Η «εξημέρωση» του κορωνοϊού και η επιστροφή στη νέα μετά COVID-19 κανονικότητα

Άρθρο στο Βήμα του κ. Δημήτρη Παρασκευή, Αναπληρωτή Καθηγητή της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και του κ. Θάνου Δημόπουλου, Καθηγητή Ιατρικής Σχολής και Πρύτανη ΕΚΠΑ.

Βιώνοντας δύο έτη πανδημίας COVID-19, ο κορωνοϊός συνεχίζει να μας εκπλήσσει καθιστώντας πολύ συχνά τις εκτιμήσεις μας βραχυπρόθεσμες. Η προηγούμενη χρονιά ξεκίνησε με μεγάλες προσδοκίες ότι θα αποτελέσει το οριστικό τέλος της πανδημίας λόγω της αδειοδότησης διαφορετικών εμβολίων έναντι του ιού. Οι προσδοκίες επαληθεύθηκαν αναφορικά με την προστασία που μας παρέχει το εμβόλιο έναντι της μόλυνσης, αλλά ιδιαίτερα έναντι σοβαρής νόσου που ισχύει ακόμα και για τα μεταλλαγμένα στελέχη. Η έλευση του στελέχους Άλφα προκάλεσε το πανδημικό κύμα του προηγούμενου χειμώνα, το κύμα Δέλτα έκανε την εμφάνισή του την περίοδο του καλοκαιριού και συνεχίζει να κυκλοφορεί ανάμεσά μας, και τέλος το πρόσφατο στέλεχος Όμικρον, που έχει τη μεγαλύτερη μολυσματικότητα σε σχέση με τα προηγούμενα στελέχη και διαθέτει μεγάλη διείσδυση ακόμα και σε άτομα που έχουν εμβολιαστεί.

Ο ιός, συνεπώς, αλλάζοντας συνεχώς τον μανδύα του μπορεί να αυξάνει την ικανότητα διαφυγής της προστασίας των μέτρων μη φαρμακευτικής παρέμβασης αλλά, εν μέρει, και της υπάρχουσας ανοσίας. Μέχρι σήμερα όμως το εμβόλιο παραμένει το σημαντικότερο όπλο που μας προστατεύει από σοβαρή νόσο ακόμα και έναντι των μεταλλαγμένων στελεχών.

Κάτι άλλο που είναι βέβαιο μετά από δύο έτη είναι ότι ο ιός θα συνεχίσει να κυκλοφορεί ανάμεσά μας για αρκετά χρόνια ακόμη και ότι ο στόχος της διαχείρισης της πανδημίας δεν μπορεί να περιλαμβάνει μηδενικά κρούσματα, ή την οριστική εξάλειψη του ιού αλλά μια νέα «μετά COVID-19 κανονικότητα» που θα αφορά την όσο γίνεται ομαλή συμβίωσή μας με τον ιό κατ’ αναλογία με τους υπόλοιπους ιούς του αναπνευστικού που προκαλούν ήπια νόσο. Προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να προσαρμόσουμε τη στρατηγική μας αναφορικά με την επιτήρηση της νόσου, αναφορικά με απλές νοσηλείες ή νοσηλείες ΜΕΘ και θανάτους, και όχι ιδιαίτερα αναφορικά με την πορεία κρουσμάτων χρησιμοποιώντας και νέες μεθόδους επιτήρησης. Η εκτίμηση του φορτίου της κοινότητας στα λύματα ή αντίστοιχα η γονιδιωματική και ηλεκτρονική επιτήρηση αποτελούν σύγχρονες προσεγγίσεις που μπορεί να παρέχουν κρίσιμες παραμέτρους για την πορεία της ενδημικής νόσου χρησιμοποιώντας περιβαλλοντικά δείγματα ή τυχαία δειγματοληψία από την κοινότητα. Ένα καίριο ερώτημα είναι τι χρειάζεται για τη νέα κανονικότητα και πόσο απέχουμε από την επίτευξή της; Αυτό που θα μας βοηθήσει στη μετάβαση στη νέα εποχή είναι η ανάπτυξη ανοσίας στον πληθυσμό ενώ το διάστημα που μας χωρίζει από τη νέα κανονικότητα είναι το ποσοστό των ανεμβολίαστων στις ευπαθείς ομάδες.

Η κανονικότητα της μετά COVID-19 εποχής θα περιλαμβάνει εμβολιασμούς, πιθανόν, σε ετήσια βάση για τα ευπαθή άτομα με επικαιροποιημένα εμβόλια που θα ανταποκρίνονται στα πρόσφατα κυκλοφορούντο στελέχη της κοινότητας. Λόγω του υψηλού ποσοστού εμβολιασμού στην κοινότητα είναι δεδομένο ότι θα επιλέγονται στελέχη με χαρακτηριστικά διαφυγής, κατ’ αναλογία με τον ιό της γρίπης, αλλά η προστασία του εμβολίου έναντι σοβαρής νόσου θα παραμένει υψηλή. Η ανάπτυξη νέων μεταλλαγμένων στελεχών, συνεπώς, θα αποτελεί μια συνεχή διαδικασία «ανταγωνισμού» μεταξύ του ιού και του τείχους ανοσίας που θα υψώνεται στην κοινότητα.
Η χρήση της μάσκας πιθανόν να παραμείνει για τα άτομα που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για βαριά νόσηση και σίγουρα για όσους έχουν συμπτώματα από το ανώτερο αναπνευστικό.

Βαδίζοντας ήδη το 2022, η πανδημία μάς έχει καταστήσει σοφότερους σε σχέση με ένα ή δύο έτη πριν. Το αισιόδοξο μήνυμα είναι ότι το εμβόλιο μπορεί να καταστήσει τον κορωνοϊό μια ήπια νόσο και να επαναφέρει την κανονικότητα σε όλες μας τις δραστηριότητες.

Στον δρόμο της επιστροφής υπάρχουν μερικά εμπόδια που πρέπει να προσπεράσουμε, όπως ο δισταγμός για τον εμβολιασμό. Η ορθολογική σκέψη και η εμπιστοσύνη στην επιστήμη που αποτελεί το σύγχρονο όπλο για την κατανόηση και την αντιμετώπιση των φαινομένων που απειλούν την υγεία μας θα μας βοηθήσουν να προσπεράσουμε τους δισταγμούς και τους φόβους μας.

Ζώντας στην εποχή του meta, η μετά COV1D-19 θα είναι η νέα μας κανονικότητα συμβιώνοντας με έναν ιό που θα έχει «εξημερωθεί» από την προσπάθεια όλων μας και τα σύγχρονα όπλα της επιστήμης.