Το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στο πλαίσιο του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Ελληνικό και Παγκόσμιο Θέατρο: Δραματουργία, Παράσταση, Εκπαίδευση» μαζί με την Ομότιμη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, κυρία Άλκηστις Κοντογιάννη τίμησαν τον «Άνθρωπο» και παγκόσμιο Έλληνα Μιχάλη Τραΐτση, καθώς και το θεατρικό του πρόγραμμα «Passi Sospesi» στις ανδρικές και γυναικείες φυλακές της Βενετίας. Η διημερίδα με τίτλο «Πέρα από τις Φυλακές: θέατρο-συνάντηση-εμπειρία» υλοποιήθηκε με επιτυχία στις 25 & 26 Απριλίου 2023 στο Αμφιθέατρο της νέας Βιβλιοθήκης της Φιλοσοφικής Σχολής ΕΚΠΑ.
Ο Μιχάλης Τραΐτσης έχει σπουδάσει κοινωνιολογία στην Ιταλία και είναι σκηνοθέτης και θεατρικός παιδαγωγός του Balamòs Teatro. Μετά από μια καριέρα ως δημοσιογράφος και ηθοποιός, από το 2005 έως σήμερα με το Balamòs Teatro, ασχολείται με τον σχεδιασμό, την οργάνωση και την εκτέλεση θεατρικών προγραμμάτων και παραστάσεων σε σχολεία όλων των βαθμίδων, σε πανεπιστήμια, σε θεραπευτικά κέντρα ψυχολογικών, σωματικών και νευρολογικών διαταραχών, σε υποβαθμισμένες αστικές συνοικίες, σε φυλακές, στην Ιταλία και στο εξωτερικό. Η σπουδαιότητα στο έργο του Τραΐτση, εκτός από τις λειτουργίες του θεάτρου, είναι ότι διασυνδέει διαφορετικό κοινό και δημιουργεί κοινωνικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ σχολείων, πανεπιστημίων, φυλακών και άλλων ιδρυμάτων, έργο που ενισχύει με τη δημοσίευση άρθρων και με μεταφράσεις θεατρικών βιβλίων. Ειδικότερα, από το 2005 διευθύνει τα θεατρικά παιδαγωγικά προγράμματα και εργαστήρια στο Κέντρο Θεάτρου του Πανεπιστημίου της Φερράρα και από το 2006 το θεατρικό πρόγραμμα «Passi Sospesi» στις ανδρικές και γυναικείες φυλακές της Βενετίας.
Την πρώτη ημέρα της διημερίδας, συναντηθήκαμε στο κατάμεστο από κόσμο Αμφιθέατρο της Βιβλιοθήκης της Φιλοσοφικής Σχολής. Η εκδήλωση ξεκίνησε με τον χαιρετισμό που απηύθυνε ο Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Καθηγητής, κύριος Αχιλλέας Χαλδαιάκης και μετέπειτα ο Πρόεδρος του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, Καθηγητής, κύριος Γιώργος Π. Πεφάνης.
