Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει μακρά και λαμπρή παράδοση στον εορτασμό της εθνικής επετείου της 25ης Μαρτίου. Υπήρξε -όπως γνωρίζουμε- το εκπαιδευτικό ίδρυμα που καθιέρωσε τον εορτασμό της εθνικής επετείου ήδη από το 1838, στα χρόνια που ζούσαν ακόμη οι αγωνιστές τής Επανάστασης, οι οποίοι και πρωτοστάτησαν στην ίδρυση του. Άλλωστε το Πανεπιστήμιό μας ήταν ένας από τους βασικούς πυλώνες συγκρότησης του Ελληνικού κράτους ως το μοναδικό πνευματικό ίδρυμα επί έναν αιώνα.
Η 25η Μαρτίου 1821, ανήμερα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, είναι το σημείο γένεσης της νεότερης Ελλάδος, καθώς μετά από χρόνια αγώνων, στρατιωτικών και διπλωματικών, οι Έλληνες απέκτησαν για πρώτη φορά στην ιστορία τους ένα εθνικό κράτος.
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 όμως είναι παράλληλα ένα διεθνές γεγονός. Είναι η πρώτη επιτυχημένη Επανάσταση του 19ου αιώνα, η πρώτη Επανάσταση που βάλλει ευθέως κατά της περίφημης συμφωνίας της Βιέννης του 1815, η πρώτη Επανάσταση που πλήττει καίρια την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Είναι η ηρωική εξέγερση ενός λαού εναντίον ενός υπέρτερου εχθρού που με πρόταγμα την ελευθερία και την ανεξαρτησία, κατόρθωσε να αλλάξει την ιστορική του μοίρα και να μετατρέψει αυτόν τον τόπο από επαρχία της οθωμανικής αυτοκρατορίας σε ένα δυτικό, δημοκρατικό και ελεύθερο έθνος.
Η ιδιαιτερότητα και η μοναδικότητα της Ελληνικής Επανάστασης, έγκειται στην πετυχημένη ώσμωση των διαφορετικών συνιστωσών του Ελληνισμού, σε μια ιδιότυπη σύγκλιση που αποσκοπούσε σε έναν βασικό και κοινό σκοπό: την ελευθερία. Ανθρώπινο δυναμικό από τον χώρο της οικονομικής ζωής, έμποροι, ναυτικοί, φιλικοί, τοπικοί άρχοντες, φωτισμένοι ιερείς, ένοπλοι κλεφταρματολοί, νεωτερικοί διανοούμενοι και εμπνευσμένοι διδάσκαλοι προερχόμενοι από την κοιτίδα του Διαφωτισμού, υπηρετούν την ιδέα της εθνικής απελευθέρωσης με πάθος και αυταπάρνηση.
Αναμφίβολα η επανάσταση των Ελλήνων ήταν αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, ενός άλλου σημαντικού αγώνα που προηγήθηκε για αιώνες, του αγώνα για την πνευματική αφύπνιση και τον φωτισμό των Ελλήνων μέσα από την Παιδεία, μέσα από τα διδάγματα των διδασκάλων τού Γένους, μέσα από τη φοίτηση στα νεοϊδρυόμενα Σχολεία, μέσα από τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης, και φυσικά μέσα από την επαφή με τα κείμενα των μεγάλων Ελλήνων στοχαστών. Η ηγετική φυσιογνωμία του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, ο Αδαμάντιος Κοραής με το πρόσταγμά του, «δράξασθε παιδείας», καθιστά σαφές ότι η παιδεία είναι προϋπόθεση της ελευθερίας.
Γνωρίζουμε όλοι ότι η εθνική μνήμη αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της εθνικής αυτογνωσίας. Και οι εθνικές επέτειοι έχουν ακριβώς αυτή τη λειτουργία, να καλλιεργούν και να διατηρούν την εθνική μνήμη, αποτελώντας παράλληλα τις αφορμές για αυτοκριτική και γόνιμο προβληματισμό.
Σήμερα, μνήμονες της ιστορικής μας αποστολής, τιμώντας έμπρακτα τις θυσίες και τους αγώνες των προγόνων μας, οφείλουμε πρώτοι εμείς ως Δημόσιο Πανεπιστήμιο, να διαφυλάξουμε την πρόσβαση στη γνώση και την ουσιαστική παιδεία προς όλους. Με όρους ακαδημαϊκής δημιουργικότητας και προσανατολισμένοι στις νέες προκλήσεις του 21ου αιώνα, όπως η κλιματική κρίση, η τεχνητή νοημοσύνη, η ενίσχυση της καινοτομίας και της εξωστρέφειας, οφείλουμε να ενδυναμώσουμε εν γένει το αποτύπωμα του ιδρύματός μας στην κοινωνία και να προσφέρουμε το καλύτερο δυνατό αναδεικνύοντας διεθνώς την Ελλάδα του αύριο.
Η Επανάσταση του 1821 θα αποτελεί για πάντα πυξίδα εθνικών και πνευματικών αγώνων αλλά και εγγύηση ότι θα παραμείνουμε πνευματική δύναμη για όλη την οικουμένη όσο διατηρούμε τα ιδανικά του Έθνους μας, τη φλόγα της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας!
Χρόνια Πολλά!
Ο Πρύτανης του Ε.Κ.Π.Α.
Γεράσιμος Σιάσος
Καθηγητής Καρδιολογίας
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.