Η ελληνική ερευνητική ομάδα που αποτελείται, από τον Ομότιμο Καθηγητή Βιοχημείας & Χημείας Τροφίμων του ΕΚΠΑ Κ.Α.Δημόπουλο, από την Καθηγήτρια Βιοχημείας του Τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας – Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Σ. Αντωνοπούλου και την Κλινική Διαιτολόγο Dr. Παρασκευή Ντετοπούλου, Προϊσταμένη Τμήματος Κλινικής Διατροφής του ΓΝΑ Κοργιαλένειο Μπενάκειο, σε συνεργασία με τον Καθηγητή του Πανεπιστημίου Tufts της Βοστόνης Θεοχάρη Θεοχαρίδη, έκανε μια νέα, διεθνώς, προσέγγιση στο θέμα του Coronavirus 2019 (SARS-CoV-2). Ανεπτύχθη μια νέα θεωρία που προτείνει την εμπλοκή στην ασθένεια COVID-19 του ισχυρότατου φλεγμονώδους παράγοντα Platelet-Activating Factor (PAF), του οποίου τη δομή είχε ανακαλύψει το 1979 στο University of Texas at San Antonio ο Καθηγητής Κ.Α.Δημόπουλος. Επιπλέον, προτάθηκε ο ευεργετικός ρόλος των αναστολέων του PAF είτε συνθετικής προέλευσης είτε φυσικής προέλευσης, οι οποίοι περιλαμβάνονται και στην Μεσογειακή δίαιτα. Mε τη θεωρία αυτή, συμπληρώνεται ο μηχανισμός από την είσοδο του ιού στα κύτταρα, αλλά και εξηγούνται όλες σχεδόν οι επιπλοκές της ασθένειας COVID-19. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής έχουν δημοσιευθεί σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά σε 5 άρθρα [1-5].
Το πρώτο βήμα, ήταν η ολοκλήρωση της προσπάθειας της ελληνικής ομάδας για μια νέα, διεθνώς, προσέγγιση της COVID-19 και η δημοσίευση της θεωρητικής επεξεργασίας του θέματος, με μια πρόταση επιστημονικά ολοκληρωμένη και βιβλιογραφικά τεκμηριωμένη. Το επόμενο βήμα, ήταν η πειραματική επιβεβαίωση ή μη, όλων αυτών, εφαρμόζοντας την παγκοσμίως πρωτότυπη τεχνογνωσία που έχει αναπτύξει η εν λόγω ελληνική ομάδα για τον PAF, κάνοντας μετρήσεις in vitro, ex vivo και σε κυτταροκαλλιέργειες, για τις δράσεις της Spike protein (ανασυνδυασμένης-recombinant), σε συνεργασία με το Tufts-Boston University. Ήδη υπάρχουν τα πρώτα θετικά πειραματικά αποτελέσματα τα οποία έχουν δημοσιευτεί στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό BioFactors.
Σύμφωνα με την εν λόγω εργασία [6] με τίτλο “Is there an interplay between the SARS-CoV-2 Spike protein and Platelet-Activating Factor?”, έγιναν in vitro πειράματα σε πλυμένα αιμοπετάλια κουνελιού και ex vivo πειράματα σε πλάσμα πλούσιο σε αιμοπετάλια μη εμβολιασμένων ανθρώπων, από τα οποία φάνηκε ότι η παρουσία Spike protein αυξάνει την ικανότητα συσσώρευσης των αιμοπεταλίων όταν ενεργοποιούνται με τον φλεγμονώδη/θρομβωτικό παράγοντα PAF. Αντιθέτως στη περίπτωση αντίστοιχων ex vivo πειραμάτων με εμβολιασμένους ανθρώπους μειώνεται η ικανότητα συσσώρευσης των αιμοπεταλίων όταν ενεργοποιούνται με τον φλεγμονώδη/θρομβωτικό παράγοντα PAF, ενισχύοντας έτσι την σημασία του εμβολιασμού στον γενικό πληθυσμό. Επίσης, σε πειράματα με κυτταροκαλλιέργειες διαπιστώθηκε ότι η παρουσία Spike protein αυξάνει τα επίπεδα του PAF εντός των κυττάρων αλλά και του PAF που εκκρίνεται στο περιβάλλον από τα κύτταρα. Συγχρόνως, ενεργοποιείται η βιοσύνθεση του PAF, με αύξηση της δραστικότητας των βιοσυνθετικών ενζύμων του PAF. Όλα αυτά επιβεβαιώνουν την αρχική δημοσιευμένη από την ελληνική ομάδα υπόθεση ότι ο PAF εμπλέκεται στην COVID-19 καθώς επίσης επιβεβαιώνει και τις εξηγήσεις που έχουν διατυπωθεί από την ομάδα για τις επιπλοκές της COVID-19 αλλά και την πιθανή ευεργετική δράση των αναστολέων του PAF. Τα παραπάνω δεδομένα θα βοηθήσουν την προσπάθεια περαιτέρω διαλεύκανσης του μηχανισμού δράσης του κορωνοϊού SARS-CoV-2.