Τον λόγο στη συνέχεια έλαβε η κυρία Άλκηστις Κοντογιάννη, με τίτλο εισήγησης «Μιχάλης Τραΐτσης, ένας Οδυσσέας σήμερα, σκηνοθέτης των εγκλείστων του κόσμου». Η κυρία Κοντογιάννη στη διάλεξή της μίλησε για το έργο που επιτελεί ο Μιχάλης Τραΐτσης στις φυλακές της Βενετίας και την ικανότητα που έχει το θέατρο να βοηθά τους έγκλειστους. Αναφέρθηκε στην επανένταξη και επισήμανε ότι θα πρέπει να ξεκινά από την πρώτη κιόλας μέρα που θα μπει κάποιος στη φυλακή. Κλείνοντας, έκανε αναφορά στο Φεστιβάλ Θεάτρου στις Φυλακές, στο οποίο ήταν προσκεκλημένη από τον ίδιο τον Μιχάλη Τραΐτση, τον Νοέμβριο στη Βενετία. Ακολούθως, τον λόγο έλαβε η κυρία Ξένη Δημητρίου, Εισαγγελέας Αρείου Πάγου επί Τιμή, με τίτλο εισήγησης «Ένας Έλληνας εμπνέει και σκηνοθετεί στις ιταλικές φυλακές». Η κυρία Δημητρίου αναφέρθηκε στο έργο του Μιχάλη Τραΐτση τονίζοντας πως με την τέχνη του ανοίγει φεγγίτες, παράθυρα, και πόρτες, χτίζει πύλες, διόδους, λεωφόρους για να ενώσει τους μέσα και τους έξω και κλείνει μόνο μία πόρτα, την περιστρεφόμενη πόρτα της υποτροπής στο έγκλημα. Επισήμανε, επίσης, ότι ως κράτος αδικούμε τους αδικήσαντες μετά τη «Δημόσια Δήλωση» του Συμβουλίου της Ευρώπης, σε βάρος της χώρας μας, όταν διαπιστώθηκε σταθερή επιδείνωση των συνθηκών ζωής και μεταχείρισης των κρατουμένων κατά την τελευταία δεκαετία. Τον λόγο, έπειτα, είχε ο σκηνοθέτης και εμψυχωτής, κύριος Στάθης Γράψας, με τίτλο εισήγησης «Αποτυπώματα από τα ‘Μετέωρα Βήματα’», ο οποίος μίλησε για την εμπειρία που έχει αποκομίσει από τη συνεργασία με τον Μιχάλη Τραΐτση και εκφράστηκε για τη θεατρική διάσταση του έργου του τα τελευταία χρόνια. Τόνισε, επίσης, ότι η τέχνη εισχωρεί στην ψυχή και δρα επουλωτικά στους «βασανισμένους» και επέμεινε πως η εικόνα για τους έγκλειστους πρέπει να αλλάξει.
Ακολούθησε η διάλεξη του Μιχάλη Τραΐτση, με τίτλο «Το θεατρικό πρόγραμμα “Passi Sospesi” (Μετέωρα Βήματα), του Balamòs Teatro στις ανδρικές και γυναικείες φυλακές της Βενετίας: εμπειρίες, μεθοδολογίες, παρατηρήσεις». Σε φορτισμένο συγκινησιακά κλίμα ευχαρίστησε τους οργανωτές αυτής της διημερίδας και αναφέρθηκε τόσο στα θεατρικά παιδαγωγικά προγράμματα και εργαστήρια που διευθύνει στο Κέντρο Θεάτρου του Πανεπιστημίου της Φερράρα, όσο και στο θεατρικό πρόγραμμα «Passi Sospesi» στις ανδρικές και γυναικείες φυλακές της Βενετίας μεταφέροντάς μας τις ενδιαφέρουσες εμπειρίες του. Ο κύριος Τραΐτσης τόνισε ότι μέλημά του πάντα είναι στα εργαστήρια, που υλοποιεί στις φυλακές, να δημιουργεί μια ατμόσφαιρα ελευθερίας και διάχυτης ενσυναίσθησης, ώστε ο κάθε έγκλειστος/η να βρίσκει το στίγμα του, τον χώρο του, όπως χαρακτηριστικά είπε. Ο κύριος Τραΐτσης, μια παρουσία προσηνής, που εκπέμπει ηρεμία, χαμογελαστός, με βαθιές γνώσεις για το θέατρο, εκτός από την παγκόσμια υπόστασή του, μας παρουσίασε μια άλλη πλευρά του εαυτού του, μια ανθρώπινη πλευρά, η οποία καταχειροκροτήθηκε από το κοινό.
