Νέα & Ανακοινώσεις

Πανεπιστήμιο και πολιτική: Η περίπτωση του Ε. Δεληγεώργη

Πανεπιστήμιο και πολιτική: Η περίπτωση του Ε. Δεληγεώργη

Σπυρίδων Γ. Πλουμίδης και Ανδρέας Αντωνόπουλος*

«Το Ελληνικόν πανδιδακτήριον, καθιδρυμένον εις τας εκ νέου ανεγερθείσας περικλεείς Αθήνας και κείμενον μεταξύ της Εσπερίας και της Έω, είναι προωρισμένον να λαμβάνη αφ’ ενός μεν μέρους τα σπέρματα της σοφίας, και αφού τα αναπτύξη εν εαυτώ ιδίαν τινά και γόνιμον ανάπτυξιν, να τα μεταδίδη εις την γείτονα Έω νεαρά και καρποφόρα»

Απόσπασμα από λογίδριο του Κωνσταντίνου Δ. Σχινά
κατά τα εγκαίνια του Πανεπιστημίου Αθηνών  
(3 Μαΐου 1837)

Αν ο πρωταρχικός στόχος της σύστασης του Πανεπιστημίου υπήρξε αυτονόητα εκπαιδευτικός, η ανάδειξη των πνευματικών δυνάμεων τού μόλις αποκατεστημένου έθνους, μέσω της ενεργούς μέθεξής του στα δρώμενα της Ανατολής, υπήρξε ο αμέσως επόμενος. Υπερασπιστής της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών και βασικός πλέον τροφοδότης του διοικητικού, δικαστικού, εκπαιδευτικού και διπλωματικού οργανισμού του αρτισύστατου ελληνικού βασιλείου, το Πανεπιστήμιο Αθηνών λειτούργησε παράλληλα -όπως σαφώς εννοεί το παραπάνω απόσπασμα- ως φορέας της Μεγάλης Ιδέας, πριν η τελευταία διατυπωθεί επίσημα από τα χείλη του Ιωάννη Κωλέττη (1844).

University1

Βασικός συντελεστής της διάδοσης της ευρωπαϊκής παιδείας και των ελληνικών γραμμάτων στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου, εκεί όπου δέσποζε ακόμη η Οθωμανική Αυτοκρατορία, υπήρξε ασφαλώς η «νεολαία του Πανεπιστημίου», η οποία «[…] ευαίσθητος εις τας δυστυχίας της πατρίδος και ανήσυχος διά το μέλλον αυτής […] είχεν αρχίσει να εγκαταλείπη τα ήρεμα δώματα των Μουσών και να κατέρχηται εις την πολυτάραχον παλαίστρα των πολιτικών αγώνων», όπως επισημαίνει σε μια υπηρεσιακή έκθεσή του ο Μεσολογγίτης πολιτικός Επαμεινώνδας Δεληγεώργης (1829–1879) ως Υπουργός Δημοσίας Εκπαιδεύσεως.

University2

Εκτός από τα εθνικά ζητήματα, η νεολαία ήταν πλέον αναμεμειγμένη και στα εσωτερικά πολιτικά θέματα. Η πολιτικοποίηση της φοιτητικής νεολαίας, στην οποία αναφέρεται ο Δεληγεώργης, προέκυψε κυρίως από την πολιτειακή μεταβολή του Οκτωβρίου του 1862 και την έξωση του Όθωνα. Ως γνωστόν, στην ανατροπή του απολυταρχικού οθωνικού καθεστώτος πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραμάτισε η λεγόμενη (κατ’ απομίμηση της Jeunesse dore της Γαλλικής Επανάστασης) Χρυσή Νεολαία, ηγέτης οποίας υπήρξε ο Δεληγεώργης, αριστούχος διδάκτωρ της Νομικής Σχολής του Οθώνειου Πανεπιστημίου. Τα Σκιαδικά επεισόδια (1859), η Ναυπλιακή επανάσταση (άνοιξη 1862), όπως και η διατήρηση της τάξης της στην πρωτεύουσα την επαύριον της πτώσης του Όθωνα ήταν μερικές από τις κορυφαίες πολιτικές πράξεις της Χρυσής Νεολαίας.

Η εκθρόνιση του πρώτου βασιλιά των Ελλήνων ανέδειξε τον διττό ρόλο του Πανεπιστημίου: Του κομιστή νέων γνώσεων και προαγωγού της εθνικής ιδέας. Σε ομιλία του τοις Φοιτηταίς του Εθνικού Πανεπιστημίου με την ιδιότητα του Αρχαίου Συμμαθητού, το 1863, ο Επαμεινώνδας Δεληγεώργης τόνισε ότι το ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα της χώρας «δεν διέδωκε μόνον τα γράμματα εις την Ανατολήν, αλλά και ενέθρεψε πολιτικώς την Ελληνικήν νεολαίαν και ενέσταξε εις τας καρδίας αυτής το αίσθημα της αντιστάσεως προς τους εχθρούς της ευνομίας. Μετά εικοσιπενταετηρίδα το Πανεπιστήμιον παρήγαγε την Επανάστασιν!».

