λόγος δηλαδή το άυλο προϊόν λειτουργίας των εγκεφαλικών κυττάρων να αναδιατάσσει το ίδιο το όργανο και να το επαναφέρει στα φυσιολογικά πλαίσια
Στις αρχές του 21ου αιώνα η ψυχοθεραπεία αποτελεί μια αποτελεσματική θεραπευτική μέθοδος για τις ψυχικές παθήσεις που αντιμετωπίζει όμως σημαντικές προκλήσεις:
α. Η ψυχοθεραπεία που βασίζεται σε ενδείξεις (evidence based psychotherapy).
Μέσα σε ένα αιώνα εφαρμογής της ψυχοθεραπείας αναπτύχθηκε ένα μεγάλος αριθμός θεωρητικών τοποθετήσεων και εφαρμογών της ψυχοθεραπείας με άγνωστη τις περισσότερες φορές αποτελεσματικότητα καθώς οι δημιουργοί τους στηρίχτηκαν σε κλινικές περιπτώσεις και προσωπικές απόψεις για να υποστηρίξουν την προσέγγισης τους. Η εφαρμογή των αρχών της ιατρικής που βασίζεται σε ενδείξεις στην ψυχοθεραπεία είναι αναγκαία για να αναπτυχθεί τόσο η μεθοδολογία της έρευνας όσο και να αυξηθούν τα ερευνητικά δεδομένα για την αποτελεσματικότητα των διαφόρων θεραπευτικών προσεγγίσεων ανάλογα με την ψυχική πάθηση ή στην ψυχική δυσκολία που αντιμετωπίζει ο θεραπευόμενος. Η ψυχοθεραπεία που βασίζεται σε ενδείξεις είναι αναγκαίο να εφαρμόζεται παράλληλα με τις αρχές της εξατομίκευσης της θεραπείας ώστε να παρέχει στο άτομο βελτιστοποιημένες θεραπευτικές επιλογές προσαρμοσμές τόσο στα επιστημονικά δεδομένα όσο και στις πολιτισμικές, κοινωνικές και προσωπικές ιδιαιτερότητες του. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να εξασφαλιστεί το μέγιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα στο συντομότερο χρονικό διάστημα και με το χαμηλότερο κόστος για τα συστήματα υγείας και το άτομο.
β. Η χρήση της τεχνολογίας στην ψυχοθεραπεία.
Αν και η ψυχοθεραπεία παραμένει μια προσωποποιημένη θεραπευτική παρέμβαση η χρήση τεχνολογίας μπορεί να βοηθήσει αν όχι να αντικαταστήσει το θεραπευτικό έργο. Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα τεχνολογικής εφαρμογής στην ψυχοθεραπεία είναι η χρήση της εικονικής πραγματικότητας στην γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία των αγχωδών διαταραχών. Η εικονική πραγματικότητα μπορεί να αναπαράγει εξωτερικά ερεθίσματα και να δημιουργήσει στο άτομο την αίσθηση ότι είναι παρών στη φοβογόνο κατάσταση. Οι πιο συχνά μελετημένες εφαρμογές της εικονικής πραγματικότητας είναι στη θεραπεία του φόβου της αεροπορικής πτήσης, στην ακροφοβία, στην αραχνοφοβία καθώς και στη διαταραχή μετατραυματικού στρες. Σε αυτές το άτομο εκτίθεται σταδιακά στην εικονική φοβογόνο κατάσταση για να πετύχει τη εξοικείωση και την σταδιακή απόσβεση του φόβου.
γ. Η ψυχοθεραπεία μέσω του διαδικτύου
Η πανδημία του COVID-19 και οι περιορισμοί στις μετακινήσεις που επέβαλλε οδήγησε αφενός στην επιδείνωση της ψυχικής υγείας των πολιτών και αφετέρου σε αυξημένες δυσκολίες πρόσβασης σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Ταυτόχρονα παρατηρήθηκε αύξηση στα ποσοστά των πασχόντων που αναζητούσαν ψυχοθεραπεία μέσω του διαδικτύου. Παρά τους ποικίλους δεοντολογικούς και τεχνικούς προβληματισμούς που εύλογα έχουν διατυπωθεί η ψυχοθεραπεία μέσω του διαδικτύου έχει καθιερωθεί στην καθημερινή κλινική πράξη. Παράλληλα τα τελευταία έτη έχουν αυξηθεί, όπως φαίνεται και στο σχήμα, οι δημοσιεύσεις μελετών που αφορούσαν την ψυχοθεραπεία μέσω του διαδικτύου με συγκρίσιμα αποτελέσματα με την ψυχοθεραπεία με φυσική παρουσία. Αυτό φαίνεται να ισχύει ιδιαίτερα για την γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία των αγχωδών διαταραχών και της κατάθλιψης.
δ. Η εκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία
Στη χώρα μας το θεσμικό πλαίσιο για την εκπαίδευση και άσκηση της ψυχοθεραπείας παραμένει ακόμα ατελές. Η τελευταία πρόκληση για την ψυχοθεραπεία είναι η δημιουργία του κατάλληλου νομικού και θεσμικού πλαισίου που θα ορίζει τα κριτήρια επιλογής των φορέων που δύνανται να παρέχουν εκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία, τις ελάχιστες απαιτήσεις για να θεωρείται μια εκπαίδευση ολοκληρωμένη καθώς και τις βασικές σπουδές που θα πρέπει ο υποψήφιος εκπαιδευόμενος να έχει πραγματοποιήσει.
Ephrem Fernandez, Yilma Woldgabreal, Andrew Day, Tuan Pham, Bianca Gleich, Elias Aboujaoude (2021). Live psychotherapy by video versus in-person: A meta-analysis of efficacy and its relationship to types and targets of treatment. Clin Psychol Psychother 28(6):1535-1549
Laura Dellazizzo, Stéphane Potvin , Mimosa Luigi, Alexandre Dumais (2020). Evidence on Virtual Reality-Based Therapies for Psychiatric Disorders: Meta-Review of Meta-Analyses
J Med Internet Res; 19;22(8):e20889
Sarah C. Cook, Ann C. Schwartz, Nadine J. Kaslo (2017). Evidence-Based Psychotherapy: Advantages and Challenges. Neurotherapeutics; 14: 537–545
Σχήμα: Αύξηση των δημοσιεύσεων την τελευταία δεκαετία για την εφαρμογή της ψυχοθεραπείας μέσω του διαδικτύου.
Πηγή: PubMed
