Skip to content Skip to sidebar Skip to footer

Κώστας Πόταγας, Αναπληρωτής Καθηγητής Νευρολογίας και Νευροψυχολογίας, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Γιώργος Παπαγεωργίου, Υποψήφιος Διδάκτωρ, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Μονάδα Νευροψυχολογίας και διαταραχών του Λόγου, Α΄ Νευρολογική Κλινική ΕΚΠΑ, Αιγινήτειο Νοσοκομείο

————————————————————–

Πιθανότατα οι χειρονομίες που συνοδεύουν την ομιλία σχηματίζουν, όπως οι λέξεις, ένα «λεξικό» από σταθερές κατηγορίες ορισμένης επικοινωνιακής σημασίας[i] που εν μέρει μόνο εξαρτώνται από το πολιτισμικό μας περιβάλλον καθώς είναι καθολικές στον άνθρωπο[ii].

image 31
Ο αριστερός ομιλητής ρωτά τον συνομιλητή του «Είναι η πρώτη σου χρονιά σε αυτό το πανεπιστήμιο;», Η φορά της παλάμης και του δείκτη προς τα κάτω υποδηλώνει, ως μεταφορική χειρονομία, την τοποθεσία (εικόνα από McNeil, 1992).

Γενικότερα οι εμπρόθετες πράξεις περιέχουν νόημα: καταλαβαίνουμε ότι κάποιος «χαιρετά» ή «βιδώνει» ή «μιμείται πώς καρφώνουμε ένα καρφί στον τοίχο». Επίσης, έχουν κοινά με τις φράσεις της γλώσσας: συντίθενται από απλά στοιχεία (κινήσεις, με «γραμματική» όπως οι λέξεις), που υπόκεινται σε αυστηρό συντακτικό και γίνονται αντιληπτές από τους άλλους, χάρη σε αυτό το συντακτικό. Μπορεί κανείς να διηγηθεί ιστορίες συναρμολογώντας απλές κινήσεις, όπως μας δείχνουν οι ταλαντούχοι μίμοι, αλλά και οι νοηματικές γλώσσες.

Επιπλέον, κλινικά γνωρίζουμε ότι οι ασθενείς με αφασία εμφανίζουν συνηθέστατα και «απραξία», δυσκολία δηλαδή στην εκτέλεση πράξεων. Σε ένα άλλο, νευροφυσιολογικό, επίπεδο, τα πειράματα στα οποία στηρίχτηκε η δημοφιλής θεωρία των «κατοπτρικών νευρώνων» (mirror neurons), έδειξαν ότι οι νευρώνες του εγκεφαλικού φλοιού που ενεργοποιούνται όταν ένας πίθηκος εκτελεί μια πράξη, πυροδοτούνται και όταν δεν κάνει τίποτε εκτός από το να κοιτά απλώς έναν άλλον πίθηκο να κάνει την ίδια πράξη. Όταν αυτός πιάνει π.χ. ένα φυστίκι για να το φάει, τόσο σε αυτόν όσο και στους ομοειδείς παρατηρητές του ενεργοποιούνται οι ίδιοι νευρώνες. Συνδυάζοντας τα παραπάνω, ο συνεργάτης μας Luciano Fadiga, μέλος του εργαστηρίου που ανακάλυψε τους «κατοπτρικούς» νευρώνες, παρατήρησε ότι κάποιοι ασθενείς με αφασία δυσκολεύονται να αντιληφθούν πράξεις[iii].

Ο Γιώργος Παπαγεωργίου καταπιάνεται στη διατριβή του[iv] με την ομοιότητα των πράξεων με τις φράσεις, όσον αφορά τον εγκέφαλο. Υπάρχουν αναλογίες στην κατανόηση αφηγήσεων με λέξεις ή με κινήσεις, στην αντίληψη της σωστής σειράς των κινήσεων, όπως και των λέξεων; Συσχετίζεται η δυσκολία των ατόμων με αφασία στην κατανόηση της συντακτικής πολυπλοκότητας διαφόρων ειδών λόγου με την ικανότητά τους να σειροθετούν μεταβατικές ή αμετάβατες πράξεις; Σκοπός είναι η κλινική και απεικονιστική περιγραφή ενός πιθανού κοινού εγκεφαλικού μηχανισμού για τις φράσεις και τις πράξεις, που ενδεχομένως υπόκειται του ανθρώπινου λόγου.


[i] McNeill, D. Hand and Mind: What Gestures Reveal About Thought. 1992; The University of Chicago Press.

[ii] Gentilucci and Corballis. From manual gesture to speech: a gradual transition. Neuroscience and biobehavioral reviews 2006; 30: 949–960. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2006.02.004

[iii] Fazio et al. Encoding of human action in Broca’s area. Brain 2009; 132: 1980–8. DOI: https:// doi.org/10.1093/brain/awp118

[iv] «Η διερεύνηση των διαταραχών της αντίληψης και της παραγωγής της κίνησης στην αφασία μετά αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο», υπό προετοιμασία.

ΕΚΠΑ © 2024. Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος

Μετάβαση στο περιεχόμενο
EN