Στις 13-14 Νοεμβρίου 2025 πραγματοποιήθηκε στη Νίκαια της Γαλλίας η πρώτη δια ζώσης συνάντηση των πανεπιστημιακών ομάδων που συμμετέχουν στο ερευνητικό έργο Acquired Neurogenic Language Impairments in a Multilingual World (ALI Multi), το οποίο χρηματοδοτείται από το French National Research Agency (ANR) και υλοποιείται στο Laboratoire Bases, Corpus, Langage, CNRS & Université Côte d’Azur, κατά το ακαδημαϊκό έτος 2025-2026. Στο έργο συμμετέχουν ερευνητές από 34 πανεπιστήμια σε χώρες της Ευρώπης, καθώς και από τις ΗΠΑ, τον Καναδά, τη Νότια Αφρική, τη Σιγκαπούρη και το Χονγκ Κονγκ. Το ΕΚΠΑ, μέσω του Εργαστηρίου Ψυχογωσσολογίας και Νευρογλωσσολογίας, συμμετέχει στη δράση και συγκαταλέγεται στους 5 κύριους δικαιούχους (main beneficiaries). Στη συνάντηση των ερευνητικών ομάδων στη Νίκαια παρευρέθηκε η Διευθύντρια του Εργαστηρίου, Καθηγήτρια Σπυριδούλα Βαρλοκώστα.
Το ALI Multi επιδιώκει να επαναπροσδιορίσει την έρευνα και την κλινική πρακτική γύρω από τις επίκτητες νευρογενείς διαταραχές της γλώσσας και της επικοινωνίας σε πολύγλωσσους πληθυσμούς. Μια νευρογενής διαταραχή της γλώσσας και της επικοινωνίας είναι η αφασία. Προκύπτει από διάφορες μορφές εγκεφαλικής βλάβης (π.χ. εγκεφαλικό επεισόδιο) και χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στην κατανόηση και την παραγωγή λόγου σε διαφορετικά επίπεδα (ομιλία, ανάγνωση, ακρόαση και γραφή). Επίκτητες νευρογενείς διαταραχές της γλώσσας και της επικοινωνίας εμφανίζονται και σε νευροεκφυλιστικές ασθένειες, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ και άλλες μορφές άνοιας. Οι επίκτητες νευρογενείς γλωσσικές διαταραχές έχουν σοβαρές συνέπειες για τα άτομα και τις κοινωνίες και επιβαρύνουν σημαντικά τη δημόσια υγεία σε παγκόσμια κλίμακα.
Μια σημαντική πρόκληση για τη βελτίωση των σύγχρονων πρακτικών στις επίκτητες νευρογενείς γλωσσικές διαταραχές είναι η πολυγλωσσική ταυτότητα των κοινωνιών μας, οι οποίες παρουσιάζουν μοναδικές πολιτισμικές και γλωσσικές διαφοροποιήσεις. Παγκοσμίως, οι πολύγλωσσοι ομιλητές είναι περισσότεροι από τους μονογλώσσους. Ως εκ τούτου, ο αριθμός των περιστατικών αφασίας ή άλλων επίκτητων νευρογενών διαταραχών της γλώσσας και της επικοινωνίας σε πολύγλωσσες κοινότητες αυξάνεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Στο πλαίσιο αυτό, το έργο ALI Multi στοχεύει να αντιμετωπίσει τρεις βασικές προκλήσεις:
- Επικαιροποίηση της θεωρίας: Η τρέχουσα γνώση μας σχετικά με τις επίκτητες γλωσσικές διαταραχές βασίζεται κυρίως σε μονογλώσσους ομιλητές ευρέως μελετημένων γλωσσών, γεγονός που περιορίζει την εφαρμογή αυτής της γνώσης σε πολύγλωσσους χρήστες. Το ALI Multi στοχεύει στην επικαιροποίηση των θεωριών αυτών, ώστε να αποτυπώνουν πληρέστερα την πολυπλοκότητα της γλωσσικής επεξεργασίας και της κλινικής αποκατάστασης σε πολύγλωσσους ομιλητές.
- Βελτίωση των κλινικών εργαλείων: Τα υφιστάμενα εργαλεία αξιολόγησης και κλινικής παρέμβασης έχουν σχεδιαστεί για μονόγλωσσους ομιλητές. Διεθνείς έρευνες επιβεβαιώνουν ότι οι πόροι για την υποστήριξη πολύγλωσσων ατόμων με επίκτητες γλωσσικές διαταραχές είναι ανεπαρκείς σε παγκόσμια κλίμακα. Το ALI Multi φιλοδοξεί να αναπτύξει κλινικό υλικό που να ανταποκρίνεται στις πολιτισμικές και γλωσσικές πραγματικότητες των πολύγλωσσων κοινοτήτων.
- Αξιοποίηση των ψηφιακών δυνατοτήτων: Το ALI Multi προωθεί τη δημιουργία μεγάλων, διαγλωσσικών βάσεων δεδομένων, την ανάπτυξη κοινών εργαλείων, πολιτισμικά ευαίσθητων κλινικών πρακτικών και τεχνολογικών λύσεων όπως συστήματα NLP για ακριβέστερη ταξινόμηση της αφασίας και άλλων επίκτητων νευρογενών γλωσσικών διαταραχών και δημιουργία προσβάσιμων βοηθημάτων επικοινωνίας.
Συνολικά, το έργο ALI Multi στοχεύει στη διαμόρφωση θεωριών, κλινικού υλικού και τεχνολογιών που ανταποκρίνονται ουσιαστικά στις ανάγκες ατόμων με επίκτητες νευρογενείς διαταραχές της γλώσσας και της επικοινωνίας μέσα σε πολύγλωσσα περιβάλλοντα.
Παραδοτέο του έργου είναι η υποβολή ενός Marie Skłodowska-Curie Doctoral Networks Grant το 2026, με σκοπό την εκπαίδευση ερευνητών και κλινικών (μέσω διδακτορικού τίτλου) για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις των επίκτητων γλωσσικών διαταραχών σε έναν πολύγλωσσο κόσμο, παράγοντας επιστημονική γνώση, δημιουργώντας εργαλεία και βελτιώνοντας τις κλινικές πρακτικές. Το δίκτυο θα βασίζεται σε τρεις σημαντικούς άξονες:
Άξονας 1: ΒΑΣΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ – ενημέρωση και επικαιροποίηση της θεωρίας μέσω της μελέτης ψυχογλωσσολογικών και νευρογλωσσολογικών πτυχών των γλωσσικών και γνωστικών διαταραχών σε πολύγλωσσους ομιλητές.
Άξονας 2: ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ – αξιολόγηση, αποκατάσταση, πρακτικές λογοθεραπείας και αποτελέσματα.
Άξονας 3: ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ – σώματα κειμένων, ψηφιακά εργαλεία αξιολόγησης και αποκατάστασης, πειραματικές μέθοδοι και μοντελοποίηση.
