Η τηλεργασία είναι μία ευέλικτη μορφή απασχόλησης που τέθηκε αιφνιδίως σε ευρεία εφαρμογή στο πλαίσιο των μέτρων κοινωνικού αποκλεισμού για την αντιμετώπιση της νόσου COVID-19. Σκοπός της ήταν η εξασφάλιση της υγιεινής και της ασφάλειας των εργαζομένων στο χώρο της εργασίας από τις επιπτώσεις της πανδημίας.
Αναμφισβήτητα, το επιβεβλημένο μοντέλο της τηλεργασίας που υιοθετήθηκε από το σύνολο των σύγχρονων οργανισμών και επιχειρήσεων εξασφάλισε τη συνέχεια των λειτουργιών τους. Όμως, ανάγκασε την πλειονότητα των εργαζομένων στην Ελλάδα να προσαρμοστούν σε μία πρωτόγνωρη εργασιακή πραγματικότητα με σκοπό να διεκπεραιώσουν επιτυχώς τα καθημερινά τους καθήκοντα εξ’ αποστάσεως και να διατηρήσουν υψηλούς δείκτες εργασιακής απόδοσης.
Η μελέτη του University of Athens MBA
Η επίδραση της τηλεργασίας και της μετέπειτα εκ περιτροπής εργασίας στην απόδοση των εργαζομένων αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης που πραγματοποιήθηκε στο University of Athens MBA.
Με τη συμμετοχή εργαζομένων με διαφορετικούς ρόλους και διαφορετική οικογενειακή κατάσταση που τηλεργάζονταν στη διάρκεια της πανδημίας σε ιδιωτικές επιχειρήσεις διαφορετικού μεγέθους και κλάδου στην Ελλάδα διερευνήθηκαν έξι συνιστώσες τηλεργασίας που μεταβάλλουν την εργασιακή απόδοση:
(1) υλικοτεχνικός εξοπλισμός,
(2) συνθήκες εργασίας – διαβίωσης και περισπασμοί,
(3) ποιότητα προσωπικής και οικογενειακής ζωής,
(4) επίβλεψη και εποπτεία ροών εργασίας,
(5) εργασιακές σχέσεις και
(6) ψυχολογική κατάσταση εργαζομένων.
Συνιστώσες με θετικό πρόσημο στην εργασιακή απόδοση
Από το σύνολο των παραπάνω συνιστωσών ο κατάλληλος υλικοτεχνικός εξοπλισμός, η εφαρμογή νέων τεχνολογιών στην εργασία, η χρήση σύγχρονων συστημάτων εξ’ αποστάσεως επικοινωνίας (οι διαθέσιμες πλατφόρμες και οι εφαρμογές τους), καθώς και οι κατάλληλα διαμορφωμένοι οικιακοί χώροι, καθορίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την απόδοση των εργαζομένων. Οι εργαζόμενοι/ες με πρόσβαση σε προηγμένες τεχνολογίες που τους παρείχαν τη δυνατότητα να αλληλοεπιδρούν με τους/τις συναδέλφους τους ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικοί και παραγωγικοί κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Αν και η διάδραση με συναδέλφους υπήρξε αναγκαία συνθήκη για την τέλεση των καθημερινών εργασιών, η καθημερινή εξ αποστάσεως επικοινωνία ήταν μικρότερης χρονικής διάρκειας και έντασης σε σχέση με την αντίστοιχη δια ζώσης. Ο αισθητά μειωμένος χρόνος εξ αποστάσεως θετικής αλληλοεπίδρασης εξασφάλισε περισσότερο χρόνο αφοσίωσης στα εργασιακά τους καθήκοντα και αύξησε σημαντικά την παραγωγικότητα των εργαζομένων.
Θετικά προσκείμενη στην απόδοση των εργαζομένων υπήρξε, επίσης, και η απουσία της δια ζώσης επαφής ή/και οφειλόμενης επικοινωνίας με συναδέλφους που στο παρελθόν είχαν συγκρουστεί και δεν διατηρούσαν καλές διαπροσωπικές σχέσεις.
Η εργασιακή απόδοση μεταβάλλεται, επίσης, θετικά από την έλλειψη του ενδυματολογικού κώδικά (dress code) που ενδεχομένως επιβάλλουν οι σύγχρονοι οργανισμοί και επιχειρήσεις. Και αυτό γιατί, ενισχύεται θετικά η ψυχολογία των εργαζομένων που τηλεργάζονται καθώς αισθάνονται ότι απελευθερώνονται από ένα επιβεβλημένο κανονιστικό πλαίσιο. Προς αυτήν την κατεύθυνση και την ενίσχυση της ψυχολογίας των τηλεργαζομένων συντελούν τα μέγιστα η έλλειψη μετακινήσεων, η καλύτερη ποιότητα ύπνου και ο χρόνος που αφιερώνουν σε προσωπικά ενδιαφέροντα και ενασχολήσεις.
Ακόμα και η ενασχόληση με αλλότρια θέματα κατά τη διάρκεια της εργασίας (π.χ., οικιακές εργασίες, σερφάρισμα στο Διαδίκτυο) δεν συνδέεται με τη μείωση της απόδοσης όσων τηλεργάζονται. Αντίθετα, οι ενασχολήσεις αυτές αντικαθιστούν τα προκαθορισμένα χρονικά διαλείμματα της δια ζώσης εργασίας.
