Εκτίμηση των γνωσιακών λειτουγιών σε ηλικιωμένους ασθενείς με αρτηριακή υπέρταση στην καθημερινή κλινική πράξη

Ευστάθιος Μανιός, Αναπληρωτής Καθηγητής Θεραπευτικής – Παθολογίας, Θεραπευτική Κλινική, ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα

Η αρτηριακή υπέρταση και η γνωσιακή δυσλειτουργία αναγνωρίζονται ως δύο καταστάσεις με εξαιρετικά υψηλό επιπολασμό παγκοσμίως. Επιπλέον, η έκπτωση των γνωσιακών λειτουργιών αποτελεί αναγνωρισμένη βλάβη οργάνου-στόχου της αρτηριακής υπέρτασης και μπορεί να αποτελεί τη μοναδική εκδήλωση σε έως και το 30% των ασθενών με υπέρταση. Η ιατρική κοινότητα που αντιμετωπίζει ηλικιωμένους υπερτασικούς ασθενείς με γνωσιακή δυσλειτουργία, πρέπει να διαθέτει μία απλή και εφικτή προσέγγιση για την πρώιμη ανίχνευση και αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτών των ασθενών. Για το λόγο αυτό, ειδικοί επιστήμονες από την Ομάδα Εργασίας «Αρτηριακή υπέρταση και Εγκέφαλος» της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Υπέρτασης καθώς και από την Ευρωπαϊκή Γηριατρική Εταιρεία κλήθηκαν να δώσουν συστάσεις  που στοχεύουν να βοηθήσουν τον κλινικό ιατρό να λάβει τις σωστές αποφάσεις για τον ηλικιωμένο ασθενή με υπέρταση και διαταραχή των γνωσιακών του λειτουργιών ¹. Συγκεκριμένα συνιστάται:

1. Έγκαιρη αναγνώριση των ασθενών υψηλού κινδύνου ή των ασθενών με ήδη υπάρχουσα διαταραχή γνωσιακών λειτουργιών με σκοπό την εφαρμογή στρατηγικών πρόληψης, ώστε να ανακοπεί αυτή η εξέλιξη.
2. Βέλτιστη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, καθώς η αρρύθμιστη υπέρταση αποτελεί έναν εδραιωμένο παράγοντα κινδύνου για επιταχυνόμενη γνωσιακή έκπτωση και άνοια.
3. Τακτική αξιολόγηση των γνωσιακών λειτουργιών σε ασθενείς άνω των 65 ετών με  αρτηριακή υπέρταση. Περιοδικά είναι χρήσιμη η αξιολόγηση της μεταβλητότητας της αρτηριακής πίεσης καθώς και η παρουσία ορθοστατικής υπότασης. Η χρήση μετρήσεων της αρτηριακής πίεσης στο σπίτι από τον ασθενή βελτιώνει τη σωστή ρύθμιση της υπέρτασης. Η χρήση συνδυασμού φαρμάκων σε ένα χάπι (single pill combination) βοηθάει στην καλύτερη συμμόρφωση των ασθενών. Η περιοδική αξιολόγηση παρουσίας βλάβης οργάνων-στόχων (ως ένδειξη για περαιτέρω έλεγχο γνωσιακών λειτουργιών) συνιστάται τουλάχιστον κάθε 2 έτη σε άτομα χαμηλού καρδιαγγειακού κινδύνου και ετησίως σε άτομα υψηλού κινδύνου. Προτείνεται αξιολόγηση γνωσιακών λειτουργιών ετησίως σε ασυμπτωματικά άτομα κάτω των 75 ετών και κάθε 6 μήνες σε άτομα άνω των 75 ετών ή με συμπτώματα διαταραχών μνήμης.
4. Έλεγχος για υποτασικά επεισόδια σε ηλικιωμένα άτομα, ιδίως στην περίπτωση επιδεινούμενων σημείων έκπτωσης γνωσιακών λειτουργιών. Η χρήση μετρήσεων της αρτηριακής πίεσης στο σπίτι σε 3 διαφορετικές περιστάσεις (αλλά και η χρήση 24ωρης καταγραφής) βοηθάει στην ανίχνευση παροδικών υποτασικών επεισοδίων. Η περιοδική επαναξιολόγηση της θεραπείας οδηγεί στην αποφυγή υπερθεραπείας αλλά και θεραπευτικής αδράνειας.
5. Άξιολόγηση δεικτών αρτηριακής σκληρίας (όπως η ταχύτητα μετάδοσης σφυγμικού κύματος), που μπορεί να ποσοτικοποιήσει την αγγειακή ηλικία, υπερέχει της μέτρησης της αρτηριακής πίεσης ως προς τον κίνδυνο εξέλιξης της άνοιας, οδηγώντας πολύ νωρίτερα σε εντατική ρύθμιση όλων των παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου.
6. Σε υπερτασικά άτομα άνω των 65 ετών να πραγματοποιούνται σύντομα τεστ ελέγχου των γνωσιακών λειτουργιών (όπως το MMSE και το MoCA), με σκοπό την πρώιμη παραπομπή σε ειδικό.
7. Η διάγνωση της άνοιας να παραμένει κλινική, ενώ η χρήση νευροαπεικονιστικών μεθόδων έχει ως σκοπό των αποκλεισμό άλλων θεραπεύσιμων αιτίων.

Βιβλιογραφία

1. Scuteri A, Benetos A, Sierra C, Coca A, Chicherio C, Frisoni GB, Gasecki D, Hering D, Lovic D, Manios E, Petrovic M, Qiu C, Shenkin S, Tzourio C, Ungar A, Vicario A, Zaninelli A, Cunha PG. Routine assessment of cognitive function in older patients with hypertension seen by primary care physicians: why and how-a decision-making support from the working group on ‘hypertension and the brain’ of the European Society of Hypertension and from the European Geriatric Medicine Society. J Hypertens 2021;39:90-100.