Η Ελληνική Πολιτεία όρισε, σχετικά πρόσφατα, την 30η ημέρα του Σεπτεμβρίου ως ημέρα Μνήμης των Εθνικών μας Ευεργετών. Ως μια ημέρα, δηλαδή, αναστοχασμού του έργου και της προσφοράς επιφανών προσωπικοτήτων, που σε κάποια χρονική συγκυρία, συνήθως δυσχερή, αποφάσισαν να συνδράμουν και να ενισχύσουν κάποια δράση ή ενέργεια της Ελληνικής Πολιτείας, επ’ ωφελεία του γενικότερου καλού και της προκοπής του Λαού μας.
Δεν θα ήταν υπερβολή να τονίσουμε ότι το νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στις χορηγίες ευπόρων Ελλήνων, τόσο του εξωτερικού, όσο κυρίως και του εσωτερικού. Πολλά είναι τα εμβληματικά δημόσια Ιδρύματα του νεοσύστατου Κράτους μας που είναι προϊόν δωρεάς. Το ίδιο ισχύει και για πολλά κοινωφελή κτήρια σε όλον τον 19ο αιώνα: το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η Ακαδημία Αθηνών, η Εθνική Βιβλιοθήκη τότε, αλλά και οι νέες εγκαταστάσεις της σήμερα, και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, για να μείνουμε στα ιστορικά παιδευτικά – πνευματικά Ιδρύματα, είναι «καρποί» μεγάλων χορηγιών επιφανών ευεργετών – δωρητών.
Επιφανείς προσωπικότητες όπως ο Αρεταίος, ο Αιγινήτης, ο Ζάππας, ο Συγγρός, ο Δομπόλης, ο Αρσάκης, ο Αβέρωφ, ο Πάγγας, οι Ζωσιμάδες, ο Βαρβάκης, ο Σίνας, ο Μπενάκης, ο Καπλάνης, ο Μαρασλής, ο Ευγενίδης, ο Ανάργυρος, οι αδερφοί Ριζάρη, η Έλενα Βενιζέλου, ο Σιβιτανίδης, ο Σισμανόγλου και τόσοι πολλοί άλλοι, που είναι αδύνατον να μνημονευθούν όλοι εδώ σήμερα, προσέφεραν στην Ελληνική Πολιτεία σημαντικές υποδομές ή ενίσχυσαν σημαντικά υπάρχουσες, ιδιαιτέρως σε δύσκολες στιγμές. Τα έργα και τα μνημεία των ευεργεσιών τους στέκουν αγέρωχα σήμερα και αποτελούν στις περισσότερες περιπτώσεις οργανικές, κεντρικές Μονάδες της σύγχρονης ζωής!
Γι΄ αυτό και η αναγνώριση, ο δημόσιος έπαινος και η απόδοση τιμής δεν συνιστά απλώς μια ιστορική αποτύπωση. Την Ιστορία την γράφουν, και θα την γράψουν, οι ιστορικοί. Ο δημόσιος βίος και η πολιτεία καθενός, στον βαθμό που παρεμβαίνει στη δημόσια ζωή, θα αποτυπωθεί και θα αναλυθεί από τους ειδικούς.
Η Πολιτεία, όμως, οφείλει διαρκώς να αναδεικνύει και να προβάλλει τις ευεργεσίες που έλαβε, ακριβώς γιατί προσέφεραν σε όλους τους πολίτες, αδιακρίτως, κάτι που η ίδια, ενώ όφειλε, δεν είχε τα μέσα να προσφέρει.
Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστημίου Αθηνών διαχειρίζεται την κινητή και ακίνητη περιουσία που έχει περιέλθει στο Πανεπιστήμιο, από την ίδρυση του, το 1837 μέχρι και σήμερα, από δωρεές και διαθήκες πολιτών, οι οποίοι έχουν δηλώσει την επιθυμία να συμβάλλουν στο εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο του Πανεπιστημίου. Η αξιοποίηση αυτής της περιούσιας, γίνεται με γνώμονα την ικανοποίηση της βούλησης των διαθετών, όπως η χορήγηση υποτροφιών και βραβείων σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές (με εξετάσεις ή με κριτήρια επιλογής), ο εξοπλισμός των εργαστηρίων, νοσοκομείων και βιβλιοθηκών, η προμήθεια βιβλίων, η εκπόνηση επιστημονικών εργασιών κ.ά. κ.λπ. H δαπάνη για την ικανοποίηση της βούλησης των διαθετών ανέρχεται ετησίως περίπου στο ποσό των 1 με 2 εκατομμύρια ευρώ.