Συνιστώσες με αρνητικό πρόσημο στην εργασιακή απόδοση
Στον αντίποδα, αρνητικές συνιστώσες της τηλεργασίας επέδρασαν στην πλειοψηφία των ελληνικών επιχειρήσεων που δεν συμμορφώθηκαν με τις θεμελιώδεις αρχές της εξ’ αποστάσεως εργασίας. Ως εκ τούτου, σημαντικός αριθμός εργαζομένων βίωσε την καταστρατήγηση της προσωπικής τους ζωής από την επαγγελματική, καθώς και τον «ασφυκτικό κλοιό» του εργοδότη – προϊσταμένου.
Αν και πολλοί/ες εργαζόμενοι/ες επικαλούνται ως θετική παράμετρο της τηλεργασίας την αυτονομία, σημαντικός αριθμός τηλεργαζομένων επικαλέστηκε το «παράδοξο» της αυτονομίας ως μεταβλητή με αρνητική επίδραση στην απόδοσή τους. Ολοένα και συχνότερα, οι τηλεργαζόμενοι/ες βιώνουν συνθήκες υπερβολικού ελέγχου από τον εργοδότη τους με την αναποτελεσματική χρήση νέων τεχνολογιών. Αν και από τη μία πλευρά, χωρίς τακτική παρακολούθηση από τους προϊσταμένους τους, οι τηλεργαζόμενοι/ες είναι πιθανό να ολιγωρήσουν στις υποχρεώσεις και τις αναθέσεις τους, από την άλλη πλευρά, ο υπερβολικός εργοδοτικός έλεγχος κατά την εξ΄ αποστάσεως εργασία προκαλεί ιδιαίτερα αυξημένα επίπεδα άγχους που οδηγούν σε μείωση της εργασιακής απόδοσης.
Μολονότι, το σύνολο των εργαζομένων δήλωσε επάρκεια του εξοπλισμού που διέθεσε ο εργοδότης τους για να τηλεργαστούν, οι ακατάλληλες συνθήκες εργασίας στους προσωπικούς τους χώρους (π.χ., θόρυβος, υψηλή ή χαμηλή θερμοκρασία) κρίνονται ως ιδιαίτερα ανασταλτικοί παράγοντες της εργασιακής απόδοσης.
Η επαγγελματική απομόνωση που συχνά βιώνει το μεγαλύτερο ποσοστό των τηλεργαζομένων επίσης επηρεάζει αρνητικά την απόδοσή τους, μειώνει τον κύκλο των εργασιών και μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε έλλειψη εργασιακού ενδιαφέροντος. Επιπρόσθετα, τα συναισθήματα μοναξιάς που επίσης συχνά εκδηλώνουν όσοι τηλεργάζονται, δύναται να πλήξουν τη σωματική και την ψυχική τους υγεία οδηγώντας πλήθος εργαζομένων ακόμα και στην παχυσαρκία.
Προτάσεις που προκύπτουν από την έρευνα του University of Athens MBA
Αν και οι εργαζόμενοι/ες στο σύνολό τους, δηλώνουν έτοιμοι/ες να τηλεργαστούν για να ικανοποιήσουν, πρωτίστως, τις απαιτήσεις των εργοδοτών και των προϊσταμένων τους, η εφαρμογή του υφιστάμενου μοντέλου αποκλειστικής και επιβεβλημένης εξ’ αποστάσεως εργασίας πρέπει να διαφοροποιηθεί. Οι προτάσεις που προκύπτουν από την εν λόγω έρευνα δύναται να συνεισφέρουν στη βελτιστοποίηση της απόδοσης των τηλεργαζομένων και συνοψίζονται ως εξής:
- Καθιέρωση ενός υβριδικού μοντέλου απασχόλησης/εργασίας που μπορεί να συνδυάζει την εξ αποστάσεως με τη δια ζώσης εργασία και να επιτρέπει την επιλογή ενός ευέλικτου ωραρίου απασχόλησης.
- Συμμόρφωση των οργανισμών με το άρθρο 7 της Ευρωπαϊκής Συμφωνίας Πλαίσιο για την Τηλεργασία που συνεπάγεται την εξασφάλιση κατάλληλου υλικοτεχνικού εξοπλισμού για κάθε εργαζόμενο/η. Επιπρόσθετα, οι οργανισμοί και οι επιχειρήσεις πρέπει να προσφέρουν στους/στις εργαζομένους/ες επιπλέον οικονομική υποστήριξη για την άρτια διαμόρφωση των προσωπικών τους χώρων στους οποίους θα τηλεργάζονται.
- Δημιουργία εταιρικής ή/και πανελλαδικής γραμμής ψυχολογικής υποστήριξης και συνεργασία με οργανωσιακό ψυχολόγο κατά τη μετάβαση των εργαζομένων από παραδοσιακές μορφές απασχόλησης στην τηλεργασία.
Περισσότερες πληροφορίες για το University of Athens MBA μπορείτε να αντλήσετε στη διεύθυνση: http://mba.econ.uoa.gr/
Συνυπογράφουν
Ευαγγελία Σιάχου, Επίκουρη Καθηγήτρια του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στη Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού, Διδάσκουσα στο University of Athens MBA
Φωτεινή Σηφακάκη, Μέλος του University of Athens MBA NETwork
Δημήτριος Μπάλιος, Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΚΠΑ στη Χρηματοοικονομική Λογιστική, Αν. Διευθυντής University of Athens MBA, Διευθυντής Εργαστηρίου Εκπαίδευσης και Εφαρμογών Λογιστικής ΕΚΠΑ
Γιάννης Υφαντόπουλος, Καθηγητής ΕΚΠΑ στα Οικονομικά της Υγείας, Ακαδημαϊκός Συντονιστής University of Athens MBA με ειδίκευση την Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.