University3

Ο Επαμεινώνδας Δεληγεώργης (βουλευτής Μεσολογγίου από το 1859 και έξι φορές πρωθυπουργός έως το 1877) ανήκε σε μια νέα γενιά φιλελεύθερων πολιτικών της προτρικουπικής περιόδου, οι οποίοι συνέβαλαν καθοριστικά στην φιλελευθεροποίηση της χώρας μας. Μαχητικές διαδηλώσεις, πυκνή αρθρογραφία (σε δημοσιογραφικά φύλλα, όπως το Πανελλήνιον, η Αθηνά, η Νέα Γενεά), συμμετοχή σε στρατιωτικές στάσεις, φλογερές αγορεύσεις στο κοινοβούλιο, ήταν μερικά από τα χαρακτηριστικά αυτής της γενιάς πολιτικών, που ενσάρκωναν την αντίληψη του «εν όπλοις έθνους», δηλαδή τη σύζευξη εθνικισμού και ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού.

University4

Η εμπλοκή του στο οικονομικό σκάνδαλο των Μεταλλείων (εκβολάδων) του Λαυρίου (1874) αμαύρωσε το όνομα του Δεληγεώργη. Μια νέα ευκαιρία παρουσιάστηκε στο τέλος της πολιτικής σταδιοδρομίας του, όταν στις συζητήσεις της ελληνικής Βουλής κυριάρχησε για πρώτη φορά το Βουλγαρικό και το Μακεδονικό Ζήτημα. Η ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχίας (1870), ο Ρωσοτουρκικός Πόλεμος (1877) και η ίδρυση της Βουλγαρικής Ηγεμονίας έναν χρόνο αργότερα υπονόμευσαν τη θέση του ελληνισμού στη Θράκη και στη Μακεδονία. Ο Δεληγεώργης τήρησε «σκληρή» στάση στο Βουλγαρικό και υπήρξε ένας από τους εισηγητές της ρωσοφοβίας και σλαβοφοβίας στη χώρα μας. Ο Μεσολογγίτης πολιτικός αντιλήφθηκε εγκαίρως ότι η εκ νέου ανάμειξη της Ρωσίας στην Ανατολή θα διέδιδε τον «εθνοφυλετισμό» (δηλ. θα φούντωνε τις φλόγες του εθνικισμού) στα Βαλκάνια και θα προκαλούσε τη διάσπαση του «εν Τουρκία Γένους» (βλέπε: μιλλέτ) των Ορθοδόξων. Η νομική κατάρτιση, το ρητορικό χάρισμα, η πολιτική διάνοια και η διπλωματική οξύνοια του Δεληγεώργη ήταν εν πολλοίς δώρα του Πανεπιστημίου.

University5

* Ο Σπυρίδων Γ. Πλουμίδης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ και συγγραφέας του βιβλίου Η «σιδηρά» δεκαετία: Οι Εθνικοί Πόλεμοι της Ελλάδας (1912–1922), εκδ. Μίνωας, Αθήνα 2022. Ο Ανδρέας Αντωνόπουλος είναι μέλος ΕΔΙΠ στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ και συγγραφέας της πολιτικής βιογραφίας του Επαμεινώνδα Δεληγεώργη, η οποία κυκλοφόρησε από το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων το 2012.

Ομόφωνη απόφαση του Συμβουλίου Διοίκησης του ΕΚΠΑ

Ομόφωνη απόφαση του Συμβουλίου Διοίκησης του ΕΚΠΑ

 ΑΛΜΑΤΑ ΠΡΟΟΔΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ: Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΗ ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΗ ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ Στον απόηχο των σημαντικών επιτυχιών που επιτεύχθηκαν χάρη στην καθημερινή και συλλογική προσπάθεια όλων των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας, το Συμβούλιο Διοίκησης ομόφωνα διαπιστώνει ότι το τελευταίο διάστημα παρατηρείται οργανωμένη προσπάθεια απαξίωσης του έργου του Πανεπιστημίου, η οποία βασίζεται σε ανυπόστατα και παραπλανητικά δημοσιεύματα που διακινούνται […]

19-22 Ιουνίου 2025: Το Τμήμα Ψηφιακών Τεχνών και Κινηματογράφου του ΕΚΠΑ στο Evia Film Project.

19-22 Ιουνίου 2025: Το Τμήμα Ψηφιακών Τεχνών και Κινηματογράφου του ΕΚΠΑ στο Evia Film Project.

Οι φοιτητές του Τμήματος Ψηφιακών Τεχνών και Κινηματογράφου του ΕΚΠΑ παρακολούθησαν για μία ακόμη χρονιά τα masterclasses και τις δράσεις στο πλαίσιο του Evia Film Project. 19/6/2025: Στο πλαίσιο της δράσης PREP THE FUTURE, οι φοιτητές είχαν κυκλικές ταχείες συναντήσεις (speed meetings) με επαγγελματίες στον χώρο του κινηματογράφου : Marcella Jelic | Sales & Acquisitions, […]

Άρθρα του Ομότιμου Καθηγητή Παναγιώτη Ε. Πετράκη στο ΒΗΜΑ, τη Real News και τον Οικονομικό Ταχυδρόμο

Άρθρα του Ομότιμου Καθηγητή Παναγιώτη Ε. Πετράκη στο ΒΗΜΑ, τη Real News και τον Οικονομικό Ταχυδρόμο

Τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και τις οικονομικές επιπτώσεις τους αλλά και τις πολιτικές για την αύξηση των επενδύσεων στην Ελλάδα εξετάζει σε τρία άρθρα του ο Ομότιμος καθηγητής Παναγιώτης Ε. Πετράκης. Ιράν:Οι αντιδράσεις, τα σενάρια και ο κίνδυνος εκτίναξης των τιμών πετρελαίου (άρθρο στον Οικονομικό Ταχυδρόμο, ot.gr) Ιράν: Οι αντιδράσεις, τα σενάρια και ο […]

Alpha TV: Στα 100 καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου το ΕΚΠΑ

Alpha TV: Στα 100 καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου το ΕΚΠΑ

Πρυτάνεις και αντιπρυτάνεις από 54 πανεπιστήμια της Ευρώπης συναντήθηκαν στο ιστορικό κεντρικό κτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών, για να συμμετάσχουν, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στην 35η γενική συνέλευση Πανεπιστημίων των Πρωτευουσών της Ευρώπης. Την ίδια ώρα, το Πανεπιστήμιο Αθηνών, αναδείχθηκε και πάλι μεταξύ των 100 καλύτερων πανεπιστημίων του κόσμου. Να ακούσουμε τι δήλωσε ο Πρύτανης […]

Φιλοσοφική Σχολή: Τελετή αποφοίτησης φοιτητών/φοιτητριών του Πανεπιστημίου Ξένων Γλωσσών της Γκουανγκντόνγκ της Λ.Δ. της Κίνας

Φιλοσοφική Σχολή: Τελετή αποφοίτησης φοιτητών/φοιτητριών του Πανεπιστημίου Ξένων Γλωσσών της Γκουανγκντόνγκ της Λ.Δ. της Κίνας

Την Πέμπτη 5 Ιουνίου, στην Κοσμητεία της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ πραγματοποιήθηκε η τελετή αποφοίτησης των προπτυχιακών φοιτητών/φοιτητριών του Πανεπιστημίου Ξένων Γλωσσών της Γκουανγκντόνγκ της Λ.Δ. της Κίνας, οι οποίοι/οποίες φοίτησαν στη Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ, κατά το ακαδημαϊκό έτος 2024-2025, σύμφωνα με τη γενική διμερή συμφωνία συνεργασίας, αλλά και τα ειδικά προγράμματα φοίτησης αλλοδαπών […]

Ανακοίνωση: Απάντηση του Αντιπρύτανη Οικονομικών σε παραπλανητικό και συκοφαντικό δημοσίευμα ιστοσελίδας

Ανακοίνωση: Απάντηση του Αντιπρύτανη Οικονομικών σε παραπλανητικό και συκοφαντικό δημοσίευμα ιστοσελίδας

Η Διοίκηση και οι Υπηρεσίες του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών διαχειρίζονται τα οικονομικά του Ιδρύματος με υπευθυνότητα, συνέπεια και πλήρη συμμόρφωση προς το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Κάθε οικονομική απόφαση λαμβάνεται βάσει τεκμηριωμένης αξιολόγησης, και εντάσσεται στο συνολικό Στρατηγικό Σχέδιο του Ιδρύματος που αποσκοπεί στην προώθηση της αποστολής του Πανεπιστημίου, […]

Το Πανεπιστήμιο Αθηνών

Το Ε.Κ.Π.Α. το οποίο εγκαινιάστηκε στις 3 Μαΐου του 1837, αρχικά στεγάστηκε σε ένα ανακαινισμένο οθωμανικό κτήριο στη βορειοανατολική πλευρά της Ακρόπολης, το οποίο στις μέρες μας έχει ανακαινιστεί και λειτουργεί ως Μουσείο του Πανεπιστημίου. Αρχικά ονομάστηκε «Οθωνικό Πανεπιστήμιο» από το όνομα του πρώτου βασιλιά της Ελλάδας Όθωνα και αποτελούνταν από 4 ακαδημαϊκά Τμήματα με 52 φοιτητές. Καθώς αποτελούσε το πρώτο Πανεπιστήμιο του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, αλλά και της ευρύτερης βαλκανικής και μεσογειακής περιοχής, απέκτησε σημαντικό κοινωνικο-ιστορικό ρόλο, ο οποίος υπήρξε καθοριστικός για την παραγωγή συγκεκριμένης γνώσης και πολιτισμού μέσα στη χώρα.

Stay Connected

Ακολουθήστε το hub.uoa.gr στα Social Media

Newsletter

Γραφτείτε για να λαμβάνετε ενημερώσεις

closebutton
Μετάβαση στο περιεχόμενο