Χαρακτηριστικά αναφέρεται η συμβολή σημαντικών διαθετών όπως:
– του εμπόρου Αντωνίου Παπαδάκη (1810-1878), ο οποίος σε χειρόγραφη διαθήκη του το 1868 άφησε το σύνολο της περιουσίας του στο ΕΚΠΑ. Μέρος του κληροδοτήματος Παπαδάκη αποτελούν μεταξύ άλλων η Πανεπιστημιακή Λέσχη καθώς και κτήρια στο κέντρο της Αθήνας και του Πειραιά. Χάρη στην ορθή αξιοποίηση του κληροδοτήματος, το ΕΚΠΑ χορηγεί σήμερα τον μεγαλύτερο αριθμό υποτροφιών σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές κάθε ειδικότητας.
-του Καθηγητή Χειρουργικής Θεοδώρου Αρεταίου (1829-1893) και της συζύγου του Ελένης. Χάρη στο κληροδότημα του Αρεταίου ιδρύθηκε το 1896 το Αρεταίειο Νοσοκομείο, το πρώτο Πανεπιστημιακό νοσοκομείο, ενώ επιπλέον το κληροδότημα περιλαμβάνει ακίνητα στο κέντρο της Αθήνας των οποίων τα έσοδα διατίθενται για τις ανάγκες του Nοσοκομείου.
-του καθηγητή Παθολογικής Ανατομίας και Ειδικής Νοσολογίας και Θεραπευτικής Διονυσίου Αιγινήτη (1818-1884), ο οποίος με τη διαθήκη του, το 1875, άφησε τα απαραίτητα χρηματικά διαθέσιμα για την ίδρυση το 1904 του Αιγηνιτείου Νοσοκομείου, όπου στεγάστηκε η Νευρολογική και Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών.
– του Ακαδημαϊκού και Καθηγητή Αφροδισίων Νοσημάτων και Νοσημάτων του Δέρματος Γεωργίου Φωτεινού (1878-1958), οποίος άφησε στο Πανεπιστήμιο εκτός από χρηματικά διαθέσιμα και το κτήριο που στεγαζόταν η κλινική του, επί των οδών Γ΄ Σεπτεμβρίου 42 και Πολυτεχνείου, και σήμερα έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέο και έργο τέχνης, Τα έσοδα του εν λόγω κληροδοτήματος, μετά από επικαιροποίηση του σκοπού του και σύμφωνα με τη βούληση του διαθέτη, διατίθενται για τη δημιουργία και υποστήριξη ενός ψηφιακού ηλεκτρονικού περιοδικού του Ιδρύματος, με επιστημονικό και εκπαιδευτικό περιεχόμενο (hub.uoa.gr) καθώς και για τον εξοπλισμό της Βιβλιοθήκης της Σχολής Επιστημών Υγείας.
Οι ευεργέτες του ΕΚΠΑ, χάρη στην επιθυμία και το όραμά τους για μια καλύτερη εκπαίδευση συνέβαλλαν τα μέγιστα στην προώθηση της γνώσης και της δημόσιας υγείας και συνεχίζουν να προσφέρουν σε δύσκολες εποχές όπως οι σημερινές.
Το Πανεπιστήμιο Αθηνών διαχειρίζεται με διαφάνεια, με λογοδοσία και αποτελεσματικά τα Κληροδοτήματα σύμφωνα με τη βούληση των ευεργετών επ’ ωφελεία της εκπαίδευσης, της έρευνας και της κοινωνίας. Το Δημόσιο Πανεπιστήμιο, έχει ανάγκη, και σήμερα, την συμβολή των πολιτών που έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν. Σημαντικές δωρεές πραγματοποιούνται και σήμερα προς το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών από ιδιώτες όπως ο Αθανάσιος Μαρτίνος, η Ελένη Διγενοπούλου – Ζαφειροπούλου, ο Σπύρος Μεταξάς, ο Γεώργιος Μπεχράκης, η Ευθυμία Φώτη, από Ιδρύματα όπως το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το Ίδρυμα Ωνάση, το Ίδρυμα Λάτση, το Ίδρυμα Μποδοσάκη, το Ίδρυμα Μιχελή, το Ίδρυμα Λεβέντη, το Ίδρυμα Σαββίδη, το Ίδρυμα Διεθνών Νομικών Μελετών Καθηγητού Ηλία Κρίσπη – Δρ Αναστασίας Σαμαρά-Κρίσπη, και από τους Συλλόγους ΕΛΠΙΔΑ και ΦΛΟΓΑ, καθώς και άλλους που στηρίζουν το Πανεπιστήμιο Αθηνών με σημαντικές χορηγίες.
Τιμούμε λοιπόν όλους τους Μεγάλους Εθνικούς Ευεργέτες. Τους αποδίδουμε τον προσήκοντα σεβασμό για τη μεγάλη προσφορά τους και προβάλλουμε το ευεργετικό έργο τους. Γι’ αυτή τους την προσφορά θα αποτελούν πάντα ένα σημαντικό πρότυπο.
Θάνος Δημόπουλος
Πρύτανης ΕΚΠΑ
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.