Η αποδοχή της παραπάνω θεωρίας από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα φάνηκε από το γεγονός ότι το άρθρο της ελληνικής ομάδας με την προτεινόμενη θεωρία για συμμετοχή του PAF στο μηχανισμό δράσης της COVID-19 έγινε Top Cited Article 2020-2021 στο περιοδικό BioFactors που την δημοσίευσε. Μάλιστα το εν λόγω περιοδικό εκτιμώντας το ρόλο του PAF, προγραμμάτισε την έκδοση εντός του 2022 ενός «special issue» με θέμα «PAF and Immunity» στο οποίο θα είναι Guest Editors τα μέλη της ομάδας Θ. Θεοχαρίδης, Σ. Αντωνοπούλου και Κ.Α.Δημόπουλος. Επίσης το άρθρο στο Nutrients για τον ρόλο των αναστολέων του PAF και της Μεσογειακής δίαιτας (που περιέχει αναστολείς του PAF) στην COVID-19, επελέγη σαν Editor’s Choice Article in Nutrients. Ακόμα και από το γεγονός ότι οι απόψεις της ερευνητικής ομάδας για την ευεργετική δράση των αναστολέων του PAF, έχει γίνει αποδεκτή και από άλλους ερευνητές [7] και έχει αρχίζει να βρίσκει εφαρμογή στην αντιμετώπιση της νόσου COVID-19. Αρχικά με τους καθηγητές ιατρικής General Practice του Vrije Universiteit Brussels να προτείνουν, εκτός από τη φαρμακευτική αγωγή και συγχορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής με φυσικά συστατικά μεταξύ των οποίων και αναστολείς του PAF. Στη συνέχεια, οι απόψεις της ελληνικής ομάδας επιβεβαιώθηκαν και από πρόσφατες δημοσιεύσεις σχετικά με την ευεργετική δράση της Μεσογειακής δίαιτας (που περιέχει αναστολείς του PAF) για την COVID-19, που έγιναν από Πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής [8,9]. Πρόσφατα επιβεβαιώθηκαν και από δημοσιευμένο άρθρο [10] το οποίο τονίζει την πιθανή ευεργετική δράση των γκινγκολιδίων που είναι οι καλύτεροι ειδικοί αναστολείς του PAF και είναι συστατικά του φυτού Ginkgo biloba, που από αρχαιοτάτων χρόνων οι κινέζοι θεωρούσαν ότι είχαν αντιφλεγμονώδεις και θεραπευτικές ιδιότητες. Πρόσφατα το μέλος της ομάδας ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Tufts της Βοστόνης Θεοχάρης Θεοχαρίδης σε συνεργασία με καθηγητές άλλων Αμερικανικών Πανεπιστημίων κατάφερε να θεραπεύσει ασθενή με βαρύτατη COVID-19 με τη χρήση αντι-ιικών και συγχορήγηση αναστολέων του PAF [11] όπως έχει προταθεί στις δημοσιεύσεις της ελληνικής ομάδας, δηλαδή για κοκτέιλ φαρμάκων με αντι-ιικά και αναστολείς του PAF.
Άλλωστε και το νέο φάρμακο της Pfizer για την COVID-19, το Paxlovid, αποτελείται από το αντι-ιικό PF-07321332/Νirmatrelvir και το φάρμακο για το AIDS Ritonavir που είναι και ισχυρός αναστολέας του PAF, όπως έχει δημοσιεύσει η ελληνική ομάδα [12]. Τέλος, για τις δημοσιεύσεις της ελληνικής ομάδας έχει ενδιαφερθεί ο Αλ. Μπουρλά, CEO της Pfizer και σε επικοινωνία με τον Καθηγητή Κ.Α.Δημόπουλο ζήτησε να γίνει επικοινωνία του και ανταλλαγή απόψεων για το θέμα με τον Δ/ντή και την ομάδα του τμήματος R&D της Pfizer. Πράγματι έγινε ανταλλαγή απόψεων με email και τηλεδιάσκεψη, μετά από τα οποία έγινε πρόταση της Pfizer να υπάρξει μελλοντική συνεργασία στο θέμα.
[1] Is Platelet-Activating Factor (PAF) a missing link for elucidating the mechanism of action of the coronavirus SARS-CoV-2 and explaining the side effects-complications of Covid-19 disease? Preprints 2020, 2020060253 (doi: 10.20944/preprints202006.0253.v1) C.A.Demopoulos
[2] Coronavirus 2019, Microthromboses, and Platelet Activating Factor (PAF). Clinical Therapeutics, 2020, 42, 10. https://doi.org/10.1016/j.clinthera.2020.08.006. (Με αναφορά στο εξώφυλλο του περιοδικού) Theoharides T.C, Antonopoulou S, Demopoulos C.A.
[3] COVID-19,microthromboses, inflammation, and platelet activating factor. BioFactors. 2020;1–7. https://doi.org/10.1002/biof.1696 (Με αναφορά στο εξώφυλλο του περιοδικού και Top Cited Article 2020-2021) Demopoulos C.A., Antonopoulou S, Theoharides TC.
[4] Micronutrients, Non-Nutrients and Mediterranean Diet: A Potential Protective Role Against COVID-19 through Modulation of PAF Actions and Metabolism. Preprints 2020, 2020120343 (doi: 10.20944/preprints202012. 0343.v1) Detopoulou, P.; Demopoulos, C.Α; Antonopoulou, S.
[5] Micronutrients, phytochemicals and Mediterranean diet: a potential protective role against COVID-19 through modulation of PAF actions and metabolism. Nutrients 2021, 13(2), 462; https://doi.org/10.3390/nu13020462 (Editor’s Choice Article in Nutrients) Detopoulou, P.; Demopoulos A. C.; and Antonopoulou S.
[6] Is there an interplay between the SARS-CoV-2 Spike protein and Platelet-Activating Factor? BioFactors. 2022. https://doi.org/10.1002/biof.1877 Smaragdi Antonopoulou, Filio Petsini, Maria Detopoulou, Theoharis C. Theoharides, Constantinos A. Demopoulos.
[7] A Review of Platelet-Activating Factor as a Potential Contributor to Morbidity and Mortality Associated with Severe COVID-19 Clin Appl Thromb Hemost. 2021 Jan-Dec; 27: 10760296211051764. Published online 2021 Nov 10. doi: 10.1177/10760296211051764 PMCID: PMC8586171, PMID: 34755565 Mark Klein, Vinh Dao, and Fatima Khan.
[8] Mediterranean diet and the risk of COVID-19 in the ‘Seguimiento Universidad de Navarra’ cohort Clin Nutr. 2021 Apr 15; S0261-5614(21)00190-4. doi: 10.1016/j.clnu.2021.04.001. R Perez-Araluce, M A Martinez-Gonzalez, C I Fernández-Lázaro, M Bes-Rastrollo, A Gea, S Carlos.
[9] Mediterranean Diet and SARS-COV-2 Infection: Is There Any Association? A Proof-of-Concept Study Nutrients 2021, 13(5), 1721; https://doi.org/10.3390/nu13051721 Valentina Ponzo, Marianna Pellegrini, Chiara D’Eusebio, Fabio Bioletto, Ilaria Goitre, Silvio Buscemi, Simone Frea, Ezio Ghigo and Simona Bo.
[10] Ginkgo biloba in the management of the COVID-19 severity Arch. Pharm. 2022, e2200188. https://doi.org/10.1002/ardp.202200188 Hayder M. Al-kuraishy, Ali I. Al-Gareeb, Ajeet Kaushik, Małgorzata Kujawska, Gaber El-Saber Batiha.
[11] Successful Treatment of a Patient with Severe COVID-19 Using an Integrated Approach Addressing Mast Cells and Their Mediators. Int J Infect Dis (2022) 118,164-166. Theoharides, T. C., Guerra, L., Patel, K.
[12] Anti – Platelet Activating Factor effects of Highly Active Anti-RetroviralTherapy (HAART): A new insight in the drug therapy of HIV infection? AIDS Researchand Human Retroviruses (2008) 24, 1079-1086. Alexandros B.Tsoupras, Maria Chini, Nickolaos Tsogas, Elizabeth Fragopoulou, Tzortzis Nomikos, Athina Lioni, Nikolaos Mangafas, Constantinos A. Demopoulos, Smaragdi Antonopoulou, and Marios C. Lazanas.
