Η κρίση των θεσμών και η εμπιστοσύνη στο Πανεπιστήμιο

*Γράφει ο Πρύτανης Καθηγητής Γεράσιμος Σιάσος. Εφημερίδα «Πανεπιστήμιο Αθηνών», Φύλλο 3, κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής» 30 Μαρτίου 2025

Η συζήτηση σχετικά με την κρίση εμπιστοσύνης στους θεσμούς της φιλελεύθερης δημοκρατίας επανέρχεται συχνά-πυκνά, ιδιαίτερα σε περιόδους που χαρακτηρίζονται από μείζονα γεγονότα, πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά. Μια τέτοια συζήτηση ξεκίνησε πολύ έντονα και στα χρόνια της τελευταίας οικονομικής κρίσης στη χώρα μας.

Επιπλέον, γεγονότα που έθεσαν σε δοκιμασία την επάρκεια της κρατικής μηχανής με καταστροφικά αποτελέσματα και απώλεια δεκάδων ανθρώπων όπως οι τραγωδίες στη Μάνδρα, το Μάτι και τα Τέμπη, επιδείνωσαν ακόμη περισσότερο την εμπιστοσύνη και την καχυποψία των πολιτών απέναντι στους θεσμούς. Την αμφισβήτηση φαίνεται να επηρεάζουν και γεγονότα της παγκόσμιας πολιτικής σκηνής αφήνοντας τελικά έντονο αποτύπωμα στην κρίση των πολιτών που εκδηλώνεται πολλές φορές με τρόπο δυναμικό επηρεάζοντας πολλές άλλες πτυχές της ζωής τους.

Η ελληνική κοινωνία χαρακτηριζόταν πάντα από χαμηλά επίπεδα κοινωνικής και πολιτικής εμπιστοσύνης, με αποτέλεσμα κάθε μείζον γεγονός να τη διαταράσσει και τελικά να την αποσαθρώνει.

Στις πρόσφατες δημοσκοπήσεις καταγράφεται ένα αρνητικό ισοζύγιο θετικών και αρνητικών γνωμών των πολιτών σε βασικούς θεσμούς όπως τα πολιτικά κόμματα, το κοινοβούλιο, τα συνδικάτα, οι υπερεθνικοί θεσμοί, οι τράπεζες και τα ΜΜΕ.

Αντιθέτως, θετικό ισοζύγιο και εμπιστοσύνη των πολιτών καταγράφεται για τον θεσμό της Οικογένειας, των Ενόπλων Δυνάμεων και των Δημοσίων Πανεπιστημίων της χώρας.

Η εμπιστοσύνη των πολιτών προς το Ελληνικό Δημόσιο Πανεπιστήμιο αναδεικνύει τον καταλυτικό ρόλο που έχει παίξει η Δημόσια Παιδεία από ιδρύσεως του νεότερου ελληνικού κράτους. Σε δημοσκόπηση του προηγούμενου έτους η εμπιστοσύνη της κοινωνίας στα Δημόσια Πανεπιστήμια έφτασε σε ποσοστά άνω του 70%, αγγίζοντας το 80% για το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ίσως γιατί το Εθνικό μας Πανεπιστήμιο (ονομασία που είχε από το 1862 έως το 1922) αποτέλεσε τη μοναδική κοιτίδα παραγωγής γνώσης και πολιτισμού για έναν αιώνα μέχρι την ίδρυση των άλλων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων της χώρας. Η εμπιστοσύνη αυτή των πολιτών αποτελεί ρήγμα φωτός και εν δυνάμει εύφορο έδαφος ανάκτησης της αξιοπιστίας στους γενικότερους θεσμούς.

Το Πανεπιστήμιο Αθηνών προσηλωμένο στις αρχές της αρίστης εκπαίδευσης, της προσφοράς νέας γνώσης, της διασύνδεσης με τα μεγαλύτερα παγκόσμια φόρα της γνώσης και της τεχνολογίας, θα συνεχίσει να λειτουργεί ως πνευματικός φάρος στην πατρίδα μας και ως πρεσβευτής του ελληνικού φωτός στον κόσμο. Μέσα σε αυτό το διάχυτο κλίμα χαμηλής εμπιστοσύνης στους θεσμούς, η εμπιστοσύνη των πολιτών στο Πανεπιστήμιο μας γεμίζει με σεβασμό, υποχρέωση και ευθύνη.

Υποχρέωση και ευθύνη γιατί η υπεράσπιση των θεμελιωδών θεσμών της δημοκρατίας μας και η εμπιστοσύνη των πολιτών σε αυτούς είναι ένας διαρκής αγώνας δημοκρατίας. Στον αγώνα αυτόν το Πανεπιστήμιο Αθηνών από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα παραμένει στην πρώτη γραμμή.

Η κρίση των θεσμών και η εμπιστοσύνη στο πανεπιστήμιο