Έπειτα, ακολούθησε συζήτηση στην ενότητα «Στρογγυλό τραπέζι- Θέατρο και φυλακές: δημιουργικές παρεμβάσεις ‘ΕΝΤΟΣ’», όπου μίλησαν για τα προγράμματά τους στις φυλακές, ο κύριος Στρατής Πανούριος, σκηνοθέτης και εμψυχωτής του θεατρικού εργαστηρίου του Καταστήματος Κράτησης Κορυδαλλού, που συνεργάζεται με το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά και τη Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής και διδάσκων του Τ.Θ.Σ. του ΕΚΠΑ, ο οποίος αναφέρθηκε στην εμπειρία του με τους έγκλειστους του Κορυδαλλού και τη θέληση που δείχνουν στα εργαστήρια θεάτρου, η κυρία Ειρήνη Τσαλέρα, υπεύθυνη εκπαίδευσης του KEΘEA EN ΔPAΣEI, ηθοποιός και καθηγήτρια υποκριτικής τέχνης, έθεσε πολλά ερωτήματα σχετικά με τη συμβολή της θεατρικής τέχνης στην αλλαγή συμπεριφοράς κρατουμένων χρηστών ψυχοτρόπων ουσιών και ανέφερε ότι τα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ δίνουν στα μέλη του, εντός και εκτός σωφρονιστικού συστήματος, τη δυνατότητα να αντιληφθούν ότι η τέχνη είναι άμεσα συνδεμένη με τη θεραπεία απεξάρτησης έχοντας ως κύριους άξονες τη συνέπεια και την ανάγκη ύπαρξης ενός οράματος για μια ζωή χωρίς εξαρτήσεις, η θεατρολόγος και σκηνοθέτης, κυρία Τζωρτζίνα Κακουδάκη, με την πλούσια γνώση της στο κοινωνικό θέατρο, μίλησε για την εμπειρία που αποκόμισε στα θεατρικά προγράμματα που υλοποίησε στις γυναικείες φυλακές Κορυδαλλού και για τη σχέση της έγκλειστης μητέρας με το παιδί της, η κυρία Ντορέττα Αστέρη, Σύμβουλος Εκπαίδευσης Ειδικής και Συμπεριληπτικής Αγωγής, η οποία έκανε λόγο για τα δικαιώματα των εγκλείστων και αναφέρθηκε στην εργασία της στις φυλακές Τίρυνθας και Ναυπλίου που κατέληξαν στην έκδοση ενός βιβλίου. Τέλος, τον λόγο πήρε η κυρία Άλκηστις Κοντογιάννη, η οποία αναφέρθηκε στην πληθώρα προγραμμάτων, που συντονίζει στις φυλακές της Τίρυνθας, του Ναυπλίου, της Τρίπολης και του Κορυδαλλού από το 2014. Έκανε λόγο για τους 400 και πλέον εθελοντές/επιστήμονες ή καλλιτέχνες και μεταπτυχιακούς φοιτητές του ΠΜΣ «Δραματική Τέχνη και Παραστατικές Τέχνες στην Εκπαίδευση και στη Δια Βίου Μάθηση» του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, που υλοποιούν αυτά τα προγράμματα, καθώς και για τα 18 βιβλία της σειράς «Έγκλειστο Φεγγάρι- Στις φυλακές Τίρυνθας και Ναυπλίου» των εκδόσεων Άπαρσις, που αποτύπωσαν ένα μέρος από το σπουδαίο έργο που επιτελείται γύρω από την εκπαίδευση και τη δραματική τέχνη στις φυλακές.
Η ημέρα έκλεισε με την εκπληκτική παράσταση «ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΕΞΩ», από έναν ηθοποιό, πρώην έγκλειστο, σε σκηνοθεσία του Στάθη Γράψα. Όπως έγραψε χαρακτηριστικά ο Κυριάκος Σάμιος, εθελοντής- σκηνοθέτης και δάσκαλος μαθημάτων θεάτρου όλα αυτά τα χρόνια στα εκπαιδευτικά προγράμματα των φυλακών της Αργολίδας:
«Στο κλείσιμο του σύντομου, αλλά υπέροχου αφιερώματος στον Έλληνα σκηνοθέτη, και θεατρικό παιδαγωγό Μιχάλη Τραΐτση καιροφυλακτούσε το άνοιγμα μιας ξεχωριστής αυλαίας. Αλλάξαμε χώρο και αίθουσα. Τα φώτα χαμήλωσαν. Οι ψίθυροι κόπασαν. Ένας ηθοποιός ακροβολισμένος σε μία άδεια πλην όμως γεμάτη από ενέργεια αυτοσχέδια σκηνή. Η παράσταση άρχισε. Το σωματικό θέατρο άρθρωσε τον λόγο του. Ο ηθοποιός βυθίστηκε και καταπιάστηκε σε μια εργώδη προσωπική εκσκαφή συναισθημάτων. Ολομόναχος πάλευε να αποκολληθεί από τον κύβο, τη ζαριά της ζωής, το παρελθόν του. Επέμεινε, επί σκηνής, να προσπαθεί να απεμπλακεί από τα δίχτυα, από τη φάκα, σαν ναυαγός της στεριάς. Και όλα αυτά, από έναν ηθοποιό. Έναν ηθοποιό πρώην έγκλειστο».
Τη δεύτερη μέρα της διημερίδας, βρεθήκαμε στο νέο, όμορφο θέατρο που μόλις ξεκίνησε να λειτουργεί μέσα στις φυλακές Κορυδαλλού, γιατί στις ελληνικές φυλακές εισήλθε το θέατρο και κάνει θαύματα, όπως άλλωστε σε τόσες φυλακές του κόσμου. Η Διευθύντρια του Κορυδαλλού, η κυρία Μαίρη Στέφη ήταν μαζί μας, όλο το τρίωρο μετά το μεσημέρι. Είναι εκείνη που αποδέχεται το έργο μας και μας ενθαρρύνει συνεχώς. Ευχαριστούμε ιδιαιτέρως την κυρία Στέφη. Οι κοινωνιολόγοι των φυλακών μας μετέφεραν με συγκίνηση τις εμπειρίες τους. Μετά από λίγο έφτασαν στην αίθουσα ορισμένοι έγκλειστοι. Ο ένας μάλιστα μας είπε χαρούμενος ότι θα υποδυθεί τον Δαρείο, στην παράσταση που ετοιμάζουν με τον κύριο Στρατή Πανούριο. Επίσημοι καλεσμένοι στη συνάντηση αυτή ήταν η κυρία Ξένη Δημητρίου, που μας μίλησε συγκινητικά για τον αγαπημένο της Μιχάλη Τραΐτση. Όπως ανέφερε η κυρία Κοντογιάννη: «Εκεί που δεν αντέχεις αυτόν τον κόσμο, κάτι ωραίο συμβαίνει και αυτό στον Κορυδαλλό. Σκεφτείτε, μες στις φυλακές φυτρώνει ένα λουλούδι».
Ευχαριστούμε εγκάρδια όλους όσοι συντέλεσαν στο να έχει θετική έκβαση και επιτυχία η εν λόγω διημερίδα- αφιέρωμα στον σπουδαίο άνθρωπο Μιχάλη Τραΐτση και ειδικότερα την Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, κυρία Κλειώ Φανουράκη, καθώς και την κυρία Ίλια Λακίδου, Μέλος ΕΔΙΠ του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ.
Θερμότατες ευχαριστίες σε όλους και όλες που μας τίμησαν με την παρουσία τους, τόσο στον ζεστό χώρο της Βιβλιοθήκης της φιλοσοφικής, όσο και στον φιλόξενο χώρο του θεάτρου των Φυλακών Κορυδαλλού, τους μεταπτυχιακούς του ΕΚΠΑ, τους μεταπτυχιακούς του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, τους εθελοντές των προγραμμάτων των φυλακών, τους αγαπημένους φίλους και συνεργάτες.
Σύνταξη δελτίου απολογισμού ημερίδας: Αικατερίνη Δήμα.
Για το έργο του Μιχάλη Τραΐτση, μπορείτε να επισκεφθείτε τους παρακάτω συνδέσμους:
https://vimeo.com/773041382
https://vimeo.com/301866644
https://vimeo.com/251947162
https://vimeo.com/773058117
Ακολουθεί φωτογραφικό υλικό